GIESE TIEDEMANN, biskup chełmiński i warmiński
| < Poprzednie | Następne > |
TIEDEMANN GIESE (1 VI 1480 Gdańsk – 23 X 1550 Lidzbark Warmiński), biskup chełmiński i warmiński. Syn gdańskiego kupca Albrechta, bratanek gdańskiego rajcy (od 1485) i sędziego (1490) Tiedemanna. Uczył się w szkole mariackiej, od 1492 roku studiował na uniwersytecie w Lipsku, uzyskując w 1495 stopień bakałarza, w 1499 tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Po studiach przebywał w Rzymie, gdzie rozpoczynał praktykę prawniczą i otrzymał tytuł notariusza publicznego. W roku 1505 papież powierzył mu kanonię warmińską (we Fromborku). Od 1507 roku przebywał na Warmii; w latach 1508–1509, 1516 i 1518–1519 kanclerz w tamtejszej kapitule, 1510–1515 i ponownie 1521–1524 administrator diecezji, jednocześnie od 1512 proboszcz w Steblewie (Żuławy Gdańskie), od 1515 proboszcz kościoła św. Piotra i Pawła (zrezygnował w roku 1527). Za przygotowania poczynione w zamkach biskupich na Warmii do wojny z Krzyżakami nobilitowany (z rodzeństwem) w 1519 przez króla polskiego Zygmunta Starego, w czasie wojny przebywał w Gdańsku. Po mianowaniu w 1523 bp. warmińskim Maurycego Ferbera należał do jego najbliższych współpracowników; otrzymał godność kustosza warmińskiego (1523–1538). Generalny oficjał biskupstwa, wizytator dóbr kapitulnych, reprezentował biskupstwo na zjazdach stanów Prus Królewskich. W roku 1525 władze Gdańska bezskutecznie zabiegały u króla Zygmunta Starego o mianowanie Giesego proboszczem kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Mimo spodziewanego objęcia urzędu biskupa warmińskiego po M. Ferberze, decyzją króla Zygmunta Starego w roku 1538 wyniesiony został na tę godność Jan Dantyszek, Giese natomiast przejął biskupstwo chełmińskie. Z powodu choroby J. Dantyszka przewodniczył obradom Rady Pruskiej, był jedną z najbardziej wpływowych osób w życiu politycznym i gospodarczym Prus Królewskich. Po śmierci w 1548 roku J. Dantyszka wybrany, wolą kapituły warmińskiej, na biskupa warmińskiego, zatwierdzony na tej godności w styczniu 1549 roku przez Zygmunta Starego. W początku reformacji zwolennik porozumienia katolików i luteran, czemu dał wyraz w rozprawie zwanej w skrócie (z uwagi na rozbieżności tytułów w dwóch wydaniach z 1525) Anthelogikon. Autor znanej obecnie tylko we fragmentach rozprawy De regno Christi (ukończonej w 1535), w której dowodził upadku luteranizmu, choć nie odmawiał mu ożywczego wpływu na naprawę Kościoła. Zaginęła jego rozprawa Hyperaspisticon, w której bronił przed atakami teologów-scholastyków kanonika warmińskiego Mikołaja Kopernika, z którym się przyjaźnił. W 1539 roku dzięki umiejętnościom M. Kopernika został wyleczony z malarii, z kolei w liście dedykacyjnym M. Kopernika do papieża Pawła III, dołączonym do dzieła De revolutionibus, autor wskazywał na Giesego jako przyjaciela, który namawiał go do opublikowania tej pracy. Po śmierci astronoma Giese interweniował u władz Norymbergi w sprawie błędów i przeinaczeń popełnionych przy druku De revolutionibus. Pochowany w katedrze we Fromborku.
