POMNIK KRÓLA JANA III SOBIESKIEGO
| < Poprzednie | Następne > |
POMNIK KRÓLA JANA III SOBIESKIEGO, na obecnym Targu Drzewnym, autorstwa Tadeusza Barącza (rzeźba) i Juliana Markowskiego (cokół), w miejscu pomnika Żołnierzy; odlany z brązu w Wiedniu (w zakładzie Artura Kruppa); 7 ton wagi, 8 m wysokości, odsłonięty 20 XI 1898 we Lwowie, symbolizuje triumfy polskiego oręża. Do 1950 roku stał we Lwowie, na skwerze między Wałami Hetmańskimi a al. Legionów, zwrócony ku południowemu-wschodowi (skąd zagrażało miastu niebezpieczeństwo rosyjskie). Po zaniechaniu planu przemianowania na pomnik Bohdana Chmielnickiego, przywieziony do Warszawy, ustawiony tymczasowo przy pałacu w Wilanowie, pozostawał w dyspozycji Prezydium Stołecznej Rady Narodowej. Starania o jego pozyskanie prowadziły Gdańsk i Kraków; ze strony Gdańska rozmowy rozpoczęli w początkach jesieni 1961 roku przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Józef Szmidt i I sekretarz Komitetu Miejskiego PZPR Eugeniusz Szwarczyk. Rozważano różne miejsca jego lokalizacji w Gdańsku. Forowano Bastion Św. Elżbiety przy Wałach Jagiellońskich, wymieniano także Targ Węglowy, plac przed kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (między Kaplicą Królewską a ul. Grobla I i Złotników), oraz obecny Targ Sienny. 4 V 1965 przewodniczący Prezydium MRN w Gdańsku Tadeusz Bejm poinformował o przygotowaniach do transportu pomnika z Warszawy do Gdańska i wyborze jako miejsca jego ustawienia Targu Drzewnego. Nośność gruntu pod fundamenty pomnika badał i zabezpieczył zespół prof. Romualda Cebertowicza i gdański „Geoprojekt”. Po 3 dniach transportu, 10 V 1965 dotarł do Gdańska, zrekonstruowany przez Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków oddział Gdańsk do 9 czerwca (m.in. zamurowano wewnątrz cokołu tablicę mówiącą o jego lwowskim rodowodzie – „Królowi Janowi III. Miasto Lwów MDCCCXCVIII”, pominięto tablicę z nazwami pól bitewnych leżących na obszarach ówczesnego ZSRR, dodano zaś tablicę z informacją o osobie przedstawionej na pomniku i usytuowano go w kierunku zachodnim, co miało symbolizować niebezpieczeństwo ze strony Niemiec), postawiony na cokole 10 VI 1965 roku, odsłonięty 26 VI 1965. Wstęgę (o godz. 18.00) przy dźwiękach hymnu narodowego, w wykonaniu kompanii honorowej Wojska Polskiego, przeciął sekretarz KC PZPR i poseł ziemi gdańskiej Zenon Kliszko.
Otoczenie pomnika do 20 VI 1965 przygotowało Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Ogrodniczych. Placyk i przecinające go dróżki otrzymały nawierzchnię z kolorowych płyt (czerwone, białe, szare i czarne), wykonanych przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Produkcji Pomocniczej nr 1 w Gdańsku. Po prawej i po lewej stronie pomnika ustawiono murek z piaskowca o wysokości 80 cm.
Poddany renowacji w 1995-1997 (odtworzono również brakujące tablice, wykonane z piaskowca przez Czesława Gajdę, w tym ważącą 200 kg nie dającą się wydobyć z pomnika z napisem „Królowi Janowi III. Miasto Lwów MDCCCXCVIII” (odsłoniętą na czas wakacji z rusztowań 25 VI 1995, skradzioną 30 lipca tego roku), zrekonstruowano brakujący herb królewski). Otoczenie pomnika wykonano w 1998 roku według zmodyfikowanego projektu Hanny Klementowskiej (pierwotny zakładał przerzedzenie drzew w celu lepszej widoczności obiektu). W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację. Odnawiany po raz kolejny w czerwcu 2019. Nawiązuje do wcześniejszego pomnika z roku 1787 w Łazienkach w Warszawie, wyobraża króla w tradycyjnym stroju narodowym (żupanie i kontuszu) z wyciągniętą w prawej ręce buławą, na koniu przeskakującym nad przewróconą armatą, koszem faszynowym, strzaskaną lawetą i porzuconym buńczukiem z półksiężycem.
