KSIĘGARSTWO
| < Poprzednie | Następne > |
KSIĘGARSTWO, rozpowszechnianie książek (rękopiśmiennych i drukowanych) w Gd. należy łączyć z pierwszą bibl. w mieście, powołaną 24 VI 1413 przy q kośc. NMP (q Andreas Slommow). W tym czasie do Gd. przybywały gł. książki rękopiśmienne o tematyce liturgicznej, prawniczej i filoz. Narodziny księgarstwa w obecnym tego słowa znaczeniu było efektem wynalazku druku. Początkowo książki do Gd. sprowadzano przy pośrednictwie wyjeżdżających na studia zagraniczne i dzięki kontaktom handl. Pierwsi zawodowi księgarze pojawili się w Gd. pod koniec XV w. Czasowo przebywał w Gd. Ambrosius Schrotter, oferujący ok. 100 pozycji, których tytuły reklamował w rękopiśmiennym katalogu. Kolportażem książek w Gd. zajmowali się również miejscowi introligatorzy oraz drukarze, m.in. rodzina q Rhode (q drukarstwo). Zawód księgarza usamodzielnił się w XVII w., kiedy konkretne osoby gł. importowały książki oraz inwestowały w edytorstwo dzieł mogących przynieść zysk. Dzięki dużym kontaktom handl. w Gd. można było nabyć książki zarówno z Hiszpanii czy Niderlandów, jak i Cesarstwa Rosyjskiego. Sprzedawano też czasopisma, prasę oraz kalendarze, w efekcie Gd. był jednym z największych ośrodków księgarskich w Rzeczypospolitej. Działali w Gd. tacy księgarze, jak Balthasar Andreae (wydawca słownika q Nicolausa Volckmara), czy Jakob Weiss (wydawca „Polnische Novellen”). W 1617, na podstawie zezwolenia Rady Miejskiej, działalność księgarską rozpoczął w Gd. q Casper Förster sen. Wyspecjalizował się w rozprowadzaniu druków muz., m.in. zaopatrywał w materiały nutowe królewską kapelę. W 1633 otrzymał od króla pozwolenie na prowadzenie księgarstwa na terenie całej Polski. Nawiązał stały kontakt z Antwerpią, skąd, jako jedyny w Polsce, sprowadzał katolickie publikacje. W 1637 księgarnię przejął, pocz. współpracując z ojcem, Georg Förster jr. Kolportując dzieła znanych pol. autorów, stworzył z niej jeden z największych tego typu ośr. w ówczesnej Rzeczypospolitej. Księgarnia miała liczne filie, m.in. w Warszawie, Lublinie, Kr., także w Amsterdamie. W 1647 Georg Förster jr otrzymał od króla tytuł bibliofila królewskiego. Ocenia się, że podczas swojej działalności wydał w Gd. ponad 80 pozycji. Wobec wzrostu wśród gd. patrycjatu zainteresowań kupnem cenionych książek w 2. poł. XVII w. zaczęto urządzać aukcje, na których sprzedawano książki z kolekcji zmarłych osób. Od XVIII w. stałe miejsce aukcji (również i innych ruchomości) znajdowało się przy Tagnetergasse (ul. Tandeta). Organizacją aukcji zajmowali się najczęściej księgarze, zwykle publikujący drukowane katalogi oraz ogłaszający o nich informacje. Stałe stoisko sprzedające książki znajdowało się w Dworze Artusa. W 1728 swoją księgarnię przy Jopengasse (ul. Piwna) uruchomił q Georg Markus Knoch, specjalizujący się w publikacjach bibliograficznych oraz polonikach (współpracujący w tym m.in. z q Gotfrydem Lengnichem). Zakład przejął po nim Daniel Meissner. Od lat 80. XVII w. w Gd. działała przy Langgasse (ul. Długa) filia znanej firmy drukarsko-wydawniczo-księgarskiej rodziny Waesberge. Wydawała ona m.in. historię Gd. q Reinholda Curickego. Dużą działalność księgarską 1761–1805 prowadził także drukarz q Daniel Ludwig Wedel.
| Największe księgarnie w Gdańsku XVI–XVIII w.* | |
| Nazwisko i imię księgarza | Lata działalności |
| Baltazar Andreae | 1594–1626 |
| q Casper i Georg Försterowie | 1617–1660 |
| q Georg Markus Knoch | 1728–1759 |
| rodzina van Waesberge | lata 80. XVII w. – 1768 |
| Johann Heinrich Rüdiger | 1739–1760 |
| Johann Christian Schuster | 1755–1771 |
| Daniel Meisner | 1760–1767 |
| Peter Andreas Penarier | 1764–1776 |
| Samuel Gottlieb Fischer | 1770–1787 |
| q Adolf Heinrich Troschel | 1791–1810 |
Tabela: Księgarnie 1800–1945
Księgarnie 1945–1990. W 1945–46 powstały w Gd. pierwsze po II w. świat. księgarnie pryw. i spółdzielcze. Ich rozwój zablokował dekret o upaństwowieniu i przejęciu przez powstałe 1 I 1950 Państwowe Przedsiębiorstwo Dom Książki. W latach następnych w Polsce i Gd. działały okresowo tylko małe pryw. antykwariaty, nieodgrywające roli na rynku księgarskim. Zmiany ustrojowe i systemowe z 1989 spowodowały złamanie 1990 monopolu Domu Książki i rozpoczęcie reprywatyzacji rynku księgarskiego. Powstały księgarnie prowadzone przez osoby prawne i fizyczne, nowo założone, jak i przejęte od Domu Książki. Częste zmiany ich lokalizacji, nazw firm, jak i właścicieli, nie pozwalają na pełne przedstawienie ich dziejów w latach 1991–2010.
Tabela: Księgarnie prywatne, spółdzielcze i państwowe w latach 1945–1959
Tabela: Księgarnie Państwowego Przedsiębiorstwa Dom Książki w latach 1950–1990
