Ołowianka, widok od strony Kanału na Stępce, 1910
Państwowa Filharmonia Bałtycka na Ołowiance
Ołowianka ze stacją pomp, widok zza Kanału na Stępce, 1910
Widok na Ołowiankę z lotu ptaka, lata 30. XX wieku
OŁOWIANKA(1647 Bleyhoff, Bleihof, Ołowiany Dwór), pierwotnie rozlewiska i mielizny q Motławy. Po 1338 powstały, sięgające do ob. ul. Dziewanowskiego, tereny gosp. zamku, zw. Szafarnią(1404 schefferie – Schäferei), a na nich spichrze: Mały (1400), Biały, Wielkiego Mistrza, Drągowy (1404), Nowy (1417) i Szkarpawski (1440). W 1454 król Kazimierz Jagiellończyk podarował je miastu wraz z q Zamczyskiem, nakazując, by wybudowano „dobry spichlerz dla przechowywania naszego zboża”. W 1499 stały tu 2 spichrze, 1553 – 3, 1574 – 4, 1643 – 7. Spichlerz Oliwski należał do q cystersów, spichlerz Królewski (w ob. postaci z 1608–21) w myśl przywileju stał do dyspozycji pol. królów, co nie przeszkadzało gdańszczanom wynajmować jego pomieszczeń pryw. kontrahentom. W 1576 przeniesiono ze q Spichlerzy miejską Cieślarnię i przekopano Kanał Ciesielski (1595 Zimmermacher Graben), zw. też Stępkarskim (Kielgraben, od warsztatów szkutniczych), ob. Na Stępce, który oddzielił O. od pozostałej części dawnej Szafarni, tworząc wyspę. Nazwę wzięła od ulokowanych tu w 1597 składów i wagi ołowiu. Po przekopaniu kanału (1576) funkcjonował nad nim zwodzony most (q most Kamieniarski). W XVII w. liczba spichrzy na O. wzrosła do 7. Północny cypel O. zw. był Kępą(1637 Kempa), przez pewien czas także q Polskim Hakiem. W XIX w. funkcje wyspy uległy zmianie. Nad Kanałem Stępkarskim powstała alejka spacerowa, zw. Ścieżką Filozofów. W 1854 Ołowiany Dwór służył jako skład klepek na beczki, budynek wagi jako spichlerz, 2 inne obiekty przebudowano na domy mieszkalne. W 1869–71 wybudowano na Kępie q przepompownię ścieków, która położyła kres działalności Stępkarni. Cieślarnia przestała funkcjonować 1871, kiedy wybudowano Urząd Miar. W 1898 rozpoczęła działalność elektrownia miejska (po 1945 elektrociepłownia, zamknięta 1996). Dla jej pracowników 1907 wzniesiono 2 domy, przy czym zasypano rów oddzielający dawną Cieślarnię od reszty wyspy. Na Kępie znalazły siedzibę kluby wioślarskie. Po 1898 wybudowano most kolejowy dla bocznicy do elektrowni. Komunikację z terenem Zamczyska do 1880 zapewniał prom w przedłużeniu ob. ul. Rycerskiej, czynny już w XIV w. Drugi prom, co najmniej od 1617 łączący O. z q Żurawiem, funkcjonuje w zmienionej postaci do dziś. W 1913, na liczącej 5 ha O., stało 13 budynków, z których 3 pełniły funkcję spichlerzy, 4 zajmowały różne urzędy i firmy, a 6 było zamieszkałych przez łącznie 270 osób. W 1945 zabudowa uległa poważnym zniszczeniom. Odbudowane spichrze Panna, Oliwski, Miedź, Wielka i Mała Dąbrowa należą ob. do q Centralnego Muzeum Morskiego. Budynki dawnej elektrowni 8 IV 1998 przekazano q Filharmonii Bałtyckiej, która przebudowała je na Centrum Muzyczno-Kongresowe. W Sali Koncertowej zamontowano wielkie organy sprowadzone z Lozanny. Imprezy z udziałem mniej licznej publiczności odbywają się w Sali Kameralnej, koncerty organizowane są w amfiteatrze wodnym nad Motławą. W 2004 w Spichrzu Królewskim powstał hotel.
AJ
