KALENDARZE
| Linia 5: | Linia 5: | ||
[[File:Kalendarze gdańskie na rok 2011 poświęcone Janowi Heweliuszowi.JPG|thumb|Kalendarze gdańskie na rok 2011 poświęcone Janowi Heweliuszowi]] | [[File:Kalendarze gdańskie na rok 2011 poświęcone Janowi Heweliuszowi.JPG|thumb|Kalendarze gdańskie na rok 2011 poświęcone Janowi Heweliuszowi]] | ||
| − | '''KALENDARZE''' (prognostyki, almanachy), rodzaj wydawnictwa drukowanego w formie książkowej, zawierającego tabele miesięczne z dodatkowymi informacjami. Pierwszy zachowany egzemplarz gdański ''Prognosticum oder Practica…'' sporządził na 1577 rok [[MISOCACUS WILHELM | Wilhelm Misocacus]]. W XVII i XVIII wieku Gdańsk stał się jednym z głównych ośrodków wydawania kalendarzy niemieckojęzycznych ([[EWERBECK CHRISTIAN GOTTFRIED| Christian Gottfried Ewerbeck]]). W okresie nowożytnym ich wydawanie było bardzo dochodowe, dlatego dla jednego roku drukowano w każdej oficynie po kilka tytułów. Sporządzaniem ich zajmowali się głównie profesorowie matematyki, fizyki i astronomii [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. Wśród redaktorów byli między innymi [[KRÜGER PETER | Peter Krüger]], [[BÜTHNER FRIEDRICH | Friedrich Büthner]], [[KÜHN HEINRICH | Heinrich Kühn]], [[KULMUS JOHANN ADAM | Johann Adam Kulmus]]. W latach 1698–1810 w Gdańsku wychodziła najdłuższa w nowożytnej Polsce seria kalendarzy: ''Neuer und alter Kunst- und Tugend-Calender'', zapoczątkowana przez [[PATER PAUL | Paula Patera]].<br/><br/> | + | '''KALENDARZE''' (prognostyki, almanachy), rodzaj wydawnictwa drukowanego w formie książkowej, zawierającego tabele miesięczne z dodatkowymi informacjami. Pierwszy zachowany egzemplarz gdański ''Prognosticum oder Practica…'' sporządził na 1577 rok [[MISOCACUS WILHELM | Wilhelm Misocacus]]. W XVII i XVIII wieku Gdańsk stał się jednym z głównych ośrodków wydawania kalendarzy niemieckojęzycznych ([[EWERBECK CHRISTIAN GOTTFRIED| Christian Gottfried Ewerbeck]]). W okresie nowożytnym ich wydawanie było bardzo dochodowe, dlatego dla jednego roku drukowano w każdej oficynie po kilka tytułów. Sporządzaniem ich zajmowali się głównie profesorowie matematyki, fizyki i astronomii [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. Wśród redaktorów byli między innymi [[KRÜGER PETER, astronom, profesor Gimnazjum Akademickiego | Peter Krüger]], [[BÜTHNER FRIEDRICH, astronom, rektor szkoły św. Jana | Friedrich Büthner]], [[KÜHN HEINRICH | Heinrich Kühn]], [[KULMUS JOHANN ADAM | Johann Adam Kulmus]]. W latach 1698–1810 w Gdańsku wychodziła najdłuższa w nowożytnej Polsce seria kalendarzy: ''Neuer und alter Kunst- und Tugend-Calender'', zapoczątkowana przez [[PATER PAUL | Paula Patera]].<br/><br/> |
Kalendarze gdańskie miały tradycyjny układ: strona tytułowa, dedykacja, wstęp, kalendarium właściwe, prognostyk, dodatek literacki, spis jarmarków w Polsce i Europie oraz gdańskich kursów pocztowych ([[HARTMANN GOTTFRIED| Gottfried Hartmann]], [[BARTOLDI JOHANN GOTTLIEB| Johann Gottlieb Bartoldi]], [[SCHREIBER THOMAS JOHANNES| Thomas Johannes Schreiber]]). W kalendarium często zamieszczano porady gospodarcze i zdrowotne, w części prognostykarskiej przepowiadano pogodę na dany rok, zagrażające choroby oraz ważne wydarzenia polityczne i społeczne. Dodatek literacki stanowiły artykuły popularnonaukowe, umoralniające oraz ciekawostki, często o charakterze egzotycznym.<br/><br/> | Kalendarze gdańskie miały tradycyjny układ: strona tytułowa, dedykacja, wstęp, kalendarium właściwe, prognostyk, dodatek literacki, spis jarmarków w Polsce i Europie oraz gdańskich kursów pocztowych ([[HARTMANN GOTTFRIED| Gottfried Hartmann]], [[BARTOLDI JOHANN GOTTLIEB| Johann Gottlieb Bartoldi]], [[SCHREIBER THOMAS JOHANNES| Thomas Johannes Schreiber]]). W kalendarium często zamieszczano porady gospodarcze i zdrowotne, w części prognostykarskiej przepowiadano pogodę na dany rok, zagrażające choroby oraz ważne wydarzenia polityczne i społeczne. Dodatek literacki stanowiły artykuły popularnonaukowe, umoralniające oraz ciekawostki, często o charakterze egzotycznym.<br/><br/> | ||
W XVIII wieku kalendarze gdańskie jako jedne z pierwszych w Polsce zrezygnowały z astrologicznych, nienaukowych przepowiedni, w zamian starano się upowszechniać na ich łamach wiedzę zgodną z oświeceniowymi standardami. Na przełomie XVIII/XIX wieku popularność kalendarzy gdańskich spadła, w okresie późniejszym drukowano w Gdańsku głównie kalendarze religijne.<br/><br/> | W XVIII wieku kalendarze gdańskie jako jedne z pierwszych w Polsce zrezygnowały z astrologicznych, nienaukowych przepowiedni, w zamian starano się upowszechniać na ich łamach wiedzę zgodną z oświeceniowymi standardami. Na przełomie XVIII/XIX wieku popularność kalendarzy gdańskich spadła, w okresie późniejszym drukowano w Gdańsku głównie kalendarze religijne.<br/><br/> | ||
Od 1970 wydawany był ''Kalendarz gdański'', budową zbliżony do terminarza, zawierający artykuły autorów związanych z Pomorzem. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] | Od 1970 wydawany był ''Kalendarz gdański'', budową zbliżony do terminarza, zawierający artykuły autorów związanych z Pomorzem. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] | ||
Wersja z 18:13, 16 wrz 2022
KALENDARZE (prognostyki, almanachy), rodzaj wydawnictwa drukowanego w formie książkowej, zawierającego tabele miesięczne z dodatkowymi informacjami. Pierwszy zachowany egzemplarz gdański Prognosticum oder Practica… sporządził na 1577 rok Wilhelm Misocacus. W XVII i XVIII wieku Gdańsk stał się jednym z głównych ośrodków wydawania kalendarzy niemieckojęzycznych ( Christian Gottfried Ewerbeck). W okresie nowożytnym ich wydawanie było bardzo dochodowe, dlatego dla jednego roku drukowano w każdej oficynie po kilka tytułów. Sporządzaniem ich zajmowali się głównie profesorowie matematyki, fizyki i astronomii Gimnazjum Akademickiego. Wśród redaktorów byli między innymi Peter Krüger, Friedrich Büthner, Heinrich Kühn, Johann Adam Kulmus. W latach 1698–1810 w Gdańsku wychodziła najdłuższa w nowożytnej Polsce seria kalendarzy: Neuer und alter Kunst- und Tugend-Calender, zapoczątkowana przez Paula Patera.
Kalendarze gdańskie miały tradycyjny układ: strona tytułowa, dedykacja, wstęp, kalendarium właściwe, prognostyk, dodatek literacki, spis jarmarków w Polsce i Europie oraz gdańskich kursów pocztowych ( Gottfried Hartmann, Johann Gottlieb Bartoldi, Thomas Johannes Schreiber). W kalendarium często zamieszczano porady gospodarcze i zdrowotne, w części prognostykarskiej przepowiadano pogodę na dany rok, zagrażające choroby oraz ważne wydarzenia polityczne i społeczne. Dodatek literacki stanowiły artykuły popularnonaukowe, umoralniające oraz ciekawostki, często o charakterze egzotycznym.
W XVIII wieku kalendarze gdańskie jako jedne z pierwszych w Polsce zrezygnowały z astrologicznych, nienaukowych przepowiedni, w zamian starano się upowszechniać na ich łamach wiedzę zgodną z oświeceniowymi standardami. Na przełomie XVIII/XIX wieku popularność kalendarzy gdańskich spadła, w okresie późniejszym drukowano w Gdańsku głównie kalendarze religijne.
Od 1970 wydawany był Kalendarz gdański, budową zbliżony do terminarza, zawierający artykuły autorów związanych z Pomorzem.
