KONRADSHAMMER
| < Poprzednie | Następne > |
KONRADSHAMMER. Posiadłość należąca do q opactwa cystersów z Oliwy, nad q Potokiem Oliwskim, przy obecnym skrzyżowaniu ul. Pomorskiej i Chłopskiej. Od 1480 roku notowano istnienie klasztornego zbożowego młyna wodnego, tzw. Młyn II (okolice obecnej ul. Pomorskiej 68, naprzeciwko ul. Orłowskiej; q młyny nad Potokiem Oliwskim i jego dopływami). W roku 1540 dzierżawca Johann Tressler sprzedał go (za zgodą opata cystersów) rajcy gdańskiemu Johannowi Connertowi (Conradt, Konradt), kuratorowi sierocińca przy q kościele św. Elżbiety. Od urządzonej przez nowego właściciela kuźni miedzi posiadłość zwanej początkowo Conrads Hammer, następnie Konradshammer (Kuźnica Konradich). Staraniem Conradów i ich następców wybudowano także tartak, młyn do produkcji papieru, słodownię, browar i dworek, letnią rezydencję właścicieli (obecnie ul. Pomorska 68). W początku XVII wieku Johann Conradi wydzierżawił od klasztoru dodatkowy obszar (obecnie zachodnia strona skrzyżowania ul. Pomorskiej i Chłopskiej), tzw. Młyn III, gdzie powstał folusz garbarski i kuźnica miedzi. W posiadaniu Conradów do roku 1634; prawnuczka Johanna, Agata, wniosła go w posagu q Konstantemu Giesemu. Od 1652 właścicielem był burmistrz q Fryderyk Ehler, który przebudował dworek i założył przy nim park z pawilonem. Dobra uległy zniszczeniu podczas walk ze Szwedami w 1655, następnie w 1734 spalone przez Kozaków w służbie rosyjskiej. W 1735 opat oliwski q Franciszek Mikołaj Zaleski wydzierżawił posiadłość Karolowi i Katarzynie Blechowiczom, którzy odbudowali papiernię i zbankrutowali w 1741. Po nich dobra wydzierżawił od cystersów książę Szlezwiku-Holsztyna, Karol Ludwik, od 1746 bp włocławski Walenty Czapski, następnie jego bratanek Michał z żoną Izabelą z Przebendowskich i Jan August Eckeln-Hülsen. W 1800 roku zastąpiono folusz w Młynie III młynem zbożowym. W 1819 w Konradshammer było 7 domów i 93 mieszkańców. W roku 1835 Johann Ferdinand Geschkat i Friedrich Wilhelm Apfelbaum założyli w Młynie II kuźnię i fabryczkę karabinów (zatrudniała 163 robotników oraz 212 kobiet i dzieci (q fabryka karabinów)). Od 1847 Konradshammer określany był jako wieś gminna w okręgu q Zaspa, kuźnię przekształcono w młyn zbożowy, następnie w folusz, prowadzony do 1865 przez syna Geschkata, Juliusa Ferdinanda. W roku 1864 było tu 13 budynków i 133 mieszkańców, w 1880 – 153. W latach 1877–1945 przy Młynie III funkcjonował tartak. Od Młyna III w kierunku Sopotu (obecnie ul. Gospody) funkcjonowała – przy tzw. Żabim Stawie – Żabia Gospoda (Poggenkrug), która w 2. połowie XX wieku dała nazwę osiedla q Żabianka. Pod koniec XVIII wieku dwór przebudowano w klasycystyczny dworek (pozostały po nim kolebkowe sklepienia w piwnicach). W 1887 roku w dworku (park otoczono murem) umieszczono zakład wychowawczy dla chłopców: Haus zum Guten Hirten (Dom Dobrego Pasterza). 1 IV 1907 przyłączony wraz z q Jelitkowem i Żabianką do gminy q Oliwa, w 1926 wraz Oliwą w granicach administracyjnych Gdańska. W 1925 zakład wychowawczy otrzymały siostry pasterki, przybyłe z monastyru w Westfalii, do 1945 prowadziły dom wychowawczy dla upadłych dziewcząt katolickich. Pod koniec II wojny światowej w części zabudowy dworskiej mieścił się obóz pracy przymusowej. W latach 50. i początku 60. XX wieku powstałą od Konradshammer polską nazwą Kowacze określano ob. q Przymorze. W latach 80. XX w. w miejscu dworku wzniesiono ośrodek szkolenia PZPR, po roku 1990 przekazany na siedzibę Wydziału Psychologii UG, obecnie siedziba Fundacji Kształcenia Menedżerów. Ogród, zwany Parkiem Przymorza, zrewaloryzowano w 1995, były pawilon ogrodowy zachował gdański rzeźbiarz Józef Sarnowski, tworząc w nim własną pracownię i Autorską Galerię Rzeźby.
