SZCZEPAŃSKI TADEUSZ, działacz opozycji demokratycznej
TADEUSZ SZCZEPAŃSKI (28 II 1960 Gdańsk – po 16 I 1980), działacz opozycji demokratycznej. Syn Feliksa (1931–1999) i Cecylii z domu Pączek (21 VII 1935 – 19 XI 2021), brat Bogdana (ur. 1961). W 1975 ukończył Szkołę Podstawowej nr 11 w Gdańsku-Stogach. W latach 1975–1978 uczeń Zasadniczej Szkoły Samochodowej w Gdańsku, mechanik samochodowy. Od września 1978 pracował w zawodzie w Przedsiębiorstwie Produkcji i Montażu Urządzeń Elektrycznych Budownictwa „Elektromontaż” w Gdańsku-Przeróbce. Pracował m.in. z Lechem Wałęsą, z którym mieszkał w jednym bloku na Stogach. Od 1979 należał do tzw. grupy Lecha Wałęsy (obok m.in. Leona Stobieckiego, Tadeusza Żabczyńskiego i Sylwestera Niezgody – wszyscy z jednej dzielnicy Stogi), będącej częścią Wolnych Związków Zawodowych (WZZ) Wybrzeża. Zajmował się m.in. kolportażem prasy niezależnej (m.in. „Robotnika Wybrzeża”, „Biuletynu Informacyjnego” KSS KOR) i ulotek. W 1979 współorganizował niezależne obchody wydarzeń Grudnia’ 70, był odpowiedzialny za sprzęt nagłaśniający; w imieniu WZZ złożył wieniec pod bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej.
16 I 1980 zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach, nie wrócił do domu po świętowaniu z kolegami przy kanale Raduni, obok ówczesnych siedziby „Elmoru”, zdanego egzaminu na prawo jazdy. Tydzień po jego zaginięciu, 23 I 1980, w zakładach „Elektromontaż” Lech Wałęsa i Florian Wiśniewski zawiązali strajk i utworzyli Komisję Robotniczą. Bezpośrednią przyczyną strajku i powołania komisji było zwolnienie z pracy 25 robotników, w tym uczestników obchodów dziewiątej rocznicy Grudnia’70. Wśród zwolnionych widniało także jego nazwisko. Również i jego zaginięcie było przyczyną utworzenia komisji, a w czasie protestu poruszano tę sprawę.
Po dwóch miesiącach jego okaleczone zwłoki znaleziono, wedle oficjalnego komunikatu w Motławie, wedle śledczych przepływające rzeką statki miały być przyczyną obrażeń zwłok, a prokurator Leszek Lackorzyński w maju 1980 umorzyła śledztwo (nadzorowane przez Departament III MSW w Warszawie) uznając, że doszło utonięcia wskutek spożycia nadmiaru alkoholu. 24 III 1980 został pochowany na
Cmentarzu Komunalnym nr 5 w Gdańsku, tzw. Łostowickim, w pogrzebie uczestniczyło kilkaset osób. Działacze opozycji z Trójmiasta początkowo nieufnie przyjęli oficjalnie podawane wiadomości o przyczynach śmierci swego kolegi, kierując podejrzenia na działanie Służby Bezpieczeństwa (SB), która od jakiegoś czasu szykanowała zmarłego, ale własnych dociekań nie przeprowadzono. Sprawę władze wyciszyły do tego stopnia, że kiedy w 1981 Andrzej Wajda kręcił film „Człowieka z żelaza” jedyną scenę, jaką wycięto, był moment wyłowienia zwłok z Motławy. W rocznicowym artykule, autorstwa Joanny Dudy-Gwiazdy, poświęconym WZZ Wybrzeża a publikowanym na łamach pisma MKZ w Gdańsku w kwietniu 1981, postaci Tadeusza Szczepańskiego nie poświęcono ani słowa. Jest tam mowa o zorganizowanej przemocy przedsierpniowej wobec Anny Walentynowicz, Błażeja Wyszkowskiego, Dariusza Kobzdeja i Tadeusza Szczudłowskiego, ale o nim nie wspomniano.
W 2008, zajmujący się w prywatnym śledztwie sprawą zaginięcia kolegi Zenon Kwoka ustalił, że wbrew oficjalnej wersji okaleczone ciało znaleziono w Kanale na Stępce, przy przepompowni Ołowianka. Ustalenia te potwierdziło śledztwo prowadzone przez prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej. Ponieważ w Kanale na Stępce nie odbywał się ruch statków, a w dniu zaginięcia panował duży mróz, wyklucza to dotychczasowe oficjalne twierdzenia. Sprawa nadal pozostaje nie wyjaśniona.
Odznaczony pośmiertnie, w 2009, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Bibliografia:
Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku, relacja Cecylii Szczepańskiej złożona Zenonowi Kwoce (2008).
Cenckiewicz Sławomir, Zemsta czy „wypadek przy pracy”? Tajemnicza śmierć Tadeusza Szczepańskiego (1960–1980) – działacza Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, „Biuletyn IPN”, 2006, nr 8/9, s. 100–120.
Duda-Gwiazda Joanna, Historia WZZW, „Solidarność. Pismo MKZ NSZZ Solidarność z siedzibą w Gdańsku”, nr 13/43, 23 IV 1981, s. 2.
Kalukin Rafał, Tadzik, pomocnik Lecha, „Duży Format”, dodatek do „Gazety Wyborczej”, 2 IX 2008, s. 9–11.
Kazański Arkadiusz, Szczepański Tadeusz, https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/18967,Szczepanski-Tadeusz.html?search=380103.
Szczesiak Edmund, Borusewicz. Jak runął mur. Rozmowy z liderem opozycji demokratycznej, legendą Sierpnia ’80, pierwowzorem „Człowieka z żelaza”, Warszawa 2005.
Wałęsa Lech, Droga nadziei, Kraków 2006.
