GDAŃSKIE TOWARZYSTWO FOTOGRAFICZNE

Wersja z 10:35, 23 maj 2022

GDAŃSKIE TOWARZYSTWO FOTOGRAFICZNE (GTF), założone w 1947 przez grupę fotografów przybyłych do Gdańska po II wojnie światowej. Według przekazów ustnych inicjatorem był pochodzący z Wilna Jan Bułhak, który w drugiej połowie lat 40. XX wieku często odwiedzał Gdańsk. Z Wilna do Trójmiasta przybyli również Edmund i Bolesława Zdanowscy, Kazimierz Lelewicz oraz Gustaw Martusewicz. Dołączył do nich też Tadeusz Wański z Poznania. Spotykali się i poznawali w sklepiku Józefa Wadowskiego w Gdańsku-Wrzeszczu, mieszczącym się w drewnianej budce na rogu ulicy Dworcowej (obecnie ulica Dmowskiego) i alei Grunwaldzkiej. Właściciel handlował tam różnym asortymentem, w tym chemią i akcesoriami fotograficznymi. Kazimierz Lelewicz, Józef Wadowski i Edmund Zdanowski z pomocą prawnika Grzegorza Kanafockiego w marcu 1947 rozpoczęli starania o rejestrację stowarzyszenia. Pierwszym prezesem Towarzystwa został Kazimierz Lelewicz.

Towarzystwo zrzeszało zarówno fotografów zawodowych, jak i amatorów. Aby zostać członkiem GTF, należało wypełnić deklarację, wykazać się pracami fotograficznymi i zyskać poparcie dwóch członków Towarzystwa. GTF postawiło sobie za cele krzewienie wiedzy o fotografii, uprawianie fotografii morskiej oraz fotografii krajobrazowej. Według pierwszego sprawozdania z działalności za 1948 rok stowarzyszenie liczyło 25 członków. Członkiem honorowym był Jan Bułhak. W skład zarządu wchodzili: Grzegorz Kanafocki – prezes, Edmund Zdanowski – wiceprezes, Henryk Nowy – sekretarz, Józef Wadowski – skarbnik, Tadeusz Staszczyński – bibliotekarz oraz Maksymilian Jankowski – gospodarz.

W lutym 1948 z inicjatywy Henryka Nowaka wydano w nakładzie 20 egzemplarzy pierwszy numer „Biuletynu Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego”. Biuletyny GTF-u były ręcznie robionymi albumami z wklejonymi oryginalnymi zdjęciami wykonanymi przez członków, najczęściej ze wstępem pisanym na maszynie. Wydawano je w nakładzie około 15 do 60 egzemplarzy, zależnie od możliwości i zapotrzebowania. W 1948 stowarzyszenie przygotowało w pawilonach Międzynarodowych Targów Gdańskich w Sopocie swoją pierwszą wystawę. „I Ogólnopolska Wystawa Fotografii Artystycznej i Amatorskiej” w dniach 26 czerwca – 17 sierpnia odbyła się w ramach Festiwalu Sztuk Plastycznych i była pierwszym po II wojnie światowej tak dużym wydarzeniem fotograficznym w Polsce. Pokazano na niej 1240 prac, w prasie opublikowano pochlebne recenzje w uznaniu dla wysokiego poziomu artystycznego, doceniono też aranżację wnętrz wystawienniczych.

W ramach ogólnopolskiej centralizacji organizacji kultury 24 III 1949 GTF stało się oddziałem terenowym (gdańskim) Polskiego Towarzystwa Fotograficznego. Do ważniejszych wystaw z tego okresu należały: Ogólnopolska Wystawa Fotografii Krajoznawczej w ramach II Festiwalu Plastyki w Sopocie (4 VI do VIII 1949); w ramach III Festiwalu Plastyki w Sopocie w 1950: „Pokój zwycięża” (18 VI do 23 VII 1950), „Wystawa Fotografiki Meksykańskiej” (od 25 VII do 8 s VIII), „10 Lat Fotografii Artystycznej i Użytkowej” (od 12 VIII do 20 IX); II Wystawa Fotografiki w Zbrojowni (od 15 VII do 15 IX 1952); Wystawa Fotografiki w świetlicy Dworca Głównego PKP w Gdańsku (od 2 do 25 IV 1955); wystawa z okazji jubileuszu dziesięciolecia GTF w Dworze Artusa (1957).

W 1961, po rozwiązaniu PTF, oddział gdański ponownie został Gdańskim Towarzystwem Fotograficznym. Od 1962 ukazywało się kolejnego jego pismo, „Informator”, wydawany w nakładzie około 200 egzemplarzy. „Informator” drukowany był efemerycznie na powielaczu w Stoczni Gdańskiej, w której pracował jeden z członków Towarzystwa Tercjan Multaniak.

Przez następne dekady członkowie towarzystwa brali udział w wystawach krajowych i zagranicznych. Największym osiągnięciem była główna nagroda na Międzynarodowym Salonie Fotografii Artystycznej w São Paulo w 1973 za całość nadesłanych prac, a GTF zostało wówczas uznane za najlepsze towarzystwo fotograficzne na świecie.

Jednym z ważniejszych zadań, jakie od początku postawiło przed sobą GTF, było szerzenie wiedzy o fotografii. Edmund Zdanowski, nauczyciel w Państwowym Liceum Fotografiki w Gdyni, angażował swoich uczniów w działalność Towarzystwa, np. przy organizacji pierwszej wystawy w 1948. Uczniom tej szkoły poświęcono również X numer „Biuletynu”. Tadeusz Szpak oraz Henryk Nowak w 1959 założyli kółko fotograficzne dla dzieci, któremu po śmierci Tadeusza Szpaka nadano nazwę „Szpaczki”. GTF prowadził również szkolenia i warsztaty w zakresie fotografii w zakładach pracy oraz szkolenia wewnętrzne. Szkoleniowa działalność stowarzyszenia kontynuowana jest do dzisiaj – GTF nadal przygotowuje i prowadzi warsztaty dla młodzieży i dorosłych, zwłaszcza w zakresie fotografii szlachetnej, np. cyjanotypii.

GTF przez większość swojej działalności nie posiadało stałego miejsca spotkań. Członkowie spotykali się początkowo w domach prywatnych bądź w lokalach udostępnionych przez różne instytucje. W latach 1947–1948 miejscem zebrań było mieszkanie Józefa Wadowskiego przy ulicy Jaśkowa Dolina 6c, w latach 1949–1953 – mieszkanie sekretarza stowarzyszenia, Henryka Nowaka, przy ulicy Zbyszka z Bogdańca 12 we Wrzeszczu. W latach 1954–1965 członkowie GTF-u spotykali się w piwnicy Gdańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Mieszkaniowego przy ulicy Wały Jagiellońskie 16. Spotykano się również w Bibliotece Miejskiej w Sopocie lub sopockim Yacht Clubie. Od jesieni 1965 do początku lat 90. XX wieku GTF korzystał z pomieszczeń Wojewódzkiego Domu Kultury w Ratuszu Staromiejskim przy ulicy Korzennej 33/35, w latach 80. spotykano się też niekiedy w Osiedlowym Klubie „Galeon” na Żabiance. Od 1994 siedzibą był Klub Garnizonowy w Gdańsku-Wrzeszczu przy ulicy Słowackiego 3, po 2014 ciemnia fotograficzna, biblioteka i mała galeria funkcjonują na parterze kamienicy przy alei Wojska Polskiego 8/10.

Najtrudniejszy okres działalności Towarzystwo przeżywało w latach 80. Ogólnokrajowy kryzys ekonomiczny odbił się również na działalności GTF (głównie z braku możliwości nabycia chemii fotograficznej). Liczba członków malała. Mimo tych trudności Towarzystwo przetrwało trudny okres przemian ustrojowych. W 2021 liczyło około 60 członków. MPF

Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Zarząd Miejski w Gdańsku, Wydział Administracyjny, Nadzór nad Stowarzyszeniami 1947-1961, zespół 1166, nr 1595.
Urząd Miejski Gdańsk, Wydział Rozwoju Społecznego, Referat Usług Społecznych: dokumentacja Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego.
Zbiory Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego, deklaracje członkowskie.
Literatura:
Fleks Adam, Krótka historia Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego, w: Gdańsk Odchodzący. Album powystawowy, red. Adam Fleks, Gdańsk 2008, s. 239-252.
Głuszko Tadeusz, Fotografowie z Towarzystwa, „30 Dni”, 2007, nr 2, s. 32-39.
Rogalski Piotr M., Gdańskie Towarzystwo Fotograficzne w czasach PRL. Przyczynek do historii trójmiejskiej instytucji kultury, Gdańsk 2013, http://archeo.gtf.org.pl/publikacje-czlonkow-gtf.html.
Rogalski Piotr M., Zarys historii GTF w latach 1947-1989, w: 70-lecie GTF. Katalog wystawy jubileuszowej, Gdańsk 2017, s. 71-84.