Szpital Miejski we Wrzeszczu, widok od zachodu, 1914, po prawej widoczny fragment budynku administracyjnego przy wejściu głównym
Szpital Miejski we Wrzeszczu, lata 30. XX wieku
SZPITAL MIEJSKI WE WRZESZCZU (Städtisches Krankenhaus Danzig-Langfuhr), Delbrückallee 7 (ul. Dębinki). Powstał z połączenia oddziału wewnętrznego lazaretu przy Bramie Oliwskiej i oddziału chirurgicznego lazaretu przy Sandgrube. Decyzja władz Gdańska o jego budowie (kosztem 3 mln marek) przy ówczesnej Eichenallee (ul. Dębinki) zapadła 3 X 1899, plan budowy zatwierdzono w 1907; szpital powstał na zakupionej przez miasto od rodziny Uphagenów działce o powierzchni 157 572 m², powiększonej w 1901 o teren nabyty za 200 tysięcy marek od właściciela cegielni Maxa Hartmanna (1861–1919) i kolejną działkę nabytą w 1905; otwarty 19 IV 1911.
Do 1914, według projektu miejskiego radcy budowlanego Karla Franza Fehlhabera (1854–1937), z wykorzystaniem merytorycznych założeń ordynatora Szpitala Miejskiego przy Sandgrube, Barth Artura Bartha, powstał zbudowany przez firmę Hermanna Prochnowa główny kompleks budynków przy Eichenallee i Feldstraße (ul. Smoluchowskiego). Budynki administracyjne i zaplecza technicznego oraz mieszkania dla lekarzy, pielęgniarek i pracowników administracji usytuowano wzdłuż Eichenallee (ul. Dębinki), budynki szpitalne (niektóre trzypiętrowe, łączone krytymi przejściami) – w głębi parceli.
Szpital składał się z: 1) budynku administracji, znajdującego się na osi Delbrückallee (obecna ul. Skłodowskiej-Curie), wzniesionego w stylu zmodernizowanego baroku, 2) dwóch budynków mieszkalnych dla ordynatorów, 3) budynku mieszkalnego dla urzędników, 4) budynku oddziału chirurgicznego (196 łóżek), 5) budynku sal operacyjnych, 6) budynku chirurgii septycznej (51 łóżek), 7) izolatek dla chorych na dyfteryt z własną salą operacyjną (24 łóżka), 8) budynku oddziału wewnętrznego (196 łóżek), 9) budynku oddziału pediatrycznego (34 łóżka), 10) baraków oddziału obserwacyjnego (28 łóżek), 11) baraków dla chorych zakaźnie (60 łóżek), 12) baraków dla chorych na gruźlicę (48 łóżek), 13) trzech domów dla chorych psychicznie (130 łóżek), 14) budynku łaźni połączonego z zakładem rentgenodiagnostyki oraz 15) budynków pomocniczych (kostnica, kuchnia, kotłownia, wieża ciśnień).
Do 1914 dysponował ogółem 496 łóżkami; koszty budowy wyniosły 5 211 550 marek. Instytucjonalnie podzielony na oddziały chirurgiczny (budynki 4-7; ordynator, sześciu asystentów) i wewnętrzny (budynki 8-14; ordynator i pięciu asystentów). Dodatkowo zatrudniano 10 praktykantów, z których trzech dostawało mieszkanie i utrzymanie. Osobno działało prosektorium z prosektorem, apteka z dwoma pracownikami i laboratorium. Posługę pielęgniarską sprawowały diakonisy ewangelickie (w 1914 – przełożona, zastępczyni, 35 sióstr, 43 pomocnice, 36 uczennic) oraz pracownicy świeccy (dwóch wyższych pielęgniarzy i 19 pielęgniarzy, wyższa pielęgniarka i sześć pielęgniarek, łaziebny, masażysta). Zarząd składał się z dyrektora, dwóch inspektorów, szefa obsługi technicznej, sekretarza, pięciu urzędników biura. 1 X 1912 otwarto szkołę pielęgniarską.
Chorych podzielono według zamożności na klasę I (w salach z jednym łóżkiem), II (w salach z 2–3 łóżkami) i III (w salach do 26 łóżek), z podziałem na chorych z Gdańska i spoza miasta, płacących w 1914 roku dziennie od 1,5 (dzieci z Gdańska III klasy) do 13,50 marek (dorośli spoza Gdańska I klasy). Były osobne opłaty za pielęgniarską opiekę nocną, kąpiele lecznicze, wodę mineralną oraz ustalono urzędowo honoraria dla ordynatorów za zabiegi operacyjne.
Przy szpitalu od 1914 istniała poliklinika, czynna od godziny 12 do 1, przeznaczona dla ambulatoryjnych chorych internistycznych i chirurgicznych, zwłaszcza dla chorych z wypadków, płatna 1,5 marki za poradę. W 1921 otwarto oddział dermatologiczny i psychiatryczny w osobnych pawilonach (łącznie 70 łóżek). Pracownia rentgenowska w 1927 zyskała budynek, rozbudowano oddział pediatryczny (100 łóżek), powstały oddziały: chirurgiczny (ordynator, 5 asystentów, wolontariusz, 4 praktykantów), internistyczny (ordynator, 5 asystentów, wolontariusz, 4 praktykantów), dermatologiczny (ordynator, 3 asystentów, wolontariusz, praktykant), psychiatryczny (ordynator, asystent), instytut patologii (asystent, praktykant), oddział rentgenodiagnostyki (ordynator, wolontariusz), laboratorium i apteka.
W 1927 szpital dysponował łącznie 1050 łóżkami, dziennie hospitalizowano około 925 chorych, opiekę sprawowały nadal diakonisy (przełożona, 79 sióstr, 60 uczennic) oraz pracownicy świeccy (wyższy pielęgniarz i 38 pielęgniarzy, wyższa pielęgniarka i 19 pielęgniarek, łaziebny, masażysta). W 1935, korzystając z bazy łóżkowej szpitala, zorganizowano Akademię Medycyny Praktycznej, przemianowaną w 1940 na Akademię Medyczną w Gdańsku (Medizinische Akademie zu Danzig). Jako szpital miejski działał do marca 1945. ASZ
Ordynatorzy Szpitala Miejskiego przy Delbrückallee 7 (ul. Dębinki)
w latach 1911–1945
| Klinika Ogólna – interna
|
1911–1928 prof. dr Adolf Wallenberg
|
| 1928–1935 prof. dr Victor Reis (1889 – po 1945)
|
| 1935–1945 prof. dr Hans Bohn (1896 – po 1945)
|
| Klinika Chirurgii
|
1911–1924 prof. dr Arthur Barth
|
| 1924–1945 prof. dr Hermann Klose (1879–1968)
|
| Klinika Psychiatryczna
|
1931–1945 prof. dr Franz Kaufmann (1888 – po 1945)
|
| Klinika Pediatryczna
|
1929–1938 prof. dr Alfred Adam
|
| 1938–1945 prof. dr Hugo Meyer (1893 – po 1945)
|
| Klinika Okulistyki
|
1933–1945 doc. dr Rudolf Helmbold
|
| Klinika Laryngologii
|
1930–1937 prof. dr Adolf Schulz (1872 – po 1945)
|
| 1937–1945 prof. dr Herbert Schmidt (1892 – po 1945)
|
Klinika Dermatologii
przy Sandgrube 9/15
(ul. Rogaczewskiego)
|
1921–1945 prof. dr Otto Nast
|
| Klinika Ortopedii
|
1933–1938 prof. dr Alfred Schulz
|
| 1939 dr Karl Göritz
|
| 1942 dr Gustav Fröhnel
|
| Instytut Anatomii
|
1940–1945 prof. dr Rudolf Maria Spanner
|
| Instytut Radiologii
|
1927–1935 dr Arnold Bernstein
|
| 1939–1945 prof. dr Hermann Albrecht (1897– po 1945)
|
| Instytut Patologii
|
1912–1927 prof. dr Hermann Stahr (1867 – po 1927)
|
| 1934–1936 prof. dr Walter Büngeler (1900 – po 1945)
|
| 1936–1939 prof. dr Friedricfh Feyrter (1895 – po 1945)
|
| 1939–1945 prof. dr August Terbrüggen (? – po 1945)
|
| Instytut Higieny
|
1927–1945 prof. dr Gerhard Wagner (1879 – po 1945)
|
| MrGl
|
Pacjenci Szpitala Miejskiego przy Delbrückallee 7 (ul. Dębinki) w latach 1911–1914 – ruch chorych
| Rok
|
Stan na 1 kwietnia
|
Przyjęci w ciągu roku
|
Wypisani w ciągu roku
|
Zmarli w ciągu roku
|
Stan na 31 marca
|
| 1911
|
395
|
6493
|
5836
|
536
|
516
|
| 1912
|
516
|
6623
|
6097
|
583
|
459
|
| 1913
|
459
|
6600
|
5961
|
533
|
565
|
| 1914
|
565
|
7922
|
6841
|
783
|
863
|
| MrGl
|
Liczba chorych Szpitala Miejskiego przy Delbrückallee 7 (ul. Dębinki) w latach 1914–1919
| Rok
|
Pacjenci cywilni
|
Pacjenci wojskowi
|
Ogółem
|
| 1914
|
6107
|
1815
|
7922
|
| 1915
|
6620
|
2374
|
8994
|
| 1916
|
6045
|
2374
|
8419
|
| 1917
|
6536
|
2445
|
8981
|
| 1918
|
7332
|
3392
|
10 724
|
| 1919
|
7108
|
161
|
7269
|
| MrGl
|
Pacjenci Szpitala Miejskiego przy Delbrückallee 7 (ul. Dębinki) w latach 1924–1935 – ruch chorych
| Rok
|
Stan na 31 stycznia
|
Przyjęci w ciągu roku
|
Wypisani w ciągu roku
|
Zmarli w ciągu roku
|
Stan na 31 grudnia
|
| 1924
|
849
|
8496
|
7819
|
733
|
793
|
| 1929
|
822
|
10 228
|
9274
|
949
|
827
|
| 1930
|
827
|
10 489
|
9547
|
938
|
831
|
| 1931
|
831
|
9352
|
8597
|
848
|
738
|
| 1932
|
738
|
8077
|
7180
|
819
|
816
|
| 1933
|
816
|
9284
|
8481
|
829
|
790
|
| 1934
|
790
|
10 452
|
9453
|
979
|
810
|
| 1935
|
810
|
10 247
|
9450
|
976
|
631
|
| MrGl
|
Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku szpital został rozbudowywany. Według zespołowego projektu architektów miejskiego urzędu budowlanego (Städtisches Hochbauamt) i rządowego radcy budowlanego Alberta Krügera wzniesiono budynek oddziału dziecięcego, skomponowany z dwóch sześciennych brył, o zróżnicowanej wysokości, przenikających się narożami. W październiku 1931 roku ukończono prace przy budynku oddziału wewnętrznego, równoległego do Feldstraße (ul. Smoluchowskiego). Pomieszczenia dla chorych (8–10 osób) znajdowały się od południa; każde z niewielkim balkonem. Budynek mógł pomieścić 200 chorych. Był bryłą zestawioną z dwóch zróżnicowanych wysokościowo części: czterokondygnacyjnej i dwukondygnacyjnej. W miejscu połączenia, w narożu, znajdowało się jedno z trzech wejść. W elewacjach budynku głównego zaakcentowane zostały szyby wind, wychodzące ponad dach. W budynku głównym, a także w niższym skrzydle, na ostatniej kondygnacji, wprowadzono prostokątne przeźrocza, które prowadziły do znajdujących się na dachu tarasów dla chorych.
WS
