NONNENHOF, enklawa przy kościele św. Brygidy

< Poprzednie

Następne >

Kościół św. Katarzyny (z lewej) i kościół św. Brygidy (z prawej), wokół którego poniżej i z prawej zabudowa stanowiąca zalążek jurydyki klasztoru brygidek (powyżej kościoła z prawej) i brygidian (obok, z lewej), około 1600

Kościół św. Brygidy i Nonnenhof (ul. Brygidki) na obrazie Alberta Wilhelma Adama Juchanowitza, 1843

Zaułek Nonnenhof, po 1945 ul. Brygidki, po prawej fasady domów nr 13 i 14, po lewej nr 12, w tle na pierwszym planie fragment plebanii kościoła św. Brygidy, w głębi wieża kościoła św. Katarzyny, początek XX wieku

Część uliczki Nonnenhof przy kościele św. Brygidy (z prawej), według Johanna Schultza, 1851

Część uliczki Nonnenhof przy kościele św. Brygidy (z prawej), 1920

Uliczka Kleine Nonnengasse zamknięta kościołem św. Brygidy, widok od południa, 1906

Uliczka Kleine Nonnengasse, 1941

Widok z wieży kościoła św. Katarzyny na kościół św. Brygidy i zabudowę ulic wokół tego kościoła; po prawej ul. Katarzynki (nie zaliczana do jurydyki), przy kościele św. Brygidy, po prawej zarys skrzyżowania nieistniejącej obecnie Kleine-Nonnengasse z Nonnenhofem (ul. Brygidki), 1935

Ruiny części Nonnenhofu, widok od strony wschodniej, po prawej kościół św. Brygidy, na wprost kościół św. Katarzyny, 1945

Ruiny części zabudowy Nonnenhofu, widok od strony wschodniej, na wprost kościół św. Katarzyny, lata 50 XX wieku, fot. Kazimierz Lelewicz

Miejsce po części zabudowy Nonnenhofu, lata 60. XX wieku, fot. Kazimierz Lelewicz

NONNENHOF. Obszar między obecną ul. Brygidki (do 1945 Nonnenhof), Mniszki (do 1945 Nonnengasse), do Profesorskiej (do 1945 dochodziła do niej nieistniejąca obecnie ul. Kleine Nonnengasse, w latach 80. XX wieku boisko, od sierpnia 1994 roku parking przy kościele św. Brygidy), zagospodarowany od końca XIV wieku wraz z rozwojem posiadłości klasztoru brygidek.

Pierwotnie należał do Osieka, od połowy XV wieku do Starego Miasta. Jako własność klasztoru wyłączony spod jurysdykcji miejskiej, sprawował ją powoływany przez klasztor sołtys, który wraz z dwoma ławnikami i sekretarzem stanowił także organ sądowy (Gericht und gehegtes Ding der geistlichen Jurisdiktion, ewentualnie Officium monasterii o. S. Brigitten in veteri civitate, ewentualnie Closterkirche Amt). Kompetencje sądu dotyczyły drobnych spraw karnych, policyjno-porządkowych i umów cywilnych mieszkańców. Wilkierz dla mieszkańców wydawały władze klasztorne.

Od przełomu XV i XVI wieku miejsce osiedlania się rzemieślników-chałupników, niewnoszących opłat do kasy miejskiej, a których konkurencję władze Gdańska starały się ograniczyć. Swobodne funkcjonowanie rzemiosła w Nonnenhof potwierdził w roku 1636 król polski Władysław IV. Kwestia powracała podczas sporów Gdańska z zakonami o ograniczenie konkurencji klasztornych jurydyk (np. 1661–1662, 1754–1768). W 1770 roku w Nonnenhof właściwym było 67 domów zamieszkanych przez 180 osób dorosłych, głównie wyrobników, czeladników, służbę i tylko nielicznych rzemieślników (piekarz, krawiec, perukarz, ślusarz, konwisarz). Enklawa klasztorna istniała do chwili jego kasaty, w roku 1817 pruska komisja sprzedała zabudowania. SK