DUCHNA JAN, lektor języka polskiego

Wersja z 16:55, 11 wrz 2022

JAN DUCHNA (5 VII 1701 Nidzica – 12 II 1773 Gdańsk), lektor języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Syn rzemieślnika Marcina i Anny z domu Bergau. Ukończył szkołę miejską w Nidzicy, za namową miejscowych nauczycieli rodzice zdecydowali się na dalsze kształcenia syna. 22 IX 1716 przyjęty został do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, po roku przeszedł z tercji od razu do primy. Uczył sie dodatkowo u pastora kościoła Najświętszej Marii Panny Joachima Weickhmanna.

Od 1727 był studentem teologii na uniwersytecie w Lipsku. Z powodów materialnych przerwał studia, zdając z wynikiem dobrym 12 V 1730 przedwczesny egzamin. Od profesora teologii, a wcześniej dziekan wydziału prawa uniwersytetu w Wittenberdze, Heinrich Clausing (1675–1745) otrzymał list o nieposzlakowanej opinii. Na jego podstawie i wobec braku mówiących po polsku duchownych, Rada Miejska Gdańska 27 II 1730 zarekomendowała go Ministerium Duchownemu z sugestią natychmiastowego dopuszczenia do egzaminu na lektora języka polskiego. Po zdaniu egzaminu oraz odbyciu stosownych szkoleń i praktyk, od 1735 był polskim kaznodzieją przy kaplicy św. Anny. 27 III 1737, wyświęcony na pastora, 31 tego miesiąca wygłosił wstępne kazanie i został lektorem języka polskiego w Gimnazjum Akademickim.

Ze względów zdrowotnych i zmniejszającej się liczby uczniów Gimnazjum chętnych do nauki języka polskiego, od 1750 prowadził zajęcia w swoim mieszkaniu na terenie Gimnazjum, co wyjaśniał przed wizytującą w 1765 gimnazjum komisję Rady Miejskiej. Z czasem, z braku chętnych, nauka języka polskiego w Gimnazjum praktycznie ustała.

Początków języka polskiego nauczał z podręcznika Jana Karola Woyny, Kleiner Lustgarten worin gerade Gänge zur polnischen Sprache angewiesen werden (z 1693), następnie czytał z młodzieżą i objaśniał fragmenty Nowego Testamentu, Dziejów Apostolskich, Listów św. Pawła, korzystał z Labirynt świata y dom pociechy Jana Amosa Komeńskiego w przekładzie kaznodziei polskiego z gdańskiego kościoła św. Piotra i Pawła Jana Petroselina Korwina, wykorzystywał i inne dzieła. JANSZ

Bibliografia:
Czerniakowska Ewa, Duchna Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 357.
Faber Walther, Die polnische Sprache im Danziger Schul- und Kirchenwesen von der Reformation bis zum Weltkrieg, „Zeitschrift des Westpreußischen Gechichtsvereins“, H. 70, 1930, s. 122.
Oracki Tadeusz, Duchna Jan, w: tegoż, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 1, Olsztyn 1984, s. 49.
Pniewski Władysław, Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938, s. 127-128.
Praetorius Ephraim, Danziger Lehrer Gedächtniß …, Danzig und Leipzig 1760, s. 14, 79, 80, 89.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig dargestellt, Danzig 1863, s. 83.