SPONHOLTZ FRIEDRICH WILHELM, złotnik
| < Poprzednie | Następne > |
FRIEDRICH WILHELM SPONHOLTZ (Spannholtz) (14 IV 1730 Neuenkirchen, Meklemburgia – 14 IX 1789 Gdańsk), złotnik. W latach 1761–1765 był czeladnikiem w gdańskim warsztacie Wilhelma Rathsa (7 IX 1699 – 23 XI 1777). Ponieważ zamierzał poślubić córkę swego pracodawcy, Elisabeth, wdowę po złotniku Christianie Warmbierze (7 II 1725 – 12 I 1761), skrócono mu czas obowiązkowego stażu czeladniczego do dwóch lat. Pracę mistrzowską wykonał w 1763 w pracowni Christiana von Hausena. 2 I 1763 uzyskał obywatelstwo Gdańska. Funkcję starszego gdańskiego cechu złotników pełnił w 1783 i 1787.
W jego warsztacie jako czeladnik pracował w latach 1766–1770 Isaac Jacob Lemcke (Lemmich, Lemich, Lemmicke, Lemmichen; 1739 Bergen (Norwegia) – 7 III 1811), a pracę mistrzowską wykonał w 1784 Johann Carl Hecker (zm. 9 VI 1814). Wszyscy jego uczniowie: zapisany w 1763 Johann Gottlieb Draheim, Johann Gottlieb Torffstecher (1763), Johann Michael Trossien (1769), Christian Friedrich Kohlhoff (1770), Gabriel Friedrichau (1775), Johann Friedrich Grass (1776), Johann Gottlieb Ulrich (1784), Gottfried Emmanuel Schakoff (1789) oraz zapisany w 1781 August Nathanael Lehnhard, ukończyli naukę rzemiosła z dyplomem.
Używał znaku mistrzowskiego z pełnym nazwiskiem SPON/HOLTZ, a jako probierz cechowy – znaku z inicjałem S w polu o skomplikowanym obrysie. Jest autorem licznych, choć rozproszonych i zdekompletowanych elementów zastawy stołowej i drobnych sprzętów użytkowych. Zachowały się m.in.: waza, kaganek (Muzeum Narodowe w Poznaniu), pucharek, patera, koszyk do pieczywa ( Muzeum Narodowe w Gdańsku), dzbanek (Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie), półmisek (Zamek Królewski na Wawelu), imbryk do herbaty (Muzeum Narodowe w Warszawie). Przypisuje mu się także wykonanie zastawy srebrnej dla zamku berlińskiego (Czihak 1908, poz. 494/4). Wśród sreber sakralnych wymienić można: kielichy (Muzeum Narodowe w Gdańsku, Koronowo, Krostkowo, Wróblew), plakietę wotywną (Chełmno), aplikację na obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (Skarszewy) oraz rzadkie w złotnictwie gdańskim judaicum – naczynie na etrog (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego). Wykonał też srebrny tłok pieczętny z herbem Gdańska (Czihak 1908, poz. 494/5).
Mieszkał przy Goldschmiedegasse 1091 (ul. Złotników 26). Był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żonę, Elisabeth Raths, w wieku 34 lat pochował po roku małżeństwa 3 IV 1764, po raz trzeci ożenił się 13 VIII 1778 w kościele Najświętszej Marii Panny z Justiną Renatą (chrzest 1 V 1759), córką złotnika Christiana von Hausena, u którego wykonał pracę mistrzowską. Zob. też złotnictwo.
Bibliografia:
Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVIII w., red. Teresa Grzybkowska, t. II Katalog, Gdańsk 1997, s. 459.
Chodyński Antoni Romuald, Uwagi o złotnikach i srebrnikach działających w Gdańsku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 28, 1976, z. 2, s. 109–112.
Czihak Eugen von, Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preussen, t. II, Leipzig 1908, s. 83, poz. 494.
Rembowska Irena, Gdański cech złotników od XIV do końca XVIII w., Ossolineum 1970, s. 226.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986-1992, Bd. 4, 333.
