WYDAWNICTWA PODZIEMNE 1978–1989
| < Poprzednie | Następne > |
WYDAWNICTWA PODZIEMNE 1978–1989. W Trójmieście działało ok. 90 niezależnych wydawnictw, połowa efemerycznych, wydających poza cenzurą jedną książkę bądź broszurę. Zarejestrowano ok. 38 pozycji opublikowanych w Gd. bez nazwy wydawcy. Dorobek wydawniczy w.p. to ok. 329 druków zwartych (ok. 3,3% wszystkich książek wydanych w Polsce poza cenzurą). Oferta wydawnicza nie różniła się od repertuaru drugiego obiegu funkcjonującego w innych pol. miastach. Ruch wydawniczy charakteryzował się spontanicznością, często założeniem polityki wydawnictwa było wydanie tego, co odrzuciła cenzura w oficjalnym obiegu. Względy bezpieczeństwa hamowały przepływ informacji między wydawcami, co powodowało, iż jeden tytuł wydawany był przez kilka oficyn. Literatura społ.-polit. stanowiła 44% ogółu wyd. tytułów (144), ok. 22% to literatura piękna (44 pozycje prozy i 27 tomików poezji), w dziedzinie najnowszej historii Polski (stosunków pol.-radz., procesów więźniów polit.) wydano 80 prac. Około 30 tytułów nie dało się sklasyfikować (znane tylko z opisów bibliograficznych). Najwięcej książek wydano w 1981. Ze względów konspiracyjnych zdarzało się, że druki wydane były w zupełnie innym miejscu niż podawano w książce. Większe w.p. drukowały gł. techniką offsetową. Wśród wydawnictw młodzieżowych i studenckich rozpowszechnione były powielacze białkowe. Efemeryczne oficyny korzystały z sitodruku i wałka. Maszyny drukarskie przemycano z zagranicy (np. maszynę offsetową dla „Liter” przemycono ze Szwecji na jachcie) lub drukowano w państw. drukarniach. Papier, farby, kleje itp. otrzymywano z darów z zagranicy bądź kradziono z miejsc pracy. Niektóre publikacje były bezpłatne lub sprzedawane za symboliczną kwotę.
| Nazwa wydawnictwa | Liczba wydanych pozycji |
|---|---|
| A appena | 1 |
| „a bi” | 1 |
| „Alternativ” | 1 |
| Alternatywy | 9 |
| Anty-MON | 3 |
| Biblioteczka „Grypsu” | 1 |
| Biblioteka „Przeglądu Gdańskiego” | 4 |
| Biblioteka „Robotnika” | 3 |
| Biuro Informacji Prasowej Solidarności | 14 |
| Braterstwo | 1 |
| BTPS | 1 |
| Druk | 2 |
| Fakt | 4 |
| Fin De Siecle – Akademicki Klub Liberalny | 1 |
| Fundusz Wydawniczy „Nasz Czas” | 2 |
| Galeria GN [Gdańsk Niezależny] | 1 |
| „Gdańsk” | 1 |
| Gdańska Stocznia Remontowa im. J. Piłsudskiego | 1 |
| „Gdański Sierpień” | 2 |
| Graf | 4 |
| (J) | 2 |
| Klin | 9 |
| Komitet Zakładowy NSZZ „Solidarność” Wyższej Szkoły Morskiej | 6 |
| Kontakty | 2 |
| KPP NSZZ „Solidarność” | 2 |
| Krąg II | 2 |
| Kres | 2 |
| „Latarnia” | 1 |
| Litery | 10 |
| Melina Wydawnicza | 2 |
| MKZ NSZZ „Solidarność” | 2 |
| Młodzieżowa Oficyna Twórczości Literackiej MOTYL | 1 |
| „Mur” | 1 |
| Niezależna Drukarnia Gdańska | 1 |
| Niezależna Oficyna Wydawnicza Gdańskiego Ruchu Oporu Młodzieży „Pokolenie” | 1 |
| Niezależne Młodzieżowe Wydawnictwo WPROST | 2 |
| Niezależne Zrzeszenie Studentów UG | 2 |
| „Nowa Fala” | 1 |
| „Nowa” | 1 |
| NSZZ „Solidarność” | 6 |
| NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej | 1 |
| Oficyna 40 | 1 |
| Oficyna Kształt | 11 |
| Oficyna Punk | 1 |
| Oficyna Wydawnicza „Gdańsk” | 6 |
| Oficyna Wydawnicza „Linia” | 1 |
| „Ojczyzna” | 1 |
| Petit | 12 |
| Pierwsza Gdańska Wolna Drużyna Harcerek | 1 |
| Podziemne Warsztaty Wydawnicze | 1 |
| Politechnika Gdańska | 2 |
| Polskie Linie Oceaniczne | 1 |
| „Portowiec” | 1 |
| Przedruk | 2 |
| Rada Koordynacyjna Samorządu Pracowniczego Regionu Elbląg, Gdańsk, Słupsk | 1 |
| Reduta | 1 |
| „Regiony” | 7 |
| Roxolania | 1 |
| Sieć Organizacji Zakładowych NSZZ „Solidarność” Wiodących Zakładów Pracy | 1 |
| Solidarność Portowców | 2 |
| Solidarność Walcząca | 9 |
| „Solidarność Wybrzeża” | 7 |
| Spartakus | 2 |
| Społeczny Instytut Pamięci Narodowej im. J. Piłsudskiego | 1 |
| Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców | 2 |
| Suplement 2 | 3 |
| Środowisko Twórcze Wybrzeża | 1 |
| Tymczasowy Zarząd Regionu | 1 |
| Unia Nowoczesnego Humanizmu | 1 |
| Vacat | 5 |
| Victoria | 4 |
| „Węzeł” | 1 |
| „Wiatr od morza” | 1 |
| Wolna Drukarnia Portowców Gdyńskich | 2 |
| Wolna Drukarnia Stoczni Gdańskiej | 1 |
| „Wolni i Solidarni” | 2 |
| Wolność i Pokój | 1 |
| Wydawnictwo Czarciego Licha | 1 |
| Wydawnictwo Dobra Powszechnego | 3 |
| Wydawnictwo Federacji Młodzieży Walczącej | 4 |
| Wydawnictwo Gdańskie | 13 |
| Wydawnictwo im. gen N. Fieldorfa | 1 |
| Wydawnictwo im. Gnębona Puczymordy | 1 |
| Wydawnictwo Młoda Polska | 41 |
| Wydawnictwo Polskie | 4 |
| Wydawnictwo Szkoleń Związkowych | 1 |
| Wydawnictwo Terytorialno-Związkowego Komitetu Samoobrony Społecznej „Solidarność” | 1 |
| Wydawnicza Inicjatywa Podziemia „Ząb” | 5 |
| Wydział Wydawniczy Ruchu Narodowego | 2 |
| Zeszyty „Notesu Gdańskiego” | 1 |
| Publikacje bez nazwy wydawcy | 38 |
| Razem | 329 |
Największym wydawnictwem niezależnego ruchu wydawniczego w Trójmieście było Wydawnictwo „Młoda Polska”. Działalność oficyny związana była z grupą osób wydających „Bratniaka”. W 1978–79, po przejściu na technikę offsetową i zwiększeniu nakładów do 3–6 tys. egz., działalność wydawnicza tego środowiska przybrała bardziej zorganizowane formy. Pod nazwą „Wydawnictwo Polskie” lub „WP w Gd.” wydano 4 publikacje. W 1979 oficynę przemianowano na Wydawnictwo „Młoda Polska”, tworząc zaplecze poligraficzne dla RMP, a także drukowano na zamówienie dla innych gd. środowisk opozycyjnych. Winietę oficyny tworzyły litery MP. Od chwili strajku w sierpniu 1980 WMP współorganizowało poligrafię dla protestujących stoczniowców. Z oficyną związani byli gł. q Mirosław Rybicki i Sławomir Soból (pseud. „Jan Kowalski”), współpracowali q Maciej Grzywaczewski i Aram Rybicki (brat Mirosława). Wydawnictwo miało tajną komórkę poligraficzną, którą prowadził „Kowalski”. W ofercie WMP znalazły się: publicystyka społ.-polit., poezja, proza, eseje, opracowania hist., reportaże. Dorobek edytorski oficyny to ok. 41 książek i broszur, w tym seria „Biblioteka Polityki Polskiej” (11 tytułów). Oficyna wydawała pisma: „Bratniak”, Kwartalnik Polityczny „Polityka Polska”, „Opinia”, „Droga”, „Robotnik Wybrzeża”, „Akwilon”, „Węzeł”, „Uczeń”, „Uczeń Polski”. Drukowano także dokumenty i oświadczenia gd. SKS i ROPCio oraz ulotki antyrepresyjne.
Ważne miejsce w alternatywnym ruchu wydawniczym zajmowało również wyd. „Litery”, założone w czerwcu 1980 przez q Piotra Kapczyńskiego, z którym związani byli Maciej Kapczyński, Zbigniew Nowek i Marek Wachnik, a w późn. czasie q Donald Tusk i Jacek Kozłowski. Początkowo oficyna działała pod nazwą „Alternatywy” (9 pozycji), w 1983 ze względów konspiracyjnych zmieniła nazwę na „Litery” (10 pozycji). Używano jeszcze innych nazw: „Druk” (2 pozycje), „Oficyna 40” (1 pozycja). Do 1987 wyd. związane było z gd. Solidarnością, nast. ze środowiskiem gd. liberałów. Nakładem wyd. ukazywały się: „Przegląd Polityczny”, „Gdańsk”, „Niezależny Serwis Informacyjny”, „Delta”. Nazwą wyd. sygnowana była także seria „Biblioteka Przeglądu Politycznego”. „Alternatywy” drukowały swoje książki za każdym razem gdzie indziej (najczęściej w pryw. mieszkaniach), „Litery” najczęściej korzystały z usług podziemnej drukarni Lesława i Krzysztofa Witkowskich (ojca i syna), która mieściła się w specjalnie na ten cel wykopanej piwnicy przy ul. Piastowskiej. Była to najbardziej profesjonalna drukarnia, zaspokajająca potrzeby gd. „drugiego obiegu”. Poza tym publikacje „Liter” drukowano także w wynajętym mieszkaniu przy ul. Sobolowej (oraz w Gdyni na Grabówku w mieszkaniu Oświęcimskich). Pierwsze druki wykonano na powielaczu ręcznym, potem odbijano na ksero, a od 1981 drukowano już techniką offsetową. Podziemną działalność wydawniczą prowadzili też Janusz Prendota, Krzysztof Drożdżala i Mirosław Kaczmarczyk. W późniejszym okresie dołączyli Daniel Trapkowski i Wojciech Pytel. Wydawane przez nich książki sygnowane były różnymi nazwami instytucji wydawniczej, np. „Krąg II”, „Wydawnictwo Czarciego Licha”, „Wydawnictwo im. Gnębona Puczymordy”, „Melina Wydawnicza”, „Wolni i Solidarni”. W 1986 D. Trapkowski jako pierwszy użył nazwy „Petit” dla określenia nowej inicjatywy wydawniczej. Później sygnetu „Petit” zaczęło używać wydawnictwo Solidarności Walczącej. Ogólny dorobek edytorski oficyny to 12 książek sygnowanych nazwą „Petit” i jeden numer „Kultury” (przedruk nr. 500). Z oficyną związani byli: Roman Zwiercan, Marek Czachor i Andrzej Więczar (pseud.). Drukowano w mieszkaniach, garażach oraz państwowych drukarniach.
Na przeł. 1986–87 powstało niezależne Wydawnictwo Gdańskie. Oficyna związana była z grupą osób zatrudnionych w Spółdzielni Usług Wysokościowych „Gdańsk”: Jerzym Kowalskim, Leszkiem Urbą, Bogusławem Szybarskim, q Markiem Biernackim, Jackiem Śmiechem, Wojciechem Kreftem i Romanem Jankowskim. W 1988 wydawnictwo przejęło Wolną Drukarnię Stoczni Gd. (1 pozycja) i utworzyło Podziemną Agencję Poligraficzną. Z inicjatywy WG powstała również Podziemna Agencja Fonograficzna, która wydawała kasety magnetofonowe (m.in. piosenki Jacka Kaczmarskiego i Antoniny Krzysztoń). W dorobku oficyny przeważała literatura społ.-polit., dotycząca gł. problematyki ekon. W serii „ABC związkowca” wydano 6 prac o tej tematyce. Ogółem w ofercie WG znalazło się ok. 13 książek, 2 numery pisma „Przekaz”, wszelkiego rodzaju ulotki, znaczki pocztowe, kalendarze, kartki pocztowe. Oficyna „Kształt”, założona 20 III 1985 przez Andrzeja Fica (pseud. „Jacek”), określała swój profil jako polityczno-propagandowy. Nakładem wyd. ukazało się 11 książek oraz czasopisma: „Solidarność”, „Nasz Czas”, „Portowiec”, „Kontakt”, „Gryps” i wiele innych. W 1978–80 działało w Gd. wyd. „Klin” (wcześniejsza nazwa: Oficyna „Punk”). Pomysłodawcą i liderem oficyny był Krzysztof Wyszkowski. Ogółem nakładem wyd. ukazało się ok. 9 książek (w tym 6 pozycji Witolda Gombrowicza), które drukowano techniką offsetową, przepłacając pracowników w drukarniach państw. Oficyna Wydawnicza „Gdańsk” powstała w 1987 i kierowana była przez Zbigniewa Dąbrowskiego. Wszystkie publikacje stanowiły przedruki z wyd. emigracyjnych: „Aneksu”, „Polonii” i „Editions Spotkania” i niejednokrotnie finansowane były przez Solidarność. Biuro Informacji Prasowej Solidarności 1980–81 wyd. „Zeszyty Informacyjne BIPS” (14 numerów). Redaktorami zeszytów byli: Andrzej Dorniak, Antoni Pawlak i Marian Terlecki. Publikacje BIPS to różnego rodzaju dokumenty NSZZ „Solidarność” (np. statut NSZZ „Solidarność”, dokumenty Krajowej Komisji Porozumiewawczej, materiały ze zjazdów delegatów NSZZ „Solidarność” itp.), relacje ze strajków, śpiewniki itp. NZS PG sygnowało swoje publikacje nazwą „Vacat”. Niezależnym wyd. studenckim była także podziemna oficyna PG, w skład której wchodzili młodzi pracownicy nauk. uczelni oraz studenci. Jej liderem był Jarosław Górski. Przy UG utworzono redakcję niezależnego biuletynu studenckiego „Reduta”. Komitet redakcyjny tworzyli Ryszard Grabowski, Andrzej Kotliński, J. Prendota, Jarosław Słoma, Janusz Tołłoczko. Studenci redagujący pismo NZS UG wydawali także serię „Biblioteka Impulsu”.
