MIEJSKI TEATR „MINIATURA”

< Poprzednie

Następne >

Miejski Teatr „Miniatura”, 2019

Miejski Teatr „Miniatura”, 2019

Scena ze spektaklu Bo w Mazurze taka dusza w Teatrze „Miniatura”, 1962

Kierownik artystyczny Zbigniew Wilkoński (pierwszy z lewej) podczas wręczania Teatralnej Nagrody Województwa Gdańskiego 1986

Romuald Wicza-Pokojski, dyrektor i kierownik artystyczny Teatru „Miniatura” 2011–2019

Michał Derlatka, dyrektor i kierownik artystyczny Teatru „Miniatura” od 2019

MIEJSKI TEATR „MINIATURA” (pod tą nazwą od 1997), al. Grunwaldzka 16. Budynek. Do 1945 roku kawiarnia Café Stoeckmann, II wojnę światową przetrwał bez większych zniszczeń. Od strony ulicy znajdowała się mała salka, duży westybul, w głębi nieduża sala na 400 miejsc z małą scenką bez urządzeń, kulis i niezbędnego zaplecza. W roku 1946, po niewielkich przeróbkach, budynek przeznaczono na teatr lalkowy i przekazano go początkowo rodzinnemu Teatrowi Łątek (łątka = kukiełka, lalka, marionetka) Olgi Dobużyńskiej-Totwen (zob. Pogańska Góra), upaństwowionemu w 1950.

Częściowo jedno-, częściowo dwukondygnacyjny, zwieńczony gzymsem, ozdobiony boniowaniem i ornamentami wytłoczonymi w tynku. Jego ogólna powierzchnia wynosiła 985 m². W budynku znajdują się dwie klatki schodowe, w piwnicach (pod częścią budynku) magazyny i pomieszczenia techniczne. Na parterze znajdował się przedsionek, hall, kasa, foyer z bufetem i szatnią, widownia o powierzchni 190 m², scena ze stalowymi schodami z dwóch stron (87,4 m²), zapadnie o wymiarach 2,50 × 3,57 m i sala prób, pomieszczenia dla elektryków oraz sanitarne, dwie garderoby, pracownia lalek. Pomieszczenia administracyjne i garderoby umieszczono na piętrach.

W 1952 roku i w latach późniejszych dokonywano niewielkich przeróbek, dopiero w latach 1983–1985 budynek i scena przeszły gruntowną modernizację i rozbudowę (powstało dodatkowe piętro). Obecnie składa się z dwóch brył; część niższa, najstarsza, to wejście do teatru z kasą, hallem z poczekalnią i szatnią. Część wyższa, dwukondygnacyjna z podpiwniczeniem, stanowi właściwe pomieszczenie teatru – widownię, garderoby, zaplecze techniczne i magazynowe. W roku 2010 rozpoczął się gruntowny remont budynku. Przebudowano i unowocześniono widownię, kabinę elektroakustyków przeniesiono na poziom parteru, co pozwoliło na wybudowanie balkonu. Zmieniono kolorystykę widowni na bordowo-szarą, wymieniono siedziska dla publiczności na widowni mogącej pomieścić 300 osób. Poprawiono także akustykę i zastosowano nowoczesne rozwiązania, pozwalające oglądać spektakle niedosłyszącym. Latem 2011 przebudowano scenę, składającą się z sześciu ruchomych segmentów (przesuwanych pionowo). Nad sceną prostokątny park oświetleniowy, pozwalający zastosować specjalny system do multimedialnych projekcji dekoracji. MWA


Instytucja. Powstał w 1952 po upaństwowieniu Teatru Łątek jako Państwowy Teatr Lalki i Aktora „Miniatura”. Za pierwszego dyrektora Alego Bunscha, zgodnie z zaleceniami politycznymi, miał pełnić funkcje polonizacyjne, co tłumaczyło podjęcie problematyki etnicznej Pomorza Wschodniego i repertuar patriotyczny. Działalność naznaczona ideologią socrealistyczną znalazła wyraz w sztandarowym repertuarze lalkowym, jak Zielony mosteczek Jerzego Zaborowskiego czy Arirang Natalii Bojarskiej. W 1953 współpracę z teatrem rozpoczęła Natalia Gołębska, w 1954 kierownikiem literackim został Lech Bądkowski.

Odziedziczone po teatrze marionetek spłaszczone okno sceniczne zmuszało do reliefowej kompozycji obrazu, co oddalało te realizacje od sprymitywizowanego realizmu. Historyczne pasje Alego Bunscha przekładały się na dbałość o autentyczność w odtwarzaniu scenografii oraz kostiumu i określały realistyczną konwencję teatru. Żart olszowiecki Hanny Januszewskiej (1956) był znakiem odwilży. Folklorystyczne zainteresowania przybierały nowy wyraz, mający źródło w fascynacji Alego Bunscha architekturą szopki krakowskiej, której moduł przyjął jako zasadę i model świata. Szopkowa konstrukcja sceny znalazła się w takich przedstawieniach, jak: Pastorałki Leona Schillera (1957) czy Flisak i Przydróżka Hanny Januszewskiej (1957), najbardziej charakterystycznych z tego okresu.

Etnograficzny realizm Alego Bunscha przełamywała Natalia Gołębska, która folklor traktowała symbolistycznie. Był dla niej formą świadomości teatralnej, inspirowanej romantycznym przesłaniem o kulturotwórczej i moralnej sile tkwiącej w ludzie. Przykładem był ich wspólny spektakl O turze złotorogim (1964), w którym słowiańskie realia obyczajowe wpisane zostały we współczesne polskie marzenia patriotyczne. Historia i folklor krzyżowały się z planem baśniowym, wychodząc poza realizm historyczny, obecny w pierwszych przedstawieniach. Sięgając do tradycji ludowej, Ali Bunsch i Natalia Gołębska stworzyli rodzaj narodowego kanonu sztuki lalkowej, służącego identyfikacji kulturowej współczesnego dziecka i objaśnianiu losów narodu. Był to jeden z najbardziej płodnych nurtów teatru. Jego szczytowym osiągnięciem był spektakl Bo w Mazurze taka dusza (1962), który utrzymywał się w repertuarze ponad 20 lat.

Od 1961 nowy kierownik artystyczny Michał Zarzecki przekształcił Miniaturę w teatr wielkich inscenizacji lalkowych. Tworzył teatr iluzjonistyczny, ale iluzja służyła uprawdopodobnieniu świata baśni. W czasach kierownictwa artystycznego Zofii Watrak nastąpił zwrot ku baśni i poszukiwanie nowego, spoza tradycji teatru lalkowego, repertuaru. Ostatnim przedstawieniem, hołdującym klasyce lalkarskiej, była wielka inscenizacja Michała Zarzeckiego Tajemnica złotego kluczyka Jekateriny Borisowej (1978). Nawiązanie współpracy z Jerzym Krechowiczem (scenograf) oznaczało odejście od dotychczasowej estetyki teatralnej, przy zachowaniu lalki jako podstawowego środka wyrazu.

Kolejne lata przyniosły konfrontację z innymi gatunkami sztuki, odchodzenie od lalki w kierunku aktora w żywym planie oraz polaryzację różnorodnych konwencji i postaw estetycznych. Pogłębiał się kryzys artystyczny teatru, planowana redukcja zatrudnienia pracowników technicznych i administracji wywołała wewnętrzny konflikt, kontrowersje budziły także przedstawienia wyłamujące się z repertuaru tradycyjnie przypisanemu widowni dziecięcej (Polowanie na lisa Sławomira Mrożka), jak i prowokacyjne interpretacje klasyki (Czerwony Kapturek, Kot w butach). Niezaprzeczalny sukces przyniosła natomiast kolejna wersja Turlajgroszka na XXIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych. Za dyrekcji Tomasza Jaworskiego (1991–1997) nastąpił zwrot ku lalkowym środkom wyrazu i tradycyjnej literaturze baśniowej (Słowik, Jak zdobyć korzec złota, według Hansa Christiana Andersena). Spektakle znamionowała dogłębna interpretacja literatury i rzetelny warsztat reżyserski.

Zmiana w 1997 nazwy na Miejski Teatr „Miniatura” i przejęcie na własność przez władze samorządowe Gdańska zamykały historię jednoznacznego powiązania z jakimś dominującym gatunkiem. Lalka stała się jednym z wielu środków wyrazu, obok coraz częściej dominującego żywego planu. Teatr pod dyrekcją Konrada Szachnowskiego stał się repertuarowy, który określa poszukiwanie kanonu światowej literatury, przystosowanej do teatru dla dzieci i młodzieży. Wybór znanego tytułu dyktuje wybór środków wyrazu, których zmienną i różnorodną stylistykę wyznaczają zapraszani realizatorzy, niekoniecznie związani z teatrem lalkowym. Do znaczących przedstawień za kadencji Konrada Szachnowskiego należały: Wędrówka mistrza Kościeja Michaela de Ghelderode w reżyserii i scenografii Andrzeja Markowicza, Piękna i Bestia Laurenca Boswella w reżyserii Andrzeja Rozhina z projektami kostiumów Ewy Żylińskiej-Koszałkowskiej, Książę i żebrak Marka Twaina w reżyserii Arkadiusza Klucznika ze scenografią Elżbiety Terlikowskiej. ZW

Dyrektorzy teatru Miniatura

1952–1961	Ali Bunsch (również scenograf)
1961–1979	Zbigniew Baturo
1980–1991	Zdzisław Miodowski
1992–1996	Tomasz Jaworski
1996–2011	Konrad Szachnowski
2011–2019	Romuald Wicza-Pokojski
2019–	Michał Derlatka
ZW

Kierownictwo artystyczne teatru Miniatura

1962–1976	Michał Zarzecki
1977–1981	Zofia Watrak
1982–1985	Konrad Szachnowski
1985–1991	Zbigniew Wilkoński
1992–1995	Piotr Tomaszuk
1996–2011	Konrad Szachnowski
2011–2019	Romuald Wicza-Pokojski
2019–	Michał Derlatka
ZW