KSIĘGARSTWO

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Stoisko uliczne Domu Książki, lata 60. XX wieku

KSIĘGARSTWO, rozpowszechnianie książek (rękopiśmiennych i drukowanych) w Gdańsku należy łączyć z pierwszą biblioteką w mieście, powołaną 24 VI 1413 przy q kościele NMP (q Andreas Slommow). W tym czasie do Gdańska przybywały głównie książki rękopiśmienne o tematyce liturgicznej, prawniczej i filozoficznej. Narodziny księgarstwa w obecnym tego słowa znaczeniu było efektem wynalazku druku. Początkowo książki do Gdańska sprowadzano przy pośrednictwie wyjeżdżających na studia zagraniczne i dzięki kontaktom handlowym. Pierwsi zawodowi księgarze pojawili się w Gdańsku pod koniec XV wieku. Czasowo przebywał w Gdańsku Ambrosius Schrotter, oferujący około 100 pozycji, których tytuły reklamował w rękopiśmiennym katalogu. Kolportażem książek w Gdańsku zajmowali się również miejscowi introligatorzy oraz drukarze, m.in. rodzina q Rhode (q drukarstwo). Zawód księgarza usamodzielnił się w XVII wieku, kiedy konkretne osoby głównie importowały książki oraz inwestowały w edytorstwo dzieł mogących przynieść zysk. Dzięki dużym kontaktom handlowym w Gdańsku można było nabyć książki zarówno z Hiszpanii czy Niderlandów, jak i Cesarstwa Rosyjskiego. Sprzedawano też czasopisma, prasę oraz kalendarze, w efekcie Gdańsk był jednym z największych ośrodków księgarskich w Rzeczypospolitej. Działali w Gdańsku tacy księgarze, jak Balthasar Andreae (wydawca słownika q Nicolausa Volckmara), czy Jakob Weiss (wydawca „Polnische Novellen”). W 1617 roku, na podstawie zezwolenia Rady Miejskiej, działalność księgarską rozpoczął w Gdańsku q Casper Förster sen. Wyspecjalizował się w rozprowadzaniu druków muzycznych, m.in. zaopatrywał w materiały nutowe królewską kapelę. W roku 1633 otrzymał od króla pozwolenie na prowadzenie księgarstwa na terenie całej Polski. Nawiązał stały kontakt z Antwerpią, skąd, jako jedyny w Polsce, sprowadzał katolickie publikacje. W 1637 księgarnię przejął, początkowo współpracując z ojcem, Georg Förster jr. Kolportując dzieła znanych polskich autorów, stworzył z niej jeden z największych tego typu ośrodek w ówczesnej Rzeczypospolitej. Księgarnia miała liczne filie, m.in. w Warszawie, Lublinie, Krakowie, także w Amsterdamie. W roku 1647 Georg Förster jr otrzymał od króla tytuł bibliofila królewskiego. Ocenia się, że podczas swojej działalności wydał w Gdańsku ponad 80 pozycji. Wobec wzrostu wśród gdańskiego patrycjatu zainteresowań kupnem cenionych książek w 2. połowie XVII wieku zaczęto urządzać aukcje, na których sprzedawano książki z kolekcji zmarłych osób. Od XVIII wieku stałe miejsce aukcji (również i innych ruchomości) znajdowało się przy Tagnetergasse (ul. Tandeta). Organizacją aukcji zajmowali się najczęściej księgarze, zwykle publikujący drukowane katalogi oraz ogłaszający o nich informacje. Stałe stoisko sprzedające książki znajdowało się w Dworze Artusa. W 1728 roku swoją księgarnię przy Jopengasse (ul. Piwna) uruchomił q Georg Markus Knoch, specjalizujący się w publikacjach bibliograficznych oraz polonikach (współpracujący w tym m.in. z q Gotfrydem Lengnichem). Zakład przejął po nim Daniel Meissner. Od lat 80. XVII wieku w Gdańsku działała przy Langgasse (ul. Długa) filia znanej firmy drukarsko-wydawniczo-księgarskiej rodziny Waesberge. Wydawała ona m.in. historię Gdańska q Reinholda Curickego. Dużą działalność księgarską w latach 1761–1805 prowadził także drukarz q Daniel Ludwig Wedel.

Największe księgarnie w Gdańsku XVI–XVIII w.*
Nazwisko i imię księgarza Lata działalności
Baltazar Andreae 1594–1626
q Casper i Georg Försterowie 1617–1660
q Georg Markus Knoch 1728–1759
rodzina van Waesberge lata 80. XVII wieku – 1768
Johann Heinrich Rüdiger 1739–1760
Johann Christian Schuster 1755–1771
Daniel Meisner 1760–1767
Peter Andreas Penarier 1764–1776
Samuel Gottlieb Fischer 1770–1787
q Adolf Heinrich Troschel 1791–1810
*Poza działającymi przy drukarniach. PP


Tabela: Księgarnie 1800–1945

Księgarnie 1945–1990. W latach 1945–1946 powstały w Gdańsku pierwsze po II wojnie światowej księgarnie prywatne i spółdzielcze. Ich rozwój zablokował dekret o upaństwowieniu i przejęciu przez powstałe 1 I 1950 Państwowe Przedsiębiorstwo Dom Książki. W latach następnych w Polsce i Gdańsku działały okresowo tylko małe prywatne antykwariaty, nieodgrywające roli na rynku księgarskim. Zmiany ustrojowe i systemowe z roku 1989 spowodowały złamanie w 1990 monopolu Domu Książki i rozpoczęcie reprywatyzacji rynku księgarskiego. Powstały księgarnie prowadzone przez osoby prawne i fizyczne, nowo założone, jak i przejęte od Domu Książki. Częste zmiany ich lokalizacji, nazw firm, jak i właścicieli, nie pozwalają na pełne przedstawienie ich dziejów w latach 1991–2010. PP MrGl

Tabela: Księgarnie prywatne, spółdzielcze i państwowe w latach 1945–1959
Tabela: Księgarnie Państwowego Przedsiębiorstwa Dom Książki w latach 1950–1990

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania