PRZEKOP WISŁY (Weichseldurchstich), sztuczny ujściowy odcinek q Wisły, dł. 7,1 km, szer. 250–400 m, wybudowany 1891–95 od Szewców Gd. (Schusterkrug) i Drewnicy (Schönbaum) w kierunku płn., z ujściem do Zatoki Gd. między q Świbnem a Mikoszewem (Nickelswalde) w celu umożliwienia szybkiego odpływu wód powodziowych i lodów najkrótszą drogą do morza, tym samym ochrona Gd. i Żuław przed powodzią. Autorem pierwszej znanej koncep- cji P.W. był Jan Jerzy de Woyten, mjr artylerii wojsk koronnych, który 1768 na zamku w Malborku sporządził memoriał do króla pol. Stanisława Augusta Poniatowskiego, postulujący wyprowadzenie wód Wisły do morza szlakiem jej dawnej odnogi Przemysławy, z równoczesnym odcięciem Nogatu. Kolejny niezrealizowany projekt P.W. przedstawił 1816 prus. architekt i radca budowlany q Fryderyk August Cochius. Projekt, który 1877 na zamówienie rządu Prus opracowali inżynierowie Ludwik Alsen i Henryk Fahl, zakładający – oprócz wykonania P.W. – zamknięcie wszystkich 3 gł. odnóg deltowych Wisły (Nogatu, Wisły Gd. i Szkarpawy), wywołał obawy, że odcięcie Nogatu spowoduje spłycenie Głębi Piławskiej. Ostatecznie w lutym 1888 do prus. Landtagu wpłynął projekt ustawy rządowej polecającej rozpoczęcie procesu budowy P.W., zamknięcie Wisły Gd. i Szkarpawy oraz wzmocnienie wałów na wlocie do Nogatu. Prace przygotowawcze przyśpieszyła wielka powódź 25 III 1888 (zalaniu uległy wówczas Żuławy Elbląskie). 20 VI 1888 cesarz Wilhelm II podpisał stosowną ustawę (nr 9303), w czerwcu 1891 rozpoczęto roboty ziemne. Uroczystego otwarcia P.W. – poprzez odblokowanie kilkusetmetrowego rowu szer. ok. 1 m – dokonał 31 III 1895 o godz. 15.45 nadprezydent prowincji Prusy Zach. q Gustav Gossler na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II; wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całej Europie. Dotychczasowy ujściowy odcinek Wisły odcięto śluzą w q Przegalinie, Szkarpawę – w q Gdańskiej Głowie. W 1898 zamknięto również Nogat. Budowa P.W. spowodowała przecięcie starodawnego szlaku z Gd. na Mierzeję Wiślaną i konieczność korzystania z istniejącej do dziś przeprawy promowej pomiędzy Świbnem a Mikoszewem. W 1905–45 i 1948–59 czynny był również prom kolejowy Schiewenhorst (po II w. świat. i re- moncie przemianowany na Świbno), przewożący pociągi linii wąskotorowej pomiędzy stacjami Lewy Brzeg Wisły (w pobliżu Świbna) i Prawy Brzeg Wisły (później, do 1971 przewożono pasażerów łodzią motorową). Od 1973 P.W. stano- wi wsch. granicę Gd. W 1995 w Świbnie, w pobliżu przeprawy promowej, wzniesiono pomnik/ /obelisk upamiętniający stulecie wykonania Przekopu.
ZdK
