WSZELAKI STANISŁAW, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Wersja z 12:56, 21 lut 2022

STANISŁAW JULIUSZ WSZELAKI (29 X 1898 Warszawa – 14 I 1956 Gdańsk), lekarz wojskowy w stopniu majora, prorektor gdańskiej Akademii Lekarskiej (ALG). Syn adwokata i sędziego Jana oraz Jadwigi z domu Koratyńskiej, brat Jana (ur. 1894), radcy ekonomicznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, pracownika Kancelarii Rządu na Uchodźctwie, wykładowcy i działacza polonijnego w USA, oraz Marii, po mężu Lorechtowej.

Po edukacji domowej kontynuował naukę w Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie. W 1916, będąc uczniem siódmej klasy, został wraz z rodziną wywieziony do Moskwy. Klasę ósmą ukończył w Polskim Gimnazjum Filologicznym Centralnego Komitetu Obywatelskiego. W tym samym roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Moskiewskiego. Po dwóch latach powrócił do kraju i kontynuował studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego.

W 1919 podjął służbę w Wojsku Polskim (WP) w stopniu szeregowca, w tym samym roku uzyskał stopień podporucznika i awansował na stanowisko asystenta Oddziału Chirurgicznego w Szpitalu Mokotowskim WP w Warszawie. Od 1920 – w stopniu porucznika sanitarnego. W latach 1920–1921 pracował na stanowisku starszego asystenta w Laboratorium Bakteriologiczno-Chemicznym Szpitala Mokotowskiego WP w Warszawie. Od 1922 do 1923 był wolontariuszem na Oddziale Wewnętrznym Szpitala Przemienienia Pańskiego w Warszawie. W 1923 ukończył studia medyczne, otrzymał dyplom lekarza (doktora wszech nauk lekarskich) i podjął pracę w 61. pułku piechoty w Bydgoszczy. Po kilku miesiącach został oddelegowany do pracy w Rejonowym Szpitalu Wojskowym w Inowrocławiu, gdzie objął stanowisko ordynatora. W 1926 został młodszym lekarzem w 36. pułku piechoty oraz lekarzem w Zbrojowni nr 2 w Warszawie. Pod koniec 1927 został oddelegowany do pracy na Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie na stanowisku młodszego ordynatora. W 1928 awansował tam na stanowisko ordynatora oraz otrzymał stopień wojskowy kapitana. W latach 1928–1935 przeprowadzał szkolenia z odmy sztucznej dla lekarzy w Szpitalu Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie. W latach 1929–1939 prowadził zajęcia dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1932 do 1939 – szkolenia dla lekarzy odbywających praktykę szpitalną oraz specjalizację z chorób wewnętrznych. W 1934 awansował na stanowisko starszego ordynatora i na stopień majora. W 1939 został kierownikiem naukowego Oddziału Wewnętrznego Szpitala Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie.

Po wybuchu II wojny światowej został powołany na stanowisko komendanta Szpitala Wojennego nr 204 we Włodzimierzu. Po upadku Warszawy w 1939 powrócił do pracy w Szpitalu Centrum Wyszkolenia Sanitarnego, przejętego przez Niemców i przekształconego w szpital jeniecki, funkcjonujący pod nazwą Szpital Ujazdowski. Pracował tam na stanowisku ordynatora Oddziału Chorób Wewnętrznych. Zaangażował się w pomoc polskim oficerom, chroniąc ich niejednokrotnie przed wywózką do obozów, za co został usunięty ze szpitala. W czerwcu 1940 w wyniku konkursu został powołany na stanowisko ordynatora Oddziału Obserwacyjno-Wewnętrznego Szpitala Stołecznego Komitetu Samopomocy Społecznej przy ulicy Leszno w Warszawie (późniejszy Szpital Skarbowców). Po likwidacji tego oddziału kierował do 1945 II Oddziałem Gruźlicy Kobiet w Szpitalu Skarbowców. W tym samym czasie zarządzał też jednym z oddziałów Szpitala Św. Ducha w Warszawie. Po przeniesieniu do Szpitala Zakaźnego przy ulicy Chocimskiej 5 w Warszawie, przez trzy kolejne lata piastował stanowisko ordynatora II Oddziału Duru Plamistego, a z czasem – Kobiecego Oddziału Chorób Wewnętrznych. Od stycznia do końca kwietnia 1945 był ordynatorem Oddziału Wewnętrznego i Zakaźnego Szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża w Milanówku. Podczas wojny zaginęła mu gotowa już rozprawa habilitacyjna Klinika raka pierwotnego płuc.

We wrześniu 1945, w stopniu podpułkownika, został powołany do pełnienia służby w Wojsku Polskim. Został szefem Oddziału Zakaźnego i konsultantem Oddziałów Wewnętrznych VI Szpitala Okręgowego w Gdańsku- Oliwie. W marcu 1946 decyzją ministra zdrowia został kuratorem i kierownikiem oddziałów zakaźnych nowo powstałej Akademii Lekarskiej w Gdańsku. Od września 1945 zastępca profesora chorób zakaźnych i kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych ALG. W czerwcu 1947, na podstawie rozprawy Aktualne zagadnienia patogenezy i leczenia przyczynowego błonicy, doktor habilitowany nauk medycznych. Była to pierwsza rozprawa habilitacyjna obroniona w ALG. Od marca 1948 profesor nadzwyczajny. W tym samym roku ponownie został powołany na stanowisko kuratora i kierownika oddziałów zakaźnych ALG. Wkrótce został kierownikiem II Kliniki Chorób Wewnętrznych w Gdańsku, którą kierował do końca życia. Był członkiem pierwszej Rady Wydziału Lekarskiego ALG. W latach 1948–1949 pełnił funkcję prorektora tej uczelni.

Był współautorem kilku powstałych przed wojną podręczników dla studentów medycyny. Autor monografii na temat błonicy. Redaktor składającego się z pięciu tomów podręcznika Ostre choroby zakaźne. Podręcznik dla lekarzy. Ponadto zredagował podręcznik Zarys kliniki chorób zakaźnych. Podręcznik dla studentów akademii medycznych. Był autorem opracowań w podręcznikach dla średniego personelu medycznego, między innymi Pielęgniarstwo. Ratownictwo, pod redakcją A. Fimela.

Był członkiem i jednym z założycieli Gdańskiego Towarzystwa Lekarskiego, przekształconego z Sekcji Naukowej Związku Zawodowego Lekarzy Akademii Lekarskiej w Gdańsku, założycielem Gdańskiego Koła Towarzystwa Internistów Polskich. W 1949 był głównym organizatorem XV Zjazdu Towarzystwa Internistów Polskich w Gdańsku. Należał do komitetów organizacyjnych czasopism „Polskiego Tygodnika Lekarskiego” oraz „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”. Był współautorem programu kształcenia internistów w Polsce, obowiązującego od 1954.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczem, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Niepodległości, Medalem za Warszawę 1939–1945, Medalem 10-lecia Polski Ludowej.

Od 1935 żonaty z bibliotekarką Janiną Józefą z domu Fitaszewską (16 III 1904 – 31 VII 1980 Gdańsk), wdową po Jerzym Krzysztofie Feglerze (pseudonim „Komar”), poległym podczas powstania warszawskiego. Wspólnie wychowywali dwoje dzieci: syna Jerzego Krzysztofa (ur. 1927) z pierwszego małżeństwa żony oraz wspólną córkę Ewę (ur. 1936), lekarza ginekologa, po mężu Lass, matkę Piotra Lassa, twórcy i pierwszego dziekana dzisiejszego Wydziału Nauk o Zdrowiu z Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zmarł nagle na skutek ataku astmy. Pochowany został w kwaterze profesorskiej na cmentarzu Srebrzysko. Decyzją Senatu AMG jego imieniem nazwano jedną z sal wykładowych, Oddział Gdański Polskiego Towarzystwa Lekarskiego ustanowił nagrodę jego imienia dla młodych naukowców. PP SeKo