Szpital Wszystkich Bożych Aniołów w Młodym Mieście,
Der Stadt Dantzigk…, 1687
Szpital Wszystkich Bożych Aniołów, 1691. Fragment planu Petera Willera (powyżej cegielnia na obszarze byłego
Młodego Miasta)
Samuel Donnet,
Szpital Wszystkich Aniołów Bożych, 1 połowa XVIII wieku
Szpital Wszystkich Bożych Aniołów, Matthaeus Deisch,
1761–1765
Ruiny szpitala Wszystkich Bożych Aniołów, widok od strony Wrzeszcza, akwarela
August Lobegott Randt, przed 1839
Richard Ehrlich, prowizor szpitala w 1874 i 1884
SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW (Hospital Aller Gottes Engel, zwany szpitalem św. Michała Archanioła, St. Michael-Hospital). Powstał przy drodze ze Starego Miasta do Wrzeszcza, na obszarze patrymonium Młodego Miasta, naprzeciw obecnych ulic Śniadeckich, Tuwima i Skłodowskiej-Curie (zaraz na wschód za obecnym pomnikiem-czołgiem).
Około 1349 albo 1335/1341 początkowo kaplica polna z fundacji wielkiego mistrza Dietricha von Altenburga, rozbudowana do funkcji szpitalnej zapewne przez wielkiego mistrza Konrada von Jungingena (1393–1407), choć wzmiankowany dopiero od 1440. W połowie XV wieku połączony ze szpitalem św. Jerzego. Niszczony podczas oblężenia Gdańska w 1520, wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym 1576 (odbudowany w 1580) i podczas oblężenia w 1734 (odbudowany w 1739). W obrębie szpitala znajdowała się kaplica/kościół, w okresie po Reformacji z charakterystyczną zewnętrzną kazalnicą (jak w kościele Bożego Ciała), w 1703 poddana renowacji.
W okresie 1752–1753 wybudowano nowy dom dla kaznodziei szpitala, 1762–1763 – dla zarządu. Ostatecznie zniszczony podczas oblężenia Gdańska w 1807, w trakcie podjętej przez gdańszczan 3 kwietnia wycieczki przeciwko wojkom napoleońskim, do 1945 nawiązywała do niego nazwa St. Michaelsweg (obecna ul. Traugutta), dawne odgałęzienie (przy szpitalu) drogi do Świętej Studzienki. Instytucja przetrwała do 1945 jako fundacja z mieszkaniami dla pensjonariuszy, od 1835 z siedzibą przy Schüsseldamm 1 (ul. Łagiewniki). W 1681 przebywało w nim 39 osób (także prebendariuszy), w 1690 – 54, w 1706 – 40. Po 1807 opiekował się 40 pensjonariuszami, którzy dostawali mieszkanie, pieniądze na opał i rocznie po 20 talarów zapomogi. Od około połowy XIX wieku do 1945 liczba pensjonariuszy była stała (35 osób); przyjmowano chrześcijan po 50. roku życia, odpłatnie lub nieodpłatnie (tylko zubożałych, posiadających obywatelstwo gdańskie). Wspierała także 130 osób spoza szpitala. Zarząd sprawowało trzech prowizorów. Działalność fundacji ustała w 1945. Fundamenty szpitala i kościoła odsłonięto częściowo i przebadano w 2021. ASZ
Prowizorzy szpitala Wszystkich Bożych Aniołów
| Notowany w roku
|
Imię i nazwisko
|
Zawód
|
| 1797
|
Christoph Hartwich Reimer (1740–1821)
|
kupiec
|
| 1817
|
Johann Carl Bollhagen (1781–1863)
|
kupiec
|
| 1839
|
D.C. Karth
|
kupiec
|
| 1858
|
Carl Wilhelm Uphagen (1803–1878)
|
kupiec
|
| 1869
|
Ernst August Schönbeck (1790–1871)
|
kupiec
|
| 1874, 1884
|
Richard Ehrlich (1816–1893)
|
makler
|
| 1892, 1897
|
Heinrich Wilhelm Mayer (1832 – po 1916)
|
browarnik
|
| 1908, 1914, 1921
|
Friedrich Wilhelm Penner (1842–1925)
|
browarnik
|
| 1928,1935
|
Felix von Kolkow
|
kupiec
|
| 1939
|
Alfred Glagau
|
bankowiec
|
| MrGl
|
Luterańscy pastorzy kościoła szpitalnego
| 1549
|
Stephan Bilovius
|
| 1615
|
Henricus Petrejus Hartmann
|
| 1623–1648
|
Petrus Richter
|
| 1648–1664
|
Simon Janichius
|
| 1664–1685
|
Adam Hartsch
|
| 1686–1710
|
Michael Ewald
|
| 1710–1711
|
Adam Tichirtner
|
| 1712–1715
|
Johann David Henrichsdorff
|
| 1715–1749
|
Johann Salomon Richter
|
| 1750–1761
|
Daniel Hermann Richter
|
| 1761–1768
|
Johann Gerber
|
| 1768–1800
|
Johann Christian Teschke
|
| 1801–1807
|
Carl Beniamin Schmidt
|
| MrGl
|
