JOHANN, komtur gdański
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN (I połowa XIV wieku), komtur gdański w okresie 1322–1328. Był następcą Davida von Cammerstein. Wcześniej sprawował urząd rybickiego (zajmującego się sprawami rybołówstwa) w konwencie w Królewcu. Mianowanie go komturem w Gdańsku oznacza, że w tym czasie w Gdańsku, nadal od zniszczenia w 1308 miasta na prawie lubeckim pozbawionym ośrodka miejskiego, właśnie rybołówstwo (a nie handel) odgrywało dominującą rolę w życiu gospodarczym. W odróżnieniu od poprzednika należał do zwolenników mistrza krajowego pruskiego Fryderyka von Wildenberga i przeciwnika wielkiego mistrza Karola z Trewiru.
Po raz pierwszy jako komtur gdański wystąpił 19 V 1322 jeszcze w Królewcu, zapewne zaraz po nominacji na stanowisko w Gdańsku. Jak najgorszą pamięć zachowali o nim cystersi z klasztoru w Oliwie. Ograniczył przywileje rybołówcze cystersów, odebrał im łąki należące do posiadanej przez zakonników wsi Sopot, a zlokalizowane na Mierzei w okolicach Warzywodu (wschodnia części obecnych Stogów), nawet jeden z drobniejszych majątków (źreb) Goliczow w dobrach Jamno. Skargi cystersów na poczynania komtura, wnoszone do Fryderyka von Wildenberga i innych dygnitarzy zakonu, nic nie dały. Johann zmusił także cystersów, aby w roku 1323 przyjęli do klasztornego bractwa modlitewnego księdza krzyżackiego z gdańskiego konwentu, Stefana; tym samym umieścił swojego człowieka w kręgach cystersów.
Jego pozycja uległa pewnemu osłabieniu, kiedy po śmierci przebywającego poza Prusami wielkiego mistrza Karola z Trewiru, 6 VII 1324 jego następcą wybrano Wernera von Orseln, zwolennika opcji zmarłego poprzednika. Osłabiło to znaczenie protektora komtura, mistrza krajowego Fryderyka von Wildenberga. Polityka wewnętrzna nowego mistrza charakteryzowała się między innymi wzmożeniem procesów urbanizacyjnych, nadaniami na rzecz takich miast jak Elbląg, Królewiec, Tczew. Jedną z pierwszych decyzji Wernera von Orseln w tej dziedzinie było podjęcie inicjatywy odbudowy życia miejskiego przy ujściu Wisły, czyli co najmniej wyrażenie zgody na odbudowę miasta Gdańska. Już w 1328 w taryfie celnej księcia meklemburskiego Henryka II Lwa i miasta Wismaru wspomniano o objęciu zwolnieniami (ze wspomnianych wyżej ceł) nie tylko kupców z Rugii, Gotlandii czy Szwecji, ale także z „miasta Gdańska”. Nowy gdański ośrodek odradzał się na terenie dzisiejszego Głównego Miasta. Niewątpliwie te nowe zamierzenia musiały bardzo zaangażować także komtura Johanna, brak źródeł nie pozwala jednak na ich bliższe uchwycenie.
Po raz ostatni pojawił się 25 V 1328, na sporządzonym w Elblągu dokumencie wielkiego mistrza, wśród najwyższych przedstawicieli zakonu, między innymi mistrza krajowego Fryderyka von Wildenberga, zwyczajowo jak jego poprzednicy na ostatnim miejscu wśród komturów. Miało to związek z traktowaniem Gdańska w ramach państwa krzyżackiego jako ważnego punktu, ale tylko o charakterze militarnym, nie ekonomicznym. Wraz z rozwojem życia miejskiego jego następcy będą już wymieniani w listach świadków krzyżackich dokumentów grupujących pruskie władze zakonu na wyższych miejscach.
