JEZIORO ZASPA
| < Poprzednie | Następne > |
JEZIORO ZASPA (lacum qui Saspa dicitur 1238, Zaspa 1283, Sasper See, niekiedy błędnie przypisuje się jako pierwotną nazwę: Brzeźno), w Letnicy, między ul. Marynarki Polskiej a Starowiejską i Letnicką. Nazwa od piaskowych wydm nadmorskich (zaspa piaszczysta), obecnie około 750 m od brzegu Zatoki Gdańskiej. Jezioro przyujściowe Wisły; jej starorzecze lub pozostałość po dawnym zalewie między wzgórzami morenowymi a pasem wydm nadmorskich. W 1238 roku nadane przez księcia Świętopełka cystersom oliwskim wraz z prawem połowu ryb. Przed rokiem 1245 cystersi zbudowali nad nim stację rybacką do połowu śledzi. Na północno-zachodnim brzegu wybudowano domek klasztornego nadzorcy jeziora (tzw. mistrza rybackiego), do którego prowadziła droga nazwana Fischmeisterweg (ul. Wyzwolenia). Własnością cystersów pozostawało do czasów sekularyzacji ich majątków ziemskich po I rozbiorze Polski. Połączone z Wisłą zmieniającymi się (szerokością i ilością) odpływami, z zawsze najszerszym, następnie zwężającym się i istniejącym jako jedyny od przełomu XVIII/XIX wieku do lat 50. XX wieku odpływem przy obecnej ul. Starowiślnej (okolice na południe od przystani promu Nowy Port – Wisłoujście): Gardzielą. Słynęło jako miejsce łowów na kaczki. W czerwcu 1807 roku przebywający w Nowym Porcie cesarz Napoleon planował urządzić na nim wojenny port zimowy. Podobny projekt rozważał później także rząd pruski.
Kształt jeziora ulegał zmianom. Do początku XVII wieku zarósł obszar północno-wschodni (w 1652 część zwana Redewką oraz na północy mniejsze jezioro zwane Morass), do połowy XVIII wieku obszar od północy i zachodu. 13 IV 1829 podczas powodzi (największej w historycznych dziejach Gdańska) Wisła przelała się przez jezioro, żłobiąc nowe, szerokie na kilkaset metrów i głębokie na blisko 5 m tzw. efemeryczne ujście Wisły, którego ślady widoczne były jeszcze na mapach z końca XIX wieku. Przecięte wówczas 2 wyspami w części środkowej, na początku XX wieku dzieliło się już na dwie części. Brzegi, porośnięte gęstą trzciną, były na ogół niedostępnymi trzęsawiskami. Na jego powierzchni rosły lilie wodne, a pobliskie podmokłe łąki stanowiły siedlisko wielu gatunków ptactwa wodnego. W 1945 roku proponowano nazwę Letniewski Staw, ewentualnie Jezioro Zaspowe, w 1948 zatwierdzono nazwę Zaspa. Po roku 1945 zasypywane stopniowo gruzami ze zniszczonego Gdańska, od lat 80. XX wieku popiołami dymnicowymi z elektrociepłowni w Młyniskach (na 7 m), co doprowadziło do całkowitego zaniku jeziora na początku XXI wieku.
