SOLARZ FRANCISZEK, proboszcz Kaplicy Królewskiej
FRANCISZEK KSAWERY SOLARZ (5 X 1910 Ołpiny pow. jasielski – 18 VI 1974 Gdańsk), proboszcz parafii Ducha Świętego przy Kaplicy Królewskiej. Syn rolników Wojciecha (zm. 1930) i Katarzyny z domu Mikos, był dziesiątym z trzynaściorga ich dzieci, wśród których byli: zamordowany w Palmirach działacz ruchu ludowego i kierownik szkoły inż. Ignacy (1891–1940), rolnicy Józef (1893–1942), Kazimierz (1900–1954) i Stanisław (ur. 1903), Jan (ur. 1908), radca prawny Tadeusz (1915–2006), Anna, Eleonora; czworo zmarło w wieku niemowlęcym lub dziecięcym (Stefania, dwie Zofie i Bronisław).
W 1924 ukończył szkołę podstawową w Ołpinach, następnie uczył się w Niższym Seminarium Duchownym Warszawskiej Prowincji Redemptorystów w Toruniu (do 6 klasy), po której przez krótki czas przebywał w klasztorze w Mościskach (obecnie obwód lwowski, Ukraina). Wykształcenie średnie ukończył w Państwowym Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle, gdzie uzyskał w 1932 świadectwo dojrzałości. Po maturze zajmował się „pracą oświatową” w Ołpinach i pomagał w gospodarstwie matki. W latach 1933–1934 odbył czynną służbę w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie i 6. Pułku Strzelców Podhalańskich w Samborze (obecnie obwód lwowski, Ukraina), skąd został zwolniony. Od 1934 do 1939 uczył się w Seminarium Duchownym w Łucku (obecnie obwód wołyński, Ukraina), 11 VI 1939 przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Adolfa Szelążka (inkardynowany do diecezji łuckiej). Mszę prymicyjną odprawił 25 VI 1939 w Ołpinach.
Od 15 VII 1939 zarządzał erygowaną w 1939 parafią Kozaczki–Hrynki (gdzie w 1943 Ukraińcy spalili budującą się kaplicę) oraz pracował jako wikariusz i administrator w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łanowcach, pow. krzemieniecki (obecnie obwód tarnopolski, Ukraina). Prawdopodobnie w połowie 1943 (względnie w połowie stycznia 1944), z powodu zagrożenia ze strony ukraińskich nacjonalistów, uciekł do Generalnego Gubernatorstwa (4 II 1944 Ukraińcy wrzucili do kościoła w Łanowcach granaty, zamordowali w nim 11 osób, po czym ograbili i spalili świątynię) i powrócił do rodzinnych Ołpin (diecezja tarnowska). W latach 1945–1947 uzupełnił studia z zakresu historii Kościoła na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, ukończył je w grudniu 1947. 14 I 1948 uzyskał stopień doktora teologii na podstawie dysertacji Dzieje parafii w Bieczu przygotowanej pod kierunkiem ks. prof. dr. Tadeusza Glemmy.
Za zezwoleniem biskupa łuckiego Adolfa Szelążka i administratora apostolskiego diecezji gdańskiej ks. Andrzeja Wronki od lutego 1948 pracował w diecezji gdańskiej (jurysdykcję do pracy otrzymał 23 II 1948). W latach 1948–1952 mieszkał i pracował w Sopocie jako etatowy prefekt nauki religii w Państwowym Żeńskim Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Curie-Skłodowskiej (od 1951 koedukacyjne Państwowe Liceum Ogólnokształcące nr 1). Jednocześnie od 3 VI 1948 był duszpasterzem akademickim dla studentów Wyższej Szkoły Handlu Morskiego i Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie. Działalność duszpasterską prowadził wówczas w kościele szkolnym i garnizonowym św. Jerzego. Od 25 III 1949 był też moderatorem erygowanej przy kościele św. Jerzego Sodalicji Mariańskiej Akademików pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej i św. Stanisława Kostki. Z powodu przeszkód stawianych przez kapelana wojskowego ks. Stanisława Kałużę, prawdopodobnie już od 1950 nie mógł korzystać ze świątyni wojskowej, przez co prowadzone przez niego duszpasterstwo akademickie przestało funkcjonować.
We wrześniu 1952 został przeniesiony do Gdańska, gdzie od 25 X 1952 był najpierw administratorem, a dekretem z 15 XI 1952 został ustanowiony przez wikariusza kapitulnego diecezji gdańskiej ks. Jana Cymanowskiego proboszczem parafii Ducha Świętego przy Kaplicy Królewskiej w Gdańsku, z jednoczesną inkardynacją do diecezji gdańskiej (z punktu widzenia prawa kanonicznego była ona nieważna ze względu na brak ekskardynacji z diecezji macierzystej, nigdy jednak nie została cofnięta). Wraz z ks. Janem Cymanowskim przyczynił się do wstępnej odbudowy znajdującego się na terenie parafii kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP) (uroczystość poświęcenia i częściowego otwarcia 17 XI 1955). Występował o przywrócenie parafialnej funkcji kościołowi NMP (nastąpiło to dopiero w 1991). Ponadto w latach pięćdziesiątych (na pewno w 1957–1959) pracował jako nauczyciel religii w Państwowej Podstawowej Szkole Muzycznej w Gdańsku-Stogach.
Władze komunistyczne oceniały, że był przychylnie nastawiony do Polski Ludowej, choć nie należał do księży „patriotów” i nie był aktywny na tym polu. Mając to na uwadze, a także uważając go za niezdolnego do odbudowy kościoła NMP, władze duchowne 3 IV 1958 utworzyły przy tymże kościele samodzielny rektorat i ustanowiły rektorem ks. Józefa Zator-Przytockiego. Doprowadziło to do rozbicia parafii i wymagało interwencji biskupiej, prawdopodobnie też spowodowało pogorszenie się jego stanu zdrowia i przebytego w listopadzie 1959 ciężkiego zawału serca z wytworzeniem się tętniaka serca. Dekretem kurii biskupiej ze względów zdrowotnych z dniem 1 XII 1960 został zwolniony z obowiązków zarządcy parafii i zastąpiony przez ks. Józefa Zator-Przytockiego. Dekretem kurii biskupiej, wystawionym za zgodą prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego i mocą tegoż specjalnych uprawnień, 10 X 1962 został zwolniony ze stanowiska proboszcza z pominięciem przepisów kanonicznych i przeniesiony w stan spoczynku. Na emeryturze nadal mieszkał przy Kaplicy Królewskiej, w której odprawiał msze i pomagał w słuchaniu spowiedzi.
Był silnie związany ze swoją rodzinną wsią, z której pochodzili też inni księża pracujący w Gdańsku: bp. Kazimierz Kluz i Jan Stefan Dziuban (1914–1996), pierwszy duszpasterz w Jasieniu ( kościół bł. Doroty z Mątów); z Ołpin pochodził też redemptorysta o. Stanisław Solarz (1894–1974), prawdopodobnie dalszy krewny (brak informacji o pokrewieństwie), w latach 1923–1930 dyrektor małego seminarium duchownego w Toruniu. Często do niej wyjeżdżał i wspierał jej proboszcza ks. Jana Ślęzaka (1913–1972). Jako historyk pracował też nad dziejami wsi. Pośmiertnie zostały wydane trzy jego książki: Ołpiny wieś w powiecie jasielskim. Studium historyczne gospodarczo-społeczno-kulturalne (1349–1970), Tuchów 1996 (ss. 352; na stronie tytułowej: Gdańsk 1970); Ignacy Solarz (1891–1940), Ołpiny 1997 (ss. 32); Rodzina Wojciecha Solarza z Ołpin, Ołpiny 1997 (ss. 71).
Zmarł po ponownym zawale serca. Uroczystości pogrzebowe rozpoczęły się wieczorem 19 VI 1974 wyprowadzeniem zwłok z Kaplicy Królewskiej do kościoła NMP. Msza pogrzebowa odbyła się rankiem następna dnia, po czym ciało zostało przewiezione do rodzinnych Ołpin, gdzie 21 VI 1974 odbyły się uroczystości pogrzebowe z udziałem rodziny, duchowieństwa diecezji tarnowskiej i gdańskiej (w tym [[LAUER WIESŁAW, ksiądz, redaktor | ks. Wiesława Lauer]a]), a ciało złożono w rodzinnym grobowcu na tamtejszym cmentarzu.
Bibliografia:
Archiwa Archidiecezjalne w Gdańsku i Warszawie.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Urząd Wojewódzki w Gdańsku, sygn. 2375/3164, Akta osobowe ks. Franciszka Solarza (z Wydziału do Spraw Wyznań).
Dębowska Maria, Kościół katolicki na Wołyniu w warunkach okupacji 1939–1945, Rzeszów 2008.
Gogola Zdzisław, Z Ołpin powołał ich Pan. Biogramy osób duchownych w XX wieku, Kraków 2002.
Gucewicz Daniel, Duszpasterstwo akademickie w Gdańsku (Trójmieście) 1945–1956, [w:] Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1944/1945–1956), red. Michał Siedziako, Tomasz Sikorski, Warszawa 2022.
[Lauer Wiesław], Kronika żałobna, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1978, nr 7/8.
Leksykon kapłanów wyświęconych w latach 1869-1945 pracujących w diecezji gdańskiej, oprac. Maciej Kwiecień, Gdańsk 2014, mps.
