WIEBE ADAM, inżynier, były patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
_podczas_rozbi%C3%B3rki,_oko%C5%82o_1895_.JPG)
(tzw. Przedmiejski) podczas rozbiórki, około 1895
ADAM WIEBE (Wybe, Wijbe) (12 VI 1584 lub 1590 Harlingen, Fryzja – 1653 Gdańsk), inżynier budownictwa wodnego, menonita. Od 1616 w Gdańsku, do którego przybył wraz z żoną, budowniczy miejski z pensją 1500 grzywien rocznie (w 1631 prosił Radę Miejską o podwyżkę). W 1624 i 1625 pracował w Warszawie, gdzie otrzymał tytuł inżyniera królewskiego. Mimo ofert pracy z Torunia, Elbląga i Rygi pozostał w Gdańsku na stałe.
Projektował i budował obiekty inżynieryjne, urządzenia i maszyny: most przy Kamiennej Śluzie, akwedukt nad fosą miejską (Riedewand), doprowadzający wody Kanału Raduni do miasta i zmodernizował jego końcowy odcinek (u zbiegu obecnej ul. Rybaki Dolne i ul. Krosna wody Kanału skierował do fosy Starego Miasta, a przy obecnej ul. Karpiej i ul. Wapienniczej, do Motławy, 1630), budował wiatraki, sieci wodociągowe, melioracje, pogłębiarki, koła wodne, dźwig portowy na Ołowiance itp., w 1633 opracował nowy układ zasilania wodą fontanny Neptuna. W latach 1634–1637 nadzorował wraz z Cornelisem Janssenem prace regulacyjne ujścia Wisły. W latach 1639–1653 modernizował Kunszt Wodny. Był doradcą przy budowie mostu przez Wisłę w Toruniu.
Brał udział w budowie fortyfikacji Gdańska; w 1644 zbudowano linowy transporter do wywożenia ziemi ze zbocza Biskupiej Górki, nad Kanałem Raduni i fosą do usypania nadszańca bastionu Góra, nazywanego odtąd jego imieniem (Bastion Wiebego). Wynalazek ten powszechnie chwalono, także w panegiryku z 1646, poświęconym Gdańskowi, autorstwa odwiedzającego miasto Georga Greblingera, przyjaciela Martina Opitza. W 1646 brał udział w budowie dekoracji na uroczyste powitanie w Gdańsku królowej polskiej Ludwiki Marii (przygotował mechanizm napędzający ruchome figury Atlasa i Herkulesa na bramie triumfalnej). Posiadał i dzierżawił nieruchomości w Gdańsku i okolicach, m. in. w Gdańsku tartak i olejarnę, od 1651 dwa dwory w Pasewark (Jantar). Zajmował mieszkanie służbowe przy wieży ciśnień, pod koniec życia w tzw. Domu Nadzorcy obok młyna przy Kamiennej Śluzie.
Od 1616 żonaty z Ursulą Margarethe (1587 Harlingen – 1655 Gdańsk), ojciec pięciorga dzieci, z których dwoje najmłodszych, Sara i Cornelis, po śmierci męża opiekującej się nimi starszej siostry Margarethe, w 1659 otrzymało kuratorów w osobach pasamonika (rzemieślnik zajmujący się wyrobem pasów, frędzli i taśm do obszywania ubrań i tkanin; stąd „pasmanteria”) Hansa Simonsa Starszego i Corneliusa Mahla (ur. 1610). Starszymi dziećmi były: Mechelina (około 1620 – około 1665), w 1642 poślubiona Abrahamowi Janss Jantzen Kauenhovenowi (Kauenhowen, Kouwenhoven, von Cauenhoff; około 1620 – 26 VIII 1676 Gdańsk), matka szóstki dzieci; Margarethe, od 1645 żona Abrahama Wölcke (zm. 1659) oraz Abrahama, w wieku prawie 40 lat ochrzczonego w Letzkau (Leczkowy, Żuławy) w wyznaniu luterańskim (ojcem chrzestnym był gdański rajca Gabriel Borckmann, ojciec burmistrza Andreasa Borckmanna), dwukrotnie żonaty, potomstwo z pierwszego małżeństwa z Gertrude (co najmniej syn) chrzcił w kościele św. Piotra i Pawła w Gdańsku, z drugiego, z poślubioną w 1660 Florentine (co najmniej trójka dzieci) – w kościele Najświętszej Marii Panny.
Po rozbiórce Bastionu Wiebego w końcu XIX wieku wytyczoną nową ulicę nazwano Wiebenwall (Wał Wiebego, po 1945 część ul. Okopowej, między ul. św. Trójcy a ul. Augustyńskiego), zbudowane nieopodal w 2 połowie XIX wieku koszary nazywane były do 1945 Wieben-Kaserne (koszarami Wiebego).
