RATUSZ STAREGO MIASTA
| < Poprzednie | Następne > |
RATUSZ STAREGO MIASTA, ul. Korzenna 33–35. Pierwszy got. ratusz na Starym Mieście wznieśli Krzyżacy 1382. Z najstarszej – opublikowanej przez q Reinholda Curickego – wzmianki wynika, że posiadał drewnianą konstrukcję szkieletową wypełnioną cegłą. W 1436 Rada Starego Miasta ustawiła wagę między ratuszem a q Kanałem Raduni, wzniosła także budynek więzienny. Po 1455 ratusz przebudowano z wykorzystaniem elementów ze zburzonego ratusza q Młodego Miasta. W 1570 obiekt groził zawaleniem, 1587 władze Starego Miasta dostały pożyczkę od Rady Głównego Miasta na budowę nowego ratusza, rozebrano got. budynek i przystąpiono do wznoszenia nowego w stylu renes. Prace trwały do końca 1595; projekt przypisuje się q Antonowi van Obberghenowi, twórcą kamieniarki był Nikolaus Jacobssen z Brukseli. Wzniesiony na planie nieregularnego kwadratu o wymiarach 24 × 22 m, we frontowej wsch. połowie założenia wykorzystano fundamenty wcześniejszej budowli. Dwukondygnacyjne piwnice przykryto kolebkowymi sklepieniami o eliptycznym przekroju. Górną ich kondygnację oświetlało 8 okienek, była tu winiarnia i piwiarnia ratuszowa; dolna – połączona z górną co najmniej 2 wewnętrznymi zejściami – służyła jako magazyn. W przyziemiu, rozwiązanym osiowo i w zasadzie symetrycznie, mieściła się waga miejska, sklepiona kuchnia i wozownia, mieszkania służbowe i apartament gościnny. Do pomieszczeń przyziemia można było się dostać przez 8 wejść, nie licząc wejścia głównego oraz zejść do piwnic. Największym pomieszczeniem I piętra była reprezentacyjna Wielka Sala, określana także w XVIII w. jako atrium. Z niej można było się dostać do Dużej (Letniej) i Małej (Zimowej) Izby Rady oraz 2 tak samo określanych Izb Ławy. Wielka Sala miała ponadto przejście do sąsiedniego budynku więzienia. W kolejnej niskiej kondygnacji znajdowało się archiwum, w którym przechowywano ratuszowe akta. W Dużej Izbie Ławy ulokowano z czasem kancelarię Ławy. Całość przykryta została 2 czterospadowymi dachami, których równoległe kalenice ozdobiono na krawędziach iglicami. Na kaletnicy od strony ob. ul. Korzennej umieszczono efektowny strzelisty hełm. Proste nieotynkowane ściany zwieńczono attyką, którą zdobi arkadowy fryz na elewacji frontowej i płd. (pierwotnie te elewacje otrzymały staranniejsze wykończenie, ponieważ nie były zasłonięte innymi budynkami). Wnętrza attyki zdobiły dawniej malowane postacie. Fasadę gł. wzbogacono 2 narożnymi wieżyczkami, także kamiennymi płaskorzeźbami zdobiącymi fryzy obu kondygnacji (wśród nich m.in. herby Polski, Prus Królewskich i Gd., maszkarony, także kartusz z datą rozpoczęcia budowy ratusza). Wejście gł. wieńczy reprezentacyjny portal. Wystrój archit. wnętrz pierwotnie dość skromny. Pomieszczenia pokryto drewnianymi stropami belkowymi. Najwspanialej prezentowała się Duża Izba Rady; w końcu XVII w. zdobne snycerką stoły i ławy pokryto tu czerwoną tkaniną. W XVII i XVIII w. salę wyposażono w barok. meble, portrety królów Polski oraz zasłużonych rajców Starego Miasta. Od początku istnienia do 1793 pełnił równocześnie wiele funkcji: siedziby władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz sądowniczej Starego Miasta, związanej z handlem, a także uroczystościami mieszczańskimi. Astronom q Jan Heweliusz wydzierżawiał tu pomieszczenia do składowania warzonego w swoim browarze piwa. Po zajęciu Gd. przez Prusy (1793) w Wielkiej Sali umieszczono loterię, na parterze – mieszkania. W 1806–07 i 1813–1910 w posiadaniu prus. (niem.) władz sądowych; od 1910 ponownie w rękach władz miejskich. W XIX w. liczne przebudowy, zmianie uległ m.in. układ wnętrz i rozmieszczenie otworów okiennych i drzwiowych; otynkowano dotychczas ceglane elewacje. W 1881 elewacje otrzymały ponownie lico z cegły (starą, zniszczoną cegłę zastąpiono nową – maszynową). W 1911–14 kolejna przebudowa wnętrz, w Wielkiej Sali zlikwidowano wtórne podziały, wymieniono posadzkę, zamontowano nową boazerię i neorenes. kominki. W tym samym czasie wnętrza zaczęto zapełniać zabytkowymi elementami z gd. kamienic (wyposażenie gabinetu burmistrza pochodziło z kaplicy w domu Fichtów przy Podwalu Staromiejskim 69/70; barok. obrazy w sieni – z kamienicy przy ul. Długiej 39; trójdzielna arkada z ok. 1560 – z ul. Długiej 45; portal w sieni z XVI w. – z kamienicy Ferberów przy ul. Długiej 28). Po remoncie miał służyć jako miejski Pałac Ślubów. Realizacji tego zamierzenia przeszkodził wybuch I wojny światowej. Po 1915 siedziba urzędów miejskich, w tym policji budowlanej, biur wydziału budownictwa q Senatu II Wolnego Miasta Gdańska i konserwatora zabytków. W 1945 ucierpiał nieznacznie, dzięki czemu ocalały w nim cenne obrazy artystów gd. z poł. XVII w. – cykl alegoryczny q Hermana Hana i Sybilla q Adolfa Boya. Od 1945 mieściły się w nim różne urzędy, a Sala Mieszczańska służyła i służy ob. ważnym miejskim uroczystościom; ob. gospodarzem jest q Nadbałtyckie Centrum Kultury.
