MUZEUM NARODOWE, ul. Toruńska 1. Mieści się w budynkach dawnego klasztoru franciszkańskiego, kontynuuje tradycje q Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) i q Muzeum Rzemiosła Artystycznego (Kunstgewerbemuseum). Początkowo pod nazwą Muzeum Miejskie. Już w 1945 roku do zniszczonego w 65% budynku zaczęto zwozić znalezione w ruinach Gdańska zabytki, których było początkowo 800. Zabezpieczano je i w miarę możliwości poddawano konserwacji. Jednocześnie odgruzowywano budynek, by wygospodarować przestrzeń ekspozycyjną. Otwarcia muzeum, już jako Państwowego Muzeum w Gdańsku dokonali 30 V 1948 wiceminister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski oraz dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie prof. Stanisław Lorenz. Mieściło się w krużgankach i salach przyziemia. Na odbudowywanym piętrze trwał jeszcze remont. 1 VII 1948 placówka otrzymała nazwę Muzeum Pomorskie. Pierwsze ekspozycje prezentowały kulturę artystyczną Gdańska i Pomorza. W ekspozycji znalazły się rzeźba i malarstwo europejskie, rzemiosło artystyczne oraz malarstwo polskie XIX i XX wieku, to ostatnie w dużej mierze dzięki depozytom z Muzeum Narodowego w Warszawie. W roku 1952 zaprezentowano wyniki badań archeologicznych prof. Konrada Jażdżewskiego. W 1956 roku wróciły do Gdańska z ZSRR zabytki wywiezione w czasie wojny. Zaprezentowano je na otwartej 30 września wystawie. Obecni byli: dyrektor sekcji muzeów UNESCO dr van der Haegen, dyrektor Międzynarodowej Rady Muzeów dr Georges Henri Rivière, dyrektorzy muzeów polskich oraz muzeów z Sofii, Berlina, Pragi, Budapesztu i Bukaresztu. Obok 150 obrazów, około 4500 grafik i rysunków, z kilkudziesięciu rzeźb do Gdańska wrócił tryptyk q Sąd Ostateczny Hansa Memlinga – najcenniejsze dzieło znajdujące się w muzeum. W roku 1961 do muzeum trafiła część pochodzącego z q kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zbioru paramentów kościelnych, które przed wojną znajdowały się w zbiorach Muzeum Miejskiego. Rząd NRD zwrócił Polsce 189 tkanin i haftów. Budowano bardzo obszerne kolekcje muzealne, uwzględniając w nich także zabytki archeologiczne, historyczne i etnograficzne. Funkcjonujące w ramach muzeum oddziały archeologiczny, morski i historyczny dały początek samodzielnym obecnie gdańskim muzeom: w roku 1960 q Muzeum Morskiemu, w 1962 q Muzeum Archeologicznemu, w 1971 q Muzeum Historycznemu Miasta Gdańska.
7 X 1972 Muzeum Pomorskie przemianowano na Muzeum Narodowe. Posiada obecnie oddziały: Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie (od 1978 roku, w dworku Józefa Wybickiego; zbiory o charakterze patriotycznym, skupia ekspozycje wokół tematów związanych z Mazurkiem Dąbrowskiego i Józefem Wybickim); Muzeum Etnograficzne, początkowo dział (q Leon Malicki), od roku 1979 oddział, od 1988 w Spichrzu Opackim w Oliwie (q klasztor cystersów w Oliwie), posiadające także kolekcje z zakresu kultur pozaeuropejskich oraz obiekty dotyczące ludności przesiedlonej z Kresów II Rzeczypospolitej Polskiej; oddział Sztuki Współczesnej w q Pałacu Opatów w Oliwie (od 1988 roku, gromadzi i udostępnia kolekcje obrazujące najważniejsze prądy w nowoczesnej sztuce polskiej; zbiory skupione są w działach: malarstwa i rysunku, grafiki i tkaniny artystyczne, ceramiki i rzeźby); Gdańska Galeria Fotografii (od 1995, ul. Grobla I 3/5, powstała za sprawą Związku Polskich Artystów Plastyków w Gdańsku w roku 1977 jako Galeria GN; skupia się wokół fotografii dawnej: gdańskiej, kresowej oraz fotografii artystycznej); Oddział Zielona Brama (od 1999, pełni funkcję ekspozycyjną, nie gromadzi własnych zbiorów) oraz Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim (od 2006, pełni także funkcję Pomorskiego Ośrodka Kontaktów z Polonią). Podstawowym działem jest Dział Sztuki Dawnej, mieszczący się w pierwotnej siedzibie muzeum, dawnym klasztorze franciszkańskim. Przechowywane i prezentowane są tu kolekcje złotnictwa, cyny, ceramiki, mebli, rzeźby, grafiki, rysunku i dawnego malarstwa, gromadzone jeszcze przez Muzeum Miejskie. Prezentowany jest także Sąd Ostateczny H. Memlinga. Największym przedsięwzięciem wystawienniczym muzeum była zorganizowana w 1997 roku wystawa Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka gdańska od połowy XV do końca XVIII wieku. JT
Kierownicy Muzeum Miejskiego (1945–1948)
| 15 XII 1945 – 22 V 1946
|
Jerzy Güttler
|
| czerwiec 1946 – 30 VI 1948
|
q Jan Chranicki
|
| JT
|
Dyrektorzy Muzeum Pomorskiego (1948–1972)
| 1 VII 1948 – 30 XI 1970
|
q Jan Chranicki
|
| 1 XII 1970 – 30 IV 1971
|
q Janusz Henryk Wąsowicz (wicedyrektor, p.o.)
|
| 1 V 1971 – 6 X 1972
|
Janusz Henryk Wąsowicz
|
| JT
|
Dyrektorzy Muzeum Narodowego (od 1972)
| 7 X 1972 – 30 IV 1974
|
Janusz Henryk Wąsowicz
|
| 1 V 1974 – 30 VI 1974
|
Anna Gąsieniecka (wicedyrektor, p.o.)
|
| 1 VII 1974 – 3 I 1980
|
q Jan Przała
|
| 3 I 1980 – 31 XII 1982
|
q Józef Kuszewski
|
| 1 I 1983 – 31 V 1988
|
q Teresa Danuta Milewska
|
| 1 VI 1988 – 3 VIII 2004
|
q Tadeusz Piaskowski
|
| 4 VIII 2004 –
|
q Wojciech Bonisławski
|
| JT
|
