GRZEGORZEWSKI EDWARD, rektor Akademii Lekarskiej w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
EDWARD GRZEGORZEWSKI (4 X 1906 Tobolsk, Syberia – 10 X 1982 Baltimore, USA), lekarz, rektor gdańskiej Akademii Lekarskiej (AL, następnie Akademia Medyczna w Gdańsku). Syn okulisty Olgierda, potomka polskiego zesłańca na Syberię, oraz Kazimiery z domu Dmochowskiej. Wraz ze starszym bratem Wiktorem uczęszczał do gimnazjum w Tobolsku, od 1922 z rodziną w Polsce, ojciec prowadził prywatną praktykę w Jarosławiu.
Wysłany z bratem na naukę do Lwowa, maturę uzyskał w VIII Gimnazjum Realnym. W latach 1925–1930 studiował medycynę we Lwowie i Warszawie, od 1931 doktor wszech nauk medycznych. W czasie studiów był wolnym słuchaczem wykładów z nauk społecznych i humanistycznych, w 1928 przebywał w Grenoble, gdzie uczył się języka francuskiego. Po rocznej praktyce szpitalnej od 1 I 1932 asystent w Państwowym Zakładzie Higieny (PZH). Od sierpnia 1932 do stycznia 1934 przebywał na stypendium Fundacji Rockefellera w Baltimore (USA), odbył podróż naukową dookoła świata, zapoznając się z instytucjami i systemami służby zdrowia odwiedzanych krajów.
Po powrocie pracował w Wydziale Zdrowia Zarządu miasta Warszawy, od 1938 w PZH, prowadził również zajęcia z higieny społecznej, epidemiologii i administracji sanitarnej w Państwowej Szkole Higieny. Podczas II wojny światowej kierował w Warszawie masowymi szczepieniami przeciw durowi brzusznemu, pracował jako kierownik Wydziału Zdrowia Zarządu Miasta, następnie (nie chcąc współpracować z Niemcami) przeniósł się do Otwocka, gdzie był lekarzem oddziałowym w sanatorium. We wrześniu 1944 nawiązał współpracę z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego, obejmując (do kwietnia 1945) w Ministerstwie Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia stanowisko dyrektora Departamentu Zdrowia. Jednocześnie organizował Wydział Lekarski na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS) w Lublinie. Od stycznia 1945 na tej uczelni doktor habilitowany, od listopada 1944 do maja 1945 prodziekan Wydziału Lekarskiego UMCS, od lipca 1945 profesor nadzwyczajny (tytularny).
22 III 1945 złożył ministrowi zdrowia memoriał w sprawie utworzenia w Gdańsku AL, bezpośrednio podległej Ministerstwu Zdrowia. 5 VII 1945 mianowany pełnomocnikiem Ministra Zdrowia do spraw organizacji gdańskiej AL, 15 lipca przejął od Armii Radzieckiej gmach Szpitala Miejskiego. Od stycznia 1946 profesor zwyczajny i jednocześnie pierwszy rektor Akademii. W 1946 delegat Polski na Konferencji Zdrowia w Nowym Jorku; uchwaliła ona konwencję o powołaniu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w której (1948) został dyrektorem Wydziału Nadzoru, Organizacji i Szkolenia w Zakresie Higieny. Po wygaśnięciu mandatu pozostał za granicą, pracował jako profesor higieny na uniwersytetach w USA, w Ameryce Południowej, Iranie, Libii i Izraelu. Od 1968 na emeryturze.
W badaniach koncentrował się głównie na społeczno-higienicznej stronie zjawisk chorób nagminnych i zwalczaniu ich środkami działania masowego. Żonaty był z Kariną z domu Walewską (zm. 1970), pielęgniarką, ojczym bliźniaków Andrzeja i Wojciecha (ur. 27 V 1933). 10 V 1999 w sali posiedzeń Senatu gdańskiej Akademii Medycznej odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową według projektu Wiktora Tołkina.
Bibliografia:
Machaliński Zbigniew, Edward Grzegorzewski, wychowanek szkoły warszawskiej, pierwszy rektor Akademii Lekarskiej w Gdańsku. (Przyczynek do genezy Akademii Lekarskiej w Gdańsku), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, t. 43, 1998, nr 2, s. 93-112.
Machaliński Zbigniew, Grzegorzewski Edward, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 109-110.
