WASZETA JĘDRZEJ, lektor języka polskiego
| < Poprzednie | Następne > |
JĘDRZEJ (ANDRZEJ) WASZETA (Andreas Waschetta, Wascheta) (1 XI 1677 Szestno koło Mrągowa – 12 VIII 1729 Gdańsk), kaznodzieja (pastor) polsko-ewangelicki w gdańskiej kaplicy św. Anny, lektor języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Od 1687 uczeń szkół w Królewcu (Königsberg), początkowo w gimnazjum Löbenicht, od 1697 student filozofii i teologii na tamtejszym uniwersytecie.
Po studiach zamieszkał u brata Jana, pastora w Redłowie (obecnie dzielnica Gdyni), przez rok pracował jako nauczyciel domowy w rodzinie von Krockow. Od 22 IV 1702 do 1704 rektor szkoły miejskiej w Starogardzie Gdańskim, po rezygnacji kaznodzieja polski i niemiecki oraz nauczyciel domowy w Gdańsku. Od października 1705 pastor w Rębielczu koło Pszczółek, następnie w Ostrowitem. 20 VIII 1709 powołany na polskiego kaznodzieję (pastora) kaplicy św. Anny i jednocześnie niemieckiego drugiego diakona kościoła św. Trójcy w Gdańsku. 26 VIII 1709 gdańska Rada Miejska – pod wpływem sugestii jego poprzednika Alberta Pesaroviusa – wydała zarządzenie o rozdziale podwójnej funkcji jednego duchownego, zezwoleniu polskiemu kaznodziei na udzielanie chrztów i ślubów w języku polskim oraz jednoczesnym mianowaniu go lektorem tego języka w Gimnazjum Akademickim. Stał się więc odrębnym, wyłącznie dla posługi w kaplicy św. Anny polskim kaznodzieją, pierwsze kazanie wygłosił 1 września. Wobec panującej w Gdańsku wielkiej epidemii dżumy i zamknięcia także Gimnazjum Akademickiego, pracę na stanowisku lektora języka polskiego rozpoczął w nim dopiero 28 I 1710.
Wspomniane zarządzenie Rady Miejskiej przywróciło także pełen zakres lektoratu języka polskiego w Gimnazjum Akademickim, dzięki czemu mógł podnieść poziom nauczania tego języka. Wskutek zgłaszanych przez niego wielu niejasności i spornych sytuacji przy udzielaniu chrztów i ślubów w języku polskim parom, w których jedna ze stron tego języka nie znała, w latach 1712 i 1713 Rada Miejska doprecyzowała tę kwestię, zezwalając na prowadzenie obrzędów równolegle także w języku niemieckim.
Był fundatorem ambony w kaplicy św. Anny, którą sam poświecił 13 VI 1721 (łacińską adnotację o fundacji umieścił na wewnętrznej stronie jej drzwi). Współpracował z drugim z polskich kaznodziei w Gdańsku, Janem Monetą z kościoła św. Ducha, przyczynił się do powstania ułożonego przez niego polskiego Kancjonału (1723). W latach 1724–1725 był opiekunem osieroconego Jana Jerzego Godlewskiego w trakcie jego nauki w Gimnazjum Akademickim. Był właścicielem bogatego księgozbioru poloników, po śmierci wyprzedanego na aukcjach.
Od 7 III 1707 żonaty był z Adelgundą z domu Wolff, wdową po pastorze Abrahamie Bieleckim. Dwaj jego synowie, uczniowie gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, utonęli podczas przejażdżki łodzią po Motławie.
Bibliografia:
Czerniakowska Ewa, Waszeta Andrzej, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement II, Gdańsk 2002, s. 303-304.
Faber Walther, Die polnische Sprache im Danziger Schul- und Kirchenwesen von der Reformation bis zum Weltkrieg, „Zeitschrift des Westpreußischen Gechichtsvereins“, H. 70, 1930, s. 116-119, 125-126.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses sive Commentarius historico-chronologicus …, Lipsiae 1713, s. 167.
Praetorius Ephraim, Danziger Lehrer Gedächtniß … Danzig und Leipzig, 1760, s. 14, 69, 78, 80.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig dargestellt, Danzig 1863, s. 97, 151-152, 495.
Wotschke Teodor, Polnische und litauische Studenten in Königsberg, „Jahrbücher für Kultur und Geschichte der Slaven“, Neue Folge, Bd. 6, H. 4, 1930, s. 428-447.
