PREŚ STANISŁAW, urzędnik
STANISŁAW PREŚ (10 lub 25 III 1925 Mokrsko, powiat wieluński – 21 XI 2008 Gdańsk?), urzędnik. Syn rolnika Andrzeja (1901–1968) i Weroniki z domu Oleszczyk (1899 – 3 III 1987), brat Józefa (27 VI 1927 – 19 III 1998). Do 1939 ukończył siedem klas szkoły powszechnej w Chorzewie w powiecie pajęczańskim. Pierwsze lata II wojny światowej spędził w domu przy rodzicach; od 1941 lub 1942 do 1945 pracował przymusowo na Śląsku, jako robotnik przy budowie torów w Lisowie (powiat lubliniecki), w obozie pracy przymusowej w Oświęcimiu, przy budowie elektrowni w Jaworznie.
Po zakończeniu wojny powrócił w rodzinne strony i zatrudniony został w Siemkowicach (powiat pajęczański), początkowo jako pracownik biurowy w Zarządzie Gminy (maj – sierpień 1945), następnie jako kierownik Punktu Zsypu Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (wrzesień 1945 – sierpień 1946). Uczył się na Uniwersytecie Ludowym w Komornikach koło Wielunia (wrzesień 1946 – kwiecień 1947) i pracował jako technik terenowy w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych w Wieluniu (maj – grudzień 1947), po czym ponownie został uczniem, tym razem Szkoły Pedagogicznej Związku Młodzieży Wiejskiej w Janowicach Wielkich (powiat jeleniogórski) (grudzień 1947 – sierpień 1948).
Od 1946 był członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”, następnie od 1948 Związku Młodzieży Polskiej (ZMP). W latach 1946–1947 był członkiem Stronnictwa Ludowego, od 1 VIII 1950 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), najpewniej do jej rozwiązania w styczniu 1990. W latach 1948–1957 (z przerwą 1955–1956) był etatowym pracownikiem ZMP na kolejnych stanowiskach: bibliotekarz i asystent-seminarzysta w Szkołach Organizacyjnych ZMP w Krakowie (wrzesień 1948 – sierpień 1949) i Sopocie (wrzesień 1949 – sierpień 1952), następnie w Zarządzie Wojewódzkim (ZW) ZMP w Gdańsku jako zastępca kierownika Wydziału Propagandy i Propagandy (od września 1952) i kierownik Wydziału Administracyjno-Finansowego (1954 – kwiecień 1955) oraz kierownik Wojewódzkiego Ośrodka Szkolenia Aktywu (wrzesień 1956 – styczeń 1957).
W lutym 1957, jako stypendysta Komitetu Wojewódzkiego (KW) PZPR uczył się w Technikum Łączności w Gdańsku, w styczniu 1960 uzyskując świadectwo dojrzałości i tytuł technika radiokomunikacji.
W latach 1955–1982 (z przerwą 1956–1960) był etatowym pracownikiem PZPR na kolejnych stanowiskach: instruktor w Wojewódzkim Ośrodku Szkolenia Partyjnego przy KW PZPR w Gdańsku (maj 1955 – sierpień 1956), sekretarz ds. propagandy Komitetu Powiatowego PZPR w Kościerzynie (grudzień 1959 – październik 1964), I sekretarz Komitetu Powiatowego PZPR w Sztumie (listopad 1964 – wrzesień 1969), kierownik Wydziału Administracyjnego KW PZPR w Gdańsku (15 IX 1969 – 30 IV 1977), kierownik Wydziału Kadr KW PZPR w Gdańsku (1 V 1977 – 21 I 1982). Jako pracownik aparatu partyjnego wielokrotnie wyjeżdżał służbowo do krajów demokracji ludowej (Bułgaria, NRD, Węgry i ZSRR). Po przejściu do pracy w KW PZPR w 1969 został wpisany do ewidencji Podstawowej Organizacji Partyjnej Gdańskich Zakładów Elektronicznych „Unimor”. Jako kierownik Wydziału Administracyjnego KW PZPR nadzorował m.in. wymiar sprawiedliwości, organy ścigania, służby porządkowe i specjalne, wojsko, urzędy celne, opiekę społeczną, służbę zdrowia, mniejszości narodowe, towarzystwa społeczno-polityczne, realizację polityki wyznaniowej. W czasie strajków robotniczych w Grudniu’ 70 został ranny w głowę, prawdopodobnie pobity przez demonstrantów podczas ataku na budynek KW PZPR 15 XII 1970 i kilka dni był hospitalizowany. Zwolniony został z pracy w ramach wymiany prawie całego aparatu kierowniczego partii po wprowadzeniu stanie wojennym na przełomie 1981 i 1982; oficjalnie przeszedł na emeryturę partyjną.
Oprócz stanowisk etatowych pełnił liczne funkcje partyjne, był m.in. II sekretarzem i członkiem egzekutywy Podstawowej Organizacji Partyjnej (POP) przy ZW ZMP w Gdańsku (1953–1954), organizatorem grupy partyjnej – POP przy Technikum Łączności w Gdańsku (1958–1959), zastępcą członka (1965–1969, 1973–1978) i członkiem (1969–1971 i 1978–1981) KW PZPR w Gdańsku, członkiem Egzekutywy KW PZPR w Gdańsku (1974–1982?), członkiem Sekretariatu KW PZPR w Gdańsku (1978–1982?), członkiem Wojewódzkiego Zespołu ds. Kleru przy KW PZPR (1969–1977); oraz funkcje społeczne, był m.in. członkiem Prezydium Powiatowego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Sztumie i Prezydium Wojewódzkiego Społecznego Komitetu Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w Gdańsku.
W Gdańsku ukończył Państwową Szkołę Pracy Społecznej, a w listopadzie 1955 dwuletni Wieczorowy Uniwersytet Marksizmu-Leninizmu przy KW PZPR w Gdańsku. W 1961 przeszedł kurs dla sekretarzy propagandy w Komitecie Centralnym (KC) PZPR w Warszawie. W latach 1960–1967 studiował zaocznie na Wydziale Ekonomicznym Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR, uzyskując tytuł magistra ekonomii politycznej. Od września do listopad 1977 przeszedł bliżej nieokreślony 2-miesięczny kurs szkoleniowy w Wyższej Szkole Partyjnej przy KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w Moskwie.
Odznaczony Srebrnym (1955) i Złotym (1968) Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim (1969) i Komandorskim (1974) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 30-lecia PRL (1974), medalem brązowym „Za zasługi dla obronności kraju” (1973), odznakami „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966) oraz Srebrnym (1964) i Złotym (1968) odznaczeniem im. Janka Krasickiego.
Od 1952 był żonaty z Teresą z domu Ruszkiewicz (22 XII 1927 – 28 II 2001), ojciec Włodzimierza (ur. 23 III 1953), Andrzeja (ur. 13 XII 1954) i Grażyny (ur. 29 IV 1956). Pochowany wraz z żoną na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.
Bibliografia:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Szkół Partyjnych w Akademii Nauk Społecznych w Warszawie, sygn. 87/464, Akta osobowe Stanisława Presia.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gdańsku, sygn. 645/14548, pdt. 2, Akta paszportowe Stanisława Presia.
Archiwum Państwowe w Gdańsku (depozyt w Oddziale w Gdyni), Komitet Dzielnicowy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Gdańsk-Śródmieście, sygn. 2685/1564, Akta partyjne Stanisława Presia.
Abryszeński Piotr, Gucewicz Daniel, Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70, Gdańsk–Warszawa 2020.
Cenckiewicz Sławomir, Pomorze Gdańskie i Kujawy, w: Stan wojenny w Polsce 1981–1983, red. Antoni Dudek, Warszawa 2003.
Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70. Dokumenty, oprac. Piotr Abryszeński, Daniel Gucewicz, Leszek Molendowski, Gdańsk–Warszawa 2021.
