FESTYNY ŚWIĘTOJAŃSKIE

< Poprzednie

Następne >

Plik:G ra św Jana C A Helmsauer około 1826.JPG

Góra św. Jana, C.A. Helmsauer, około 1825

FESTYNY ŚWIĘTOJAŃSKIE, obchodzone w XVIII–XIX wieku w Dniu św. Jana (S. Johannistage, Johannisfest), odpowiednik polskiej sobótki. Pierwsze informacje o obchodach świętojańskich w Gdańsku pochodzą z połowy XVIII wieku. Surowe przepisy dotyczące porządku w mieście uniemożliwiały zabawy w noc świętojańską, świętowano więc w dzień, gromadząc się tłumnie i strzelając na wiwat. Prawdopodobnie pierwsza taka zabawa miała miejsce w roku 1739. W 1749 roku q Rada Miejska przezornie już 20 czerwca wydała edykt zakazujący tych praktyk, mało skuteczny, skoro w 1743 ponownie przypomniano gdańszczanom o zakazie świętowania, tym razem z dziesięciodniowym wyprzedzeniem (14 czerwca); podobny edykt wydano 18 VI 1751 roku.

W okresie I WMG obchodzenie nocy świętojańskiej stało się regułą. W wigilię św. Jana gdańszczanie gromadzili się przy Świętej Studni (Heiligenbrunnen, q Święta Studzienka). Po tańcach i zabawach w oberży udawali się na Górę Jana (Johannisberg, na końcu obecnej ul. Sobótki) lub do lasu Jaśkowej Doliny (q Park Jaśkowej Doliny). Z inicjatywy miejskiego skarbnika q Wilhelma Ferdinanda Zerneckego władze miejskie, po nabyciu od osób prywatnych potrzebnych terenów, przystąpiły w 1832 roku do utworzenia w Jaśkowej Dolinie ogólnodostępnego parku z placami do zabaw i zapleczem gastronomicznym. Jeszcze w czasie prac adaptacyjnych zorganizowano obchody świętojańskie 23 VI 1837, przygotowano plac do tańca nazwany imieniem nadburmistrza q Joachima Heinricha Weickhmanna, przyozdobiony kwiatami i barwnymi chorągiewkami. Festyn zgromadził 3 tysiące osób, grała orkiestra wojskowa. Park został otwarty 23 VI 1838 roku, dla gości przygotowano dwa place taneczne, miejsce na orkiestrę, a wokół ustawiono ławki, tworząc amfiteatr. Place udekorowano kolorowymi chorągiewkami, przybrano szklanymi lampionami i karykaturami. Przygotowano fajerwerki i festyn z udziałem orkiestry 1. Regimentu Huzarów. W zabawie wzięło udział około 10–12 tysięcy gdańszczan wszystkich stanów. Tańczono do późnej nocy, a następnie uformował się pochód, który podążył na szczyt Góry Jana (Johannisberg).

W kolejnych latach organizatorzy, wsparci coroczną dotacją władz miejskich w wysokości 120 talarów, organizowali podobne imprezy. Na terenie parku zaczęły powstawać prywatne popularne w mieście całoroczne lokale gastronomiczne – restauracje, kawiarnie, sezonowe bufety i cukiernie, działające tu do I wojny światowej. Obszar parku rozrywki był z biegiem lat powiększany o pozyskane sąsiednie tereny z alejkami, placami zabaw dla dzieci (huśtawki, karuzele), miejscami widokowymi, z których można było obserwować Zatokę Gdańską.

W festynach uczestniczyło coraz więcej gdańszczan – w roku 1839 imprezy odbywały się w niedzielę 23 czerwca, liczbę uczestników oceniono na 20 tysięcy. Zabawy taneczne wzbogacano typowo jarmarcznymi konkursami, jak wspinanie się na słup szczęścia (Klettermast) nasmarowany mydłem, na szczycie którego zawieszono nagrodę, oraz innymi grami zręcznościowymi. Festyny te stały się trwałym zjawiskiem w życiu Gdańska, zabawę wzbogacano nowymi atrakcjami, jak np. „łapanie kiełbasy” (Wurstgreifen). Uczestniczyło w nich wiele tysięcy mieszkańców, dowożonych z Gdańska q dorożkami, powozami, omnibusami, a po roku 1873 tramwajem konnym do rynku we Wrzeszczu. Ostatni zachowany regulamin zabawy świętojańskiej pochodzi z 1872 roku. Z czasem obchody świętojańskie połączono z majówkami, co zmieniło ich charakter z instytucjonalnie organizowanych zabaw w indywidualne. Ostatnie informacje o festynie w Parku Jaśkowej Doliny pochodzą z roku 1890. Władze hitlerowskie w stulecie obchodów świętojańskich w Gdańsku zorganizowały 18–20 VI 1937 roku wielki festyn z udziałem 45–50 tysięcy osób na placu sportowym powstałym obok dawnych umocnień fortów q Biskupiej Górki od strony q Chełmu, obecny rejon ul. Kolonia Studentów. MAB