Znak własnościowy kościoła św. Jakuba
Kościół św. Jakuba,
Der Stadt Dantzigk..., 1687
Kościół św. Jakuba na Starym Mieście
KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA, Stare Miasto, ul. Łagiewniki. Od 1415 roku świątynia przyszpitalna ( szpital św. Jakuba), pierwotnie prawdopodobnie kaplica połączona z budynkiem szpitalnym, należącym do gildii szyprów. Kaplica pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła Większego, św. Krzysztofa i św. Katarzyny poświęcona 18 III 1415 przez generalnego wikariusza biskupa włocławskiego Ulryka. Należała do parafii kościoła św. Katarzyny. W roku 1431 uzyskano zezwolenie komtura gdańskiego na rozbudowę. Zgodę na budowę szpitala i kościoła dla ubogich szyprów przy Schüsseldamm (Nowej Grobli, obecnie ul. Łagiewniki) potwierdził 24 VI 1432 wielki mistrz Paweł von Russdorf. Nowy kościół św. Jakuba poświęcono 1 VIII 1433, już 4 IX 1433 spalony przez wojska husyckie. 21 VII 1436 bp Genezjusz Campora dał odpust wspomagającym odbudowę, przekazał ziemię z Roli Garncarzowej z Jerozolimy, list odpustowy wystawił też papież Eugeniusz IV, ponawiając go w 1437. Odbudowany kościół św. Jakuba Apostoła Większego poświęcił 22 V 1437 bp Godswinus ze Skalholt (Islandia). Prawdopodobnie od połowy XV wieku miał jednonawowy korpus, dobudowany do starszego jednonawowego prezbiterium. Budynek, z sygnaturką nad korpusem, był bezpośrednio złączony od północy ze szpitalem. W roku 1483 miał trzy ołtarze, początkowo obsługiwany był przez jednego kapłana, od 1497 przez dwóch. Podczas reformacji w 1551 nakazano wygłaszanie, obok kazań w języku niemieckim, także kazań po polsku. W VI 1556 w kościele, obsługiwanym przez kaznodzieję luterańskiego, udzielono po raz pierwszy w Gdańsku komunii św. pod obiema postaciami. Spłonął (wraz ze szpitalem) 12 VII 1636 od uderzenia pioruna. 6 III 1637 położono kamień węgielny pod obecną wieżę, 12 VII 1637 w odbudowanym kościele odprawiono pierwsze nabożeństwo, w roku 1639 zakończono prace przy wieży (zwieńczonej hełmem), w 1648 wybudowano dom dla kaznodziei. Z fundacji Klary Feller wnętrze kościoła pokryto malowidłami. W 1666 roku zamknięto funkcjonujący co najmniej od 1483 cmentarz, odtąd do 1816 za miejsce pochówku pensjonariuszy szpitala, zwłaszcza z gildii szyprów, służył kościół. 30 I 1667 poświęcono pierwsze organy, w 1668 zawieszono dzwon odlany przez Absaloma Wittwercka, w 1699 zbudowano drugie organy, trzecie (21-głosowe, z 4 miechami) w 1708. W XVII wieku ołtarzem głównym był Hołd Trzech Króli. W 1782 kościół przeszedł generalny remont. W roku 1807 zajęty na cele wojskowe przez Francuzów (przetrzymywano w nim jeńców), przywrócony 7 II 1808 do celów kultu. 6 XII 1815 wybuch pobliskiej Baszty Prochowej zniszczył szpital i uszkodził kościół (m.in. strącił hełm i uszkodził dach). Odbudowany już bez szpitala, wobec trudności finansowych wyprzedano wyposażenie, a 30 VIII 1817 prowizorzy szpitalni wydzierżawili go na cele Biblioteki Miejskiej i Szkoły Nawigacyjnej. Budynek podzielono na trzy kondygnacje (przebudowany od 1816), oddzielono ścianą prezbiterium (siedziba Szkoły Nawigacyjnej, z obserwatorium astronomicznego na pozbawionej hełmu wieży) od korpusu (siedziba biblioteki).
Po przeniesieniu w 1826 roku Szkoły Nawigacyjnej do nowego gmachu, w opuszczonym prezbiterium władze Gdańska umieściły w 1833 kolekcję dzieł sztuki Jacoba Kabruna, w latach 1832–1845 zajmowało je Towarzystwo Przyrodnicze. Od 1860, po remoncie budynku, całość zajęła biblioteka. Około tego czasu, w związku z przeciążeniem murów, wybudowano od południa łęk oporowy, w 1881 osadzono na wieży hełm z rozebranej Bramy św. Jakuba. Po przeniesieniu w 1904 biblioteki do nowego lokalu, w 1906 zarząd szpitala sprzedał budynek Zachodniopruskiej Izbie Rzemieślniczej, która urządziła tu Westpreußische Gewerbehalle zu Danzig (Zachodniopruską Halę Przemysłową w Gdańsku), z wystawami maszyn i biblioteki technicznej. Podczas I wojny światowej wykorzystywany na szpital wojenny, w okresie II Wolnego Miasta Gdańska miejsce wystaw wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych. W 1945 roku kościół uległ niewielkim uszkodzeniom (częściowe zerwanie dachu, wybite okna). 22 XII 1946 kościół na potrzeby kapucynów poświęcił administrator apostolski ks. Andrzej Wronka. Między 12 IV 1947 a 17 IV 1948 usunięto podziały wewnątrz budynku, 13 VI 1948 uroczyście otwarto kościół, dysponujący ołtarzami: głównym Najświętszej Marii Panny i św. Antoniego oraz amboną. W latach 1952–1954 i 1956 ozdobiono ściany malowidłami wykonanymi przez Zofię Baudouin de Courtenay. Kolejne, istniejące obecnie ołtarze: w 1952 – św. Antoniego, w 1952 i 1959 Najświętszego Serca Jezusa, w 1956 – Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, w 1973 – ołtarz główny. W 1966 ufundowano siedemnastogłosowe organy umieszczone na murowanej emporze w zachodniej części korpusu. W roku 1982 awaria centralnego ogrzewania doprowadziła do pęknięć murów w prezbiterium. W 2005 wyremontowano grożący zawaleniem dach i oryginalny strop modrzewiowy z XVII wieku. Obecnie przy kościele: ojciec przełożony, czterech ojców i jeden brat zakonny. ASZ
Pastorzy kościoła św. Jakuba
na Starym Mieście
| 1556–1559
|
Johann Domsen
|
| 1560
|
Heinrich Saalfeldt
|
| 1560–1562
|
Heinrich Schönhut
|
| 1569–1571
|
Johann Quanterus
|
| 1571–1580
|
Johann Knorhaus
|
| 1580–1584
|
Johann Brosovius
|
| 1585–1590
|
Joachim Theuerkauff
|
| 1590–1592
|
Thomas Fabricius
|
| 1592–1595
|
Johann Hübner
|
| 1595–1597
|
Johann Theuerkauff
|
| 1607–1616
|
Michael Hein
|
| 1616–1623
|
Thomas Stolsius
|
| 1632–1638
|
Erdmann Zimmermann
|
| 1639–1642
|
David Huberus
|
| 1642–1647
|
Petrus Wregius
|
| 1648–1656
|
Melchior Pauli
|
| 1656–1670
|
Sebastian Guthmann
|
| 1670–1672
|
Johann Jungius
|
| 1672–1701
|
Johann Zimmermann
|
| 1702–1705
|
Ephraim Praetorius
|
| 1705–1709
|
Daniel Grade
|
| 1709
|
Michael Koch
|
| 1709–1714
|
Philipp Fabritius
|
| 1714–1725
|
Daniel Hartsch
|
| 1725–1731
|
Johann Wilhelm Thiessen
|
| 1732–1735
|
Carl Wilhelm Weickhmann
|
| 1735–1736
|
Johann Daniel Kickebusch
|
| 1736–1746
|
Andreas Israel Care
|
| 1746–1756
|
Johann Gottfried von Pehnen
|
| 1756–1759
|
Nathanael Becks
|
| 1759–1768
|
Johann Carl Weidemann
|
| 1768–1774
|
Johann Gerber
|
| 1774–1775
|
Christian Gottlieb Schwarz
|
| 1775–1789
|
Peter Wilhelm Biehl
|
| 1789–1796
|
Johann Gottlieb Röll
|
| 1796–1802
|
Abraham Friedrich Blech
|
| 1802–1809
|
Friedrich Labes
|
| 1809–1812
|
Ernst Gottlieb Böckel
|
| MrGl
|
Rektorzy kościoła św. Jakuba
na Starym Mieście
| 1946–1947
|
Florian Nestronowski OFMCap
|
| 1947–1950
|
Ernest Łanucha OFMCap
|
| 1950–1951
|
Hieronim Warachim OFMCap
|
| 1951–1958
|
Aureli Puzio OFMCap
|
| 1958
|
Achilles Mazurkiewicz OFMCap
|
| 1958–1959
|
Medard Parysz OFMCap
|
| 1958–1960
|
Remigiusz Kranc OFMCap
|
| 1965–1973
|
Przemysław Knap OFMCap
|
| 1973–1979
|
Hieronim Warachim OFMCap
|
| 1979–1981
|
Przemysław Knap OFMCap
|
| 1981–1988
|
Franciszek Chabierski OFMCap
|
| 1991–1994
|
Roman Dudek OFMCap
|
| 1991–1994
|
Ryszard Śleboda OFMCap
|
| 1994–1997
|
Stanisław Żmuda OFMCap
|
| 1997–1999
|
Gustaw M. Tyburczy OFMCap
|
| 1999–2002
|
Wit M. Urbaniak OFMCap
|
| 2002–2006
|
Jerzy Marć OFMCap
|
| 2006–
|
Piotr Nowak OFMCap
|
| ASZ
|
