ZGROMADZENIE KONSTYTUCYJNE II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA
| < Poprzednie | Następne > |
ZGROMADZENIE KONSTYTUCYJNE (Konstytuanta) ► II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA (II WMG), powołane decyzją mocarstw sprzymierzonych w kwietniu 1920. Jego głównym zadaniem było opracowanie konstytucji II WMG oraz projektów umów, które – zgodnie z postanowieniami art. 104 traktatu wersalskiego z 1919 – planowano zawrzeć między Polską a II WMG. Zgromadzenie miało liczyć 120 członków wybranych w równych, tajnych i bezpośrednich wyborach, a także wyłonić spośród nich swoje władze. Do głosowania uprawnione były wszystkie osoby – zarówno kobiety (co stanowiło novum), jak i mężczyźni, którzy do 10 I 1920 ukończyli 20 lat – będące obywatelami państwa niemieckiego oraz mieszkające na terenie II WMG. Bez prawa głosu pozostali ci mieszkańcy, którzy posiadali inne obywatelstwo, a więc przede wszystkim Polacy.
Wybory zostały zarządzone przez pełnomocnika mocarstw, wysokiego komisarza Ligi Narodów w Gdańsku Reginalda Towera, na niedzielę 16 V 1920. Swoich kandydatów rekomendowały partie polityczne i koalicje wyborcze działające na terenie II WMG.
Swoich kandydatów zgłosiły także polskie ugrupowania: Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku (NRL), Narodowe Stronnictwo Robotnicze (NSR) i Stronnictwo Ludowe (SL), zgrupowane w Centralnym Komitecie Wyborczym (z 10 podkomisjami w Gdańsku i mężami zaufania na wsi), wystawiając wspólną listę z 20 kandydatami. W sprawnie przeprowadzonych wyborach udział wzięły 153 234 osoby, na listy polskie głosowało 6% wyborców (9321 osób), co dało siedem mandatów, wybrano: ► Franciszka Kubacza (NRL), ► Wojciecha Jedwabskiego (NSR), ► Bonifacego Łangowskiego (NRL), ► Władysława Paneckiego (NRL), Stanisława Kuhnerta (NSR), ► Teodora Grobelskiego (SL), ► Bronisława Budzyńskiego.
Inauguracyjne posiedzenie odbyło się 14 VI 1920 w sali dawnego Landtagu (pruskiego parlamentu) przy Neugarten 17 (ul. Nowe Ogrody). Przewodniczącym został pastor ► Wilhelm Reinhard z Deutschnationale Volkspartei (DNVP, Niemiecka Narodowa Partia Ludowa), wybrano też prezydium oraz komisje, w tym siedemnastoosobową komisję konstytucyjną. Po 18 posiedzeniach przygotowała ona projekt nowej konstytucji, który został uchwalony przez Zgromadzenie 11 VIII 1920. Za głosowało 68 posłów, przeciw – 44 (w tym socjaliści i posłowie polscy). Przed ogłoszeniem tekst miał być jeszcze zatwierdzony przez Radę LN. Konstytucję opublikowano w monitorze II WMG („Staatsanzeiger für die Freie Stadt Danzig”) 9 XII 1920, następnie znowelizowano ją zgodnie z uwagami i zaleceniami Rady Ligi Narodów. 15 XI 1920 proklamowano utworzenie II WMG, a 6 grudnia Zgromadzenie Konstytucyjne przekształciło się w pierwszy parlament II WMG ► Volkstag.
