ROŻAŃSKI STANISŁAW, profesor Politechniki Gdańskiej
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW ROŻAŃSKI (13 II 1899 Andrychów – 25 VII 1981 Warszawa), architekt, profesor ► Politechniki Gdańskiej (PG). Syn urzędnika kontroli skarbowej Bartłomieja (zm. 1935) i Rozalii z domu Halamy (zm. 1948), brat Wandy zamężnej Szpakowskiej, Eleonory zamężnej Murawskiej i Maraia, urzędnika w Zarządzie Miasta Warszawy. W 1917 absolwent Gimnazjum Realnego w Nowym Targu. W latach 1917–1923 studiował na Wydziale Architektonicznym Politechniki Lwowskiej, którą ukończył jako inżynier architekt. W okresie 1917–1920 projektował domy wiejskie w ramach odbudowy wsi po zniszczeniach I wojny światowej. Od 1921 do 1923 był nauczycielem matematyki w Gimnazjum Żeńskim we Lwowie. W latach 1922–1923 pracował w biurze architektonicznym B. Greka we Lwowie. W 1924 opracował plan szkoły powszechnej w Limanowej koło Nowego Sącza.
W latach 1923–1924 był projektantem budynków administracyjnych i domów dla pracowników Warszawskiej Spółki Budowy Parowozów. W latach 1926–1928 pracował jako architekt miejski w Płocku, 1928–1930 pełnił funkcję kierownika Pracowni Urbanistycznej Zarządu Miejskiego Warszawy. W 1929 przygotował ogólny plan architektoniczny Zgierza, w tym samym roku na zlecenie Sejmiku Warszawskiego przygotował plan regionalny powiatu warszawskiego. W latach 1928–1929 odbył podróże naukowe do Francji, Niemiec, Holandii oraz Stanów Zjednoczonych w celu poznania światowych trendów w projektowaniu miast i regionów.
W latach 1928–1944 mieszkał w Warszawie. W 1930 zorganizował pierwsze w kraju Biuro Planowania Regionalnego dla Miasta Stołecznego Warszawy, a następnie nim kierował. W 1936 utworzył Wydział Planowania przy Zarządzie Miejskim, pełniąc funkcję jego koordynatora do 30 VII 1944. W 1931 pod jego kierunkiem przygotowano nowatorski plan ogólny zabudowania Miasta Stołecznego Warszawy w Pracowni Regulacji Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego (w 1937 wyróżnionego złotą odznaką na Wystawie Światowej w Paryżu), w 1935 był współprojektantem planu Otwocka. Do 1 IX 1939 projektował domy mieszkalne i wille w Warszawie. Jednocześnie w latach 1929–1938 był wykładowcą Wolnej Wszechnicy Polskiej, w Studium Administracji Komunalnej prowadził szkolenia dla inżynierów dróg oraz pracowników wydziałów miejskich w Polsce.
W latach 1939–1944, pracując nadal w Biurze Planowania, prowadził w konspiracji prace projektowe dla odbudowy miasta po zakończeniu II wojny światowej. We wrześniu 1944 podczas powstania warszawskiego został zatrzymany przez Niemców, uciekł do Piaseczna, następnie do Zakopanego. W lutym 1945 powrócił do Warszawy, gdzie od marca do kwietnia pełnił funkcję rzeczoznawcy z zakresu urbanistyki w Biurze Odbudowy Stolicy.
4 IV 1945 został skierowany przez Biuro Planowania i Odbudowy przy Prezydium Rady Ministrów do Gdańska. Jako kierownik ► Grupy Operacyjnej na województwo gdańskie organizował Biuro Planowania Regionalnego i Referat Odbudowy Wydziału Komunikacyjno-Budowlanego w Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku.
W latach 1945–1948 był dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego w Sopocie (od 1947 z siedzibą w Gdańsku), od 1 III 1948 pełnił funkcję rzeczoznawcy. W czerwcu 1945 był autorem pierwszych założeń i szkicu planu regionalnego ► województwa gdańskiego i planu ogólnego Trójmiasta z zagospodarowaniem delty Wisły. 15 VIII 1949 został doradcą w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych. Od września 1950 pełnił funkcję konsultanta do spraw urbanistyki w Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego „Miastoprojekt” w Gdańsku. W latach 1957–1960 stworzył koncepcję rozbudowy dzielnic górnego tarasu Gdańska. Był twórcą koncepcji zespołu Trójmiasto (Gdańsk, Sopot i Gdynia), pomysłodawcą arterii komunikacyjnych Gdańska: Drogi Czerwonej, Drogi Zielonej, ► Szybkiej Kolei Miejskiej, a także parku nadmorskiego.
Jednocześnie w latach 1946–1969 pracował na PG, początkowo na stanowisku zastępcy profesora, od 1949 jako profesor nadzwyczajny, od 1963 jako profesor zwyczajny. W latach 1950–1952 i 1960–1962 był prodziekanem, 1962–1964 dziekanem
► Wydział Architektury, 1953–1957 kierownikiem Katedry Planowania Krajowego i Regionalnego i kierownikiem Zakładu Planowania Przestrzennego, 1958–1964 Katedry i Zakładu Planowania Regionalnego, 1965–1969 kierownikiem Katedry Urbanistyki i Planowania Regionalnego. W latach 1960–1969 zorganizował Studium Urbanistyczne i nim kierował. W 1969 przeszedł na emeryturę i powrócił do Warszawy.
W okresie 1949–1969 stworzył liczne projekty, m.in. systemu komunikacji dla Bydgoszczy i okolic, plany ogólne Kołobrzegu, Słupska, Inowrocławia, Chełmna, Świecia nad Wisłą, Krynicy Morskiej, Pucka, ekspertyzy urbanistyki miast i dzielnic, na przykład śródmieścia Gdyni, Krynicy-Zdroju, Łodzi, Tych, Włocławka, usytuowania ► szpitala Marynarki Wojennej w Gdańsku-Oliwie.
Był autorem monografii Budowa miasta a jego klimat (1959), Osadnictwo a środowisko Polski (1979) oraz skryptu Planowanie regionalne, cz. 1: Teoria (1950). W latach 1933–1939 pełnił funkcję redaktora naczelnego „Biuletynu Urbanistycznego” – dodatku do „Samorządu Miejskiego”, organu Towarzystwa Urbanistów Polskich. Pisał artykuły na temat urbanistyki, architektury, planowania przestrzennego, klimatu, odbudowy miast nadmorskich, publikowane m.in. w „Jantarze”, ► „Technice Morza i Wybrzeża”, „Morskim Przeglądzie Gospodarczym”.
Był między innymi członkiem Komitetu Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk (PAN, przewodniczący Zespołu Miast i Osiedli), Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, wiceprzewodniczącym Rady Naukowo-Technicznej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (przewodniczący Sekcji Planowania Przestrzennego), Rady Naukowej ► Instytutu Bałtyckiego oraz Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwa Urbanistów Polskich (w latach 1925–1927, 1929–1930 członek zarządu, 1971–1973 wiceprezes, od 1960 członek honorowy), Międzynarodowej Federacji Mieszkalnictwa i Urbanistyki (od 1928), Związku Nauczycielstwa Polskiego.
W 1960, za całokształt pracy, otrzymał nagrodę Prezydium MRN w Gdańsku w dziedzinie architektury i urbanistyki. Odznaczony m.in. innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1937), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1979).
Był żonaty od 1931 z Cecylią z domu Kaliną (1900–1989), miał syna Antoniego (1934–1947). Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Bibliografia:
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 555.
