DWORZEC GDAŃSK GŁÓWNY

< Poprzednie

Następne >

Dworzec Główny, początek XX wieku

DWORZEC GDAŃSK GŁÓWNY (Danzig Hbf., Dworzec Centralny), obecnie ul. Podwale Grodzkie. Powstał na terenach udostępnionych po niwelacji (od roku 1893) części miejskich obwarowań. Na jego budowę wyasygnowano 5 mln marek. Budowę rozpoczęto w roku 1896, 28 X 1900 oddano do użytku część główną, tzw. Empfangsgebäude (budynek powitalny); uroczyste otwarcie całości nastąpiło 30 października tegoż roku (pierwszy pociąg odszedł do Tczewa). Budynek, nawiązujący do gdańskiego neorenesansu, zaprojektowali Alexander Rüdell i Paul Thoemer w Ministerstwie Robót Publicznych w Berlinie, wykonaniem rysunków roboczych i budową kierował gdański architekt Georg Cuny, wykonała firma q Hermanna Prochnowa. Bryła dworca składała się z centralnej części z wielką halą, przylegającego skrzydła północnego oraz mniejszego skrzydła południowego i wieży zegarowej w narożniku między halą a skrzydłem południowym. Takie rozwiązanie przestrzenne zastosowano w wielu budynkach dworców, realizowanych w tym czasie według koncepcji A. Rüdella. Podobne dworce, z halą oświetloną półokrągłymi oknami i z wieżą, powstały w Krefeld, Colmar, Bad Homburg, Wiesbaden, Metz, Stralsundzie. Nadano im historyzujące formy: neogotyckie, neorenesansowe, neobarokowe lub łączące detale różnych stylów.

Dworzec gdański otrzymał elewację z czerwonej cegły zestawionej z jasnym piaskowcem w sposób charakterystyczny dla niderlandzkiego manieryzmu, dominującego w gdańskiej architekturze na przełomie XVI i XVII wieku. Na dworcowej wieży (wysokość 48 m), spełniającej początkowo funkcję wieży ciśnień dla dworcowych instalacji wodociągowych, z napędzanym elektrycznie zegarem (o średnicy tarcz 3,25 m), powstał pokryty miedzianą blachą hełm, będący wariacją na temat zwieńczenia wieży pobliskiego q kościoła św. Katarzyny. Dachy głównej hali pokryto dachówką glazurowaną na kolor ciemnoniebieski, a cokoły wykonano ze śląskiego granitu. Bryłę dworca udekorowano licznymi wieżyczkami, lukarnami, szczytami i szczycikami. W budynku głównym znajdowała się duża hala pasażerska (westybul) z okienkami kasowymi; w południowym skrzydle znajdowały się m.in. przechowalnie bagażu, biuro rzeczy znalezionych, pokoje policjantów i portierów, kilka pomieszczeń przeznaczonych dla księcia – rezydującego we Wrzeszczu następcy tronu Cesarstwa Niemieckiego (q Friedrich Wilhelm Victor Hohenzollern); w skrzydle północnym znajdowały się poczekalnie (wspólna dla klas 1. i 2., osobna dla 3. i 4. klasy, oddzielna dla samotnie podróżujących pań), umywalnie, toalety i bufet. Poczekalnie były dostępne z korytarzy umieszczonych od strony miasta i od strony peronów. Od strony północnej znajdowały się pomieszczenia zajmowane przez kolejarzy i telegrafistów. Korytarze przy poczekalniach w północnej części budynku przykryto sklepieniami krzyżowymi, a reprezentacyjny charakter przedsionka poczekalni książęcej podkreślono sklepieniem gwiaździstym. Także główna hala otrzymała sklepienie o tradycyjnej formie kolebki z gurtami i lunetami, lecz z zastosowaniem nowoczesnej wówczas konstrukcji ze stalowej siatki obrzuconej tynkiem. W roku 1902 oddano do użytku przy północno-wschodnim narożniku dworca budynek kas podmiejskich (obecnie obiekt barowo-kawiarniany). Część południowego zespołu dworcowego stanowiły budynki poczty i przesyłek ekspresowych oraz gmach biurowo-mieszkalny z 12-pokojowym apartamentem dyrektora. Budowa dworca wywarła istotny wpływ na zagospodarowanie okolicy, wzrosła atrakcyjność okolicznych działek budowlanych (szczególnie dla branży hotelarskiej, q hotele). Szybko okazało się, że budynek nie do końca spełnia wymogi rosnącego ruchu pasażerskiego. Brakowało przede wszystkim jadalni. W 1914 roku przebudowano dworzec według projektu A. Rüdella, powiększając północne pomieszczenia. Powstała duża, rozjaśniona od góry świetlikami sala telegrafu i kwadratowa jadalnia z przeszkloną kopułą 7-metrowej średnicy. W okresie II WMG zarządzanie całym kompleksem dworcowym przejęły Polskie Koleje Państwowe.

Podpalony w marcu 1945 roku; odbudowany z pominięciem spadzistych dachów nad skrzydłem północnym, zawierającym dawniej poczekalnie (obecnie restauracje i przestrzeń handlowa). Na początku lat 60. XX wieku planowano wyburzenie starej i wzniesienie nowej dworcowej zabudowy, zgodnej z architekturą swoich czasów. Plany odrzucono; po 2-letnich pracach modernizacyjnych 1 VI 1964 wyremontowany gmach oddano do użytku. W 1992 roku budynek dworca ponownie poddano generalnemu remontowi: odświeżono fasady, hala recepcyjna otrzymała antresolę, powstał pasaż handlowy. 31 VIII 1993 dworzec otwarto po remoncie. Obecnie jest największą pasażerską stacją kolejową w Gdańsku; obsługuje połączenia krajowe i międzynarodowe, jest także stacją początkową q SKM do stacji Gdańsk-Nowy Port. Posiada obecnie 5 zadaszonych (na większości odcinków) peronów, w tym 2 tzw. wyspowe. Peron 1. służy do przyjmowania pociągów z zachodniej części kraju i odprawiania pociągów w kierunku Tczewa. Peron 2. (dysponujący pomieszczeniem dyżurnego ruchu) przyjmuje pociągi z kierunku Tczewa, kończące bieg w Gdyni lub zmierzające na zachód. Kolejne perony od roku 1951 służą do obsługi SKM. W wypadku peronu 3. jego krawędź (od peronu 2) przeznaczona jest dla pociągów SKM przejeżdżających przez Gdańsk (z i do Tczewa). Perony 4. i 5. obsługują pociągi SKM kończące i rozpoczynające bieg w Gdańsku (peron 5. wykorzystywany był wcześniej do obsługi linii do Nowego Portu). Zmiany w organizacji ruchu zapowiada decyzja budowy stacji Gdańsk-Śródmieście przy ul. Armii Krajowej. Dworzec dysponuje 2 przejściami podziemnymi: krótszym, łączącym hale dworca z peronami 1. i 2., oraz dłuższym (z punktami handlowymi), łączącym wszystkie perony, prowadzącym (ze schodami ruchomymi) do q dworca autobusowego i przystanków tramwajowych na ul. 3 Maja oraz do przystanków tramwajowych na ul. Podwale Grodzkie. MZM, JASZ