TOBIESEN LUDOLF HERMANN, dyrektor Szkoły Nawigacyjnej
| < Poprzednie | Następne > |
LUDOLF HERMANN TOBIESEN (14 IX 1771 Husum, Schleswig–Holstein – 3 V 1839 Kronsztad, Rosja) pierwszy dyrektor gdańskiej Szkoły Nawigacyjnej. Jedyny syn szypra, następnie kupca Martina (1738–1816) i Elsabe z domu Heeper (1742–1816). Uczęszczał do szkoły w swoim rodzinnym mieście, od 9 V 1791 do 29 VI 1793 studiował matematykę na uniwersytecie w Getyndze, studia ukończył doktoratem. W pierwszym semestrze zimowym uczęszczał na zajęcia z astronomii, meteorologii i nauki o ziemi, w semestrze letnim 1792 na wykłady z fizyki eksperymentalnej. W latach 1794–1795 prywatny wykładowca matematyki i nawigacji na Uniwersytecie Kopenhaskim. W 1796 przebywał w Anglii, w latach 1796–1798 był nauczycielem w hamburskiej Akademii Handlowej. Od 1801 prywatny wykładowca matematyki na Uniwersytecie w Kilonii, jednocześnie do 1815 pracował jako nauczyciel rodziny von Schmettau w majątku Ascheberg w Szlezwiku–Holsztynie nad jeziorem Große Plöner See. Od 1815 do 1818 nauczał matematyki i nawigacji w Altonie (Hamburg).
Jednocześnie zajmował się tłumaczeniem prac z języka duńskiego na niemiecki. W 1796 przetłumaczył jedno z dzieł duńskiego oficera Adama Wilhelma Haucha Początki fizyki doświadczalnej, w 1799 ukończył pracę nad przekładem dziejów Danii Gustava Ludviga Badena, przetłumaczył fragmenty utworów duńskiego pisarza Knuda Lyne Rahbeka, a także pierwszy tom podręcznika arytmetyki i trygonometrii duńskiego matematyka, astronoma i geodety Thomasa Bugge. W 1815 ukazało się tłumaczenie drugiego tomu tego dzieła, z przedmową niemieckiego matematyka Johanna Georga Büscha, w 1816 tłumaczenie tomu trzeciego. W 1800 przełożył na język niemiecki rozporządzenie przeciwpożarowe miasta Kopenhagi, które ukazało się w Hamburgu z przedmową Christopha Daniela Ebelinga. Przygotował też podręcznik gramatyki duńskiej dla osób niemieckojęzycznych (wydawany w 1802, 1813 i 1829). Był także członkiem Towarzystwa Fizycznego w Getyndze, Towarzystwa Matematycznego w Hamburgu, honorowym członkiem Królewskiego Wschodniopruskiego Fizyczno–Ekonomicznego Towarzystwa z siedzibą w Królewcu oraz towarzystwa ekonomicznego w Poczdamie.
W 1817 władze pruskie zaproponowały mu organizację pruskiego szkolnictwa morskiego. Umowę z Ministerstwem Handlu i Rzemiosła podpisał 23 V 1817. Na tej podstawie został również od 1 VI 1817 mianowany dyrektorem gdańskiej Szkoły Nawigacyjnej, co 20 VI 1817 zaakceptował król pruski Fryderyk Wilhelm III, a państwo pruskie pokryło koszt przeniesienia się jego rodziny do Gdańska. Jego roczne uposażenie miało wynosić wówczas 1200 talarów. Jeszcze w tym samym roku został mianowany profesorem matematyki. W umowie zastrzegł sobie natychmiastowy wyjazd do Anglii w celu zapoznania się z tamtejszym szkolnictwem morskim. Po powrocie odrzucił plany nauczania przygotowane przez władze gdańskie, wzorujące się na szkolnictwie amsterdamskim i zaproponował rozwiązania angielskie.
Uroczyste otwarcie gdańskiej Szkoły Nawigacyjnej odbyło się 19 XI 1817 w jego mieszkaniu. Tam też początkowo odbywały się zajęcia, wkrótce przeniesiono je do siedziby w przebudowanym na cele świeckie kościele św. Jakuba. Według jego propozycji z 1816, w placówce wykładano arytmetykę, geometrię, trygonometrię, geografię, astronomię, prawo morskie, zasady budowania statków i praktyczne zasady ustalania pozycji statku. On sam nauczał przedmiotów matematycznych, zredagował na potrzeby szkoły zbiór tablic matematycznych. Brał udział w działalności gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego. W czerwcu 1820 zewnętrzne kontrole wykazały liczne, zawinione przez niego, niezgodności finansowe szkoły, co stało się powodem jego rezygnacji ze stanowiska jej dyrektora.
Po opuszczeniu Gdańska został astronomem na usługach marynarki rosyjskiej w Kronsztadzie, gdzie spędził resztę swojego życia. W 1820 ukazał się w Berlinie jego podręcznik nawigacji, przygotowywany jeszcze podczas pobytu w Gdańsku. Od 1831 tajny radca, wpisany do rejestru szlachty rosyjskiej.
Od 1801 żonaty był z Marie Margaret Kuncke (1799 Kilonia – 23 IX 1840 Kronsztad). Ojciec szóstki dzieci: Ludolfa Hermanna (12 VIII 1802 – 2 II 1850), Marii Elisabeth (9 X 1803 – 4 III 1857), Doris (28 I 1805 – 2 II 1831), Johanny (18 VI 1806 – 18 XII 1865), Johannesa Conrada (25 III 1808 Altona – 16 XI 1878 Rewal) i Augusta Friedricha (18 III 1810 Marienhof – 28 II 1885 Helsinki). Córki Doris i Maria były kolejno żonami Wilhelma Westphalena, Johannes Conrad działał na terenach dzisiejszej Estonii, występował tam jako Ivan Romanovich Tobizin, był wiceadmirałem i dowódcą portu w Rewelu (Talin). August Friedrich był rosyjskim generałem, działał między innymi na terenie Finlandii jako August Romanovich Tobizin.
Bibliografia:
Fierek Henryk, Kształcenie nawigacyjne w Gdańsku na przełomie XVIII i XIX wieku, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, t. 16, 1973, nr 3, s. 414–416.
Fierek Henryk, Wpływ myśli i praktyki nawigacyjnej krajów skandynawskich na rozwój Królewskiej Szkoły Nawigacyjnej w Gdańsku w XIX wieku, „Nautologia”, t. 15, 1980, nr 2, s. 13–22.
Fierek Henryk, Z dziejów gdańskiej szkoły nawigacyjnej w latach 1817–1918, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 20, 1977, s. 107–153.
Gierszewski Stanisław, Sztuka nawigacji w Gdańsku w drugiej połowie XVIII wieku i na początku XIX wieku, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, t. 12, 1967, nr 2, s. 295–312.
Kubik Kazimierz, Gdańska Szkoła Nawigacyjna (1817–1914), „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, t. 20, 1977, nr 24, s. 3–22.
Kubik Kazimierz, Geneza Szkoły Nawigacyjnej w Gdańsku i jej pierwsze formy organizacyjne, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego. Uniwersytet Gdański. Pedagogika – Historia – Wychowanie”, 1979, nr 8, s. 133–151.
Paluchowski Piotr, Pierwsi dyrektorzy Szkoły Nawigacyjnej w Gdańsku: Ludolf Tobiesen i Michael Bille, w: Miedzy Gdańskiem a Santiago. 600–lecie konsekracji kościoła św. Jakuba fundacji szyprów w Gdańsku, Gdańsk 2015, s. 215–222.
