CMENTARZE W OLIWIE. Kościoła św. Jakuba, ul. Opacka i ul. Cystersów (Saltzmannstraße, Am Karlsberg), paraf., katolicki, od 1835 ewang. W otoczeniu q kośc. św. Jakuba, na obszarze ok. 1 ha, na lekkim wzniesieniu, nieregularny w rzucie. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1308, kiedy opat oliwski Rudiger kazał pochować na nim pomordowanych podczas q rzezi Gd. rycerzy pomor. Po przekazaniu kośc. protestantom 1835 założono nowy cment. katolicki, dalsze pochówki odbywały się sporadycznie. W 1960 podczas rewaloryzacji kośc. św. Jakuba pozostałości cment. (kilka nagrobków kamiennych z końca XVIII i pocz. XIX w.) zlikwidowano. Obecnie teren uporządkowany, wyrównany i obsiany trawą.
BŚ Komunalny nr 2,ul. Opacka 8, ul. Czyżewskiego (Ludolfiner Straße), ob. 4,99 ha pow. Zespół składał się z 5, ob. 4 cmentarzy, po 1945 użytkowanych przez parafię katolicką, 1947 przejętych przez Zarząd Miasta jako cment. komunalny, czynny, obszar 4,83 ha. 1) Katolicki i (Katholischer Friedhof i), powstał 1832 jako miejsce grzebalne dla parafii katolickiej, erygowanej przy q kośc. Trójcy Świętej, po przejęciu q kośc. św. Jakuba przez ewangelików. Zajmował obszar 2 mórg, położony na płaskim terenie, na działce o rzucie zbliżonym do prostokąta krótszym bokiem przylegającego do ul. Czyżewskiego. Podzielony na regularne, prostokątne kwatery przez układ prostopadłych do siebie alej poprzecznych i podłużnych. Główna aleja prowadzi od bramy po stronie zach. do krzyża cmentarnego po wsch. stronie działki. Na płd. od bramy znajduje się neobarokowa kaplica / kostnica, wybudowana 1909 wg planów architekta Singera (twórcy kaplicy św. Piotra, nast. q kośc. św. Apostołów Piotra i Pawła w Jelitkowie), poświęcona 30 X 1910, ob. wspólna dla całego założenia. Zachowało się kilkadzie- siąt nagrobków z 2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w.; pozostałe pochodzą z okresu po 1945. Jest wewnętrzną częścią ob. cment. komunalnego. 2) Ewangelicki i (Evangelischer Friedhof i), powstał 1835 jako miejsce grzebalne dla parafii ewang., erygowanej przy q kośc. św. Jakuba. Położony na terenie płaskim, na działce o rzucie zbliżonym do prostokąta krótszym bokiem przylegającego do ul. Czyżewskiego. Wnętrze podzielone na kwatery przez układ prostopadłych do siebie 2 podłużnych i 4 poprzecznych alej. Główna aleja prowadzi od bramy po stronie zach. w kierunku wsch. granicy działki. Zachowało się kilkadziesiąt nagrobków z 2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w.; pozostałe pochodzą z lat powojennych. Stanowi wewnętrzną część ob. cment. komunalnego. 3) Ewangelicki II (Evangelischer Friedhof II), powstał ok. 1920 w związku z zapełnieniem się poprzedniego. Położony na płaskim terenie, na działce o rzucie zbliżonym do prostokąta krótszym bokiem przylegającego do ul. Czyżewskiego. Wnętrze podzielone na kwatery przez prostopadłe do siebie 3 aleje podłużne i 3 poprzeczne. Główna aleja prowadzi w osi założenia, od bramy po stronie zach. w kierunku wsch. granicy działki. W połowie jej długości znajduje się okrągły placyk z fontanną. Zachowało się kilkadziesiąt nagrobków z 2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w.; pozostałe pochodzą z lat powojennych. Stanowi płd. część ob. cment. komunalnego. 4) Katolicki II (Katholischer Friedhof II), powstał ok. 1920 w związku z zapełnieniem się starego cment. katolickiego. Położony na płaskim terenie, na działce o rzucie zbliżonym do prostokąta krótszym bokiem przylegającego do ul. Czyżewskiego. Wnętrze podzielone na nieregularne kwatery przez układ prostopadłych do siebie alej poprzecznych i podłużnych. Zachowało się kilkadziesiąt nagrobków z 2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w., pozostałe pochodzą z lat powojennych. 5) Komunalny (Kommunalfriedhof), powstał na wniosek naczelnika powiatu Gd.-Wyżyny 1921, zał. przez miasto Oliwę dla innowierców jako cment. bezwyznaniowy. Położony był na płaskim terenie, na trójkątnej działce, od ul. oddzielonej niewielką skarpą, po płn. stronie zespołu cmentarnego. Po 1945 zamknięty i zlikwidowany, ob. zabudowany (m.in. siedziba telewizji kablowej UPC). Cmentarze Zakładu Opieki dla Starców(q Zakład Pracy i Ubogich), ul. Polanki 124, ewang. Związane z domem opieki dla bezdomnych starców w oliwskim q Dworze II. Pierwszy zał. w poł. XIX w., na terenie dawnego sadu, na płaskim, lekko wzniesionym względem ul. terenie, w rzucie zbliżony do prostokąta, krótszym bokiem przylegał do drogi prowadzącej do zabudowań dawnego Dworu II. Z niewielką murowaną kostnicą w płd.-zach. narożniku, zachowaną do dziś. Drugi cment., niewielki, o nieregularnym rzucie, na spłaszczonym terenie na krawędzi lasu, zał. na zach. od poprzedniego. Zamknięte 1945.
JWL
