CZARTKOWSKI ADAM, nauczyciel w Gimnazjum Polskim
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File: Grono_pedagogiczne_GP_1936.jpg |thumb| Grono pedagogiczne Gimnazjum Polskiego w 1936, Adam Czartkowski siedzi w pierwszy rzędzie, piaty z lewej]] | [[File: Grono_pedagogiczne_GP_1936.jpg |thumb| Grono pedagogiczne Gimnazjum Polskiego w 1936, Adam Czartkowski siedzi w pierwszy rzędzie, piaty z lewej]] | ||
| − | '''ADAM MARCIN CZARTKOWSKI''' (29 VIII 1881 Czarnomin, Podole – 29 V 1958 Warszawa), botanik, literat, nauczyciel [[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskiego]] w Gdańsku. Syn Juliana i Maryli z domu Nowickiej. W 1899 absolwent gimnazjum w Białej Cerkwi, w 1904 Wydziału Przyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Od 1905 do 1908 pracował w prywatnych szkołach w Warszawie, od 1909 do 1915 jako asystent w Katedrze Anatomii i Fizjologii UW. Jednocześnie od 1911 pracował na stanowisku profesora | + | '''ADAM MARCIN CZARTKOWSKI''' (29 VIII 1881 Czarnomin, Podole – 29 V 1958 Warszawa), botanik, literat, nauczyciel [[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskiego]] w Gdańsku. Syn Juliana i Maryli z domu Nowickiej. W 1899 absolwent gimnazjum w Białej Cerkwi, w 1904 Wydziału Przyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego (UW), uzyskał stopień kandydata nauk przyrodniczych, specjalista od anatomii i fizjologii roślin. Odbył dodatkowe studia w Pradze i w Wiedniu, w latach 1902–1910 głównie na łamach czasopisma przyrodniczego "Wszechświata" publikował własne artykuły, sprawozdania z badań i tłumaczenia. Od 1905 do 1908 pracował w prywatnych szkołach w Warszawie, od 1909 do 1915 jako asystent w Katedrze Anatomii i Fizjologii UW. Jednocześnie od 1911 pracował na stanowisku profesora w Wolnej Wszechnicy Polskiej i Wyższej Szkoły Ogrodniczej w Warszawie. W latach 1910–1912 był autorem podręczników ''Doświadczenia z fizjologii roślin'' (dwa wydania) i ''Ćwiczenia z anatomii roślin z atlasem'' (trzy wydania). Wspólnie z żoną przetłumaczył z języka niemieckiego pracę Materlincka ''Życie mrówek'' i ''Owady'' Rostanda, z francuskiego ''Mechanizm ewolucji'' Teissiera i ''Darwin'' Prenonta. W 1927 przyczynił się wznowienia wydawania czasopisma "Wszechświat", organu Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika. Od 1 VIII 1919 nauczyciel Państwowego Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana w Warszawie, skąd urlopowany został do pracy Gimnazjum Polskim w Gdańsku. <br/><br/> |
| − | W gdańskim Gimnazjum Polskim od 1 II 1928 do 29 VIII 1939 nauczyciel biologii. Sekretarz generalny (1929–1937) i pierwszy wiceprezes (1937–1939) [[TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUKI I SZTUKI | Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki]] w Gdańsku, od 1937 także członek honorowy. W latach 1927–1939 w | + | W gdańskim Gimnazjum Polskim od 1 II 1928 do 29 VIII 1939 nauczyciel biologii. Sekretarz generalny (1929–1937) i pierwszy wiceprezes (1937–1939), przewodniczący Komisji Sztuki (od 1929) [[TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUKI I SZTUKI | Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki]] w Gdańsku, od 1937 także członek honorowy. Kierowana przez niego Komisja Sztuki już w 1929 doprowadziła do wystawienia w Gdańsku sztuk ''Grube ryby'' Bałuckiego, ''Pan Damazy'' Blizińskiego, ''Spadkobiercy'' Grzymały-Siedleckiego. Był inicjatorem zorganizowania w gdańskim [[MUZEUM MIEJSKIE | Muzeum Miejskim]] w 1930 wystawy "Polski krajobraz i lud". W tym samym roku w odpowiedzi na niemiecką wystawę "Gothe i Wschód" zorganizował polską odpowiedź: "Gothe i Polska". Był inicjatorem zorganizowania od 2 do 28 II 1935 w siedzibie [[DYREKCJA KOLEI | Dyrekcji Kolei]] wystawy obrazów Wojciecha Kossaka z udziałem autora. <br/><br/> |
| − | Opuścił Gdańsk w nocy z 30 na 31 VIII 1939; ukrywał się początkowo w Warszawie u córki Zofii Jeżewskiej, następnie w Kazimierzu nad Wisłą, Piotrkowie Trybunalskim i Częstochowie. Od 1945 w Łodzi, | + | W latach 1927–1939 wchodził w skład Komitetu Redakcyjnego [[ROCZNIK GDAŃSKI | „Rocznika Gdańskiego”]], na 12 wydanych numerów, 11 wydano pod jego redakcją. Z jego inicjatywy dokonano spisu niefigurujących w bibliografii Estreichera druków z XV–XVIII wieku, które znajdowały się w gdańskiej [[BIBLIOTEKA MIEJSKA | Bibliotece Miejskiej]]. W 1930 inicjator serii „Biblioteka Gdańsko-Pomorska” i serii „Studia Gdańskie”, współinicjator serii wydawnictw źródłowych „Monumenta Maritima. (Pomniki Spraw Morskich Polski)”. Od 1931 pod pseudonimem publikował artykuły o sytuacji w Gdańsku w „Kurierze Warszawskim”.<br/><br/> |
| + | Opuścił Gdańsk w nocy z 30 na 31 VIII 1939; ukrywał się początkowo w Warszawie u córki Zofii Jeżewskiej, następnie w Kazimierzu nad Wisłą, Piotrkowie Trybunalskim i Częstochowie. Od 1945 w Łodzi, organizator Wydziału Farmaceutycznego tamtejszego uniwersytetu, pracował również w łódzkiej Akademii Medycznej. Odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II Klasy, odznaką Zasłużonego Popularyzatora Wiedzy. Pochowany w Łodzi. {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''':<br/> | ||
| + | Janik Bernard, ''Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku'', w: ''Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa'', Gdańsk 1976, s. 149-152.<br/> | ||
| + | Sroczyńska-Wyczańska Krystyna, ''Nauczyciele Gimnazjum'', w: ''Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa'', Gdańsk 1989, s. 305.<br/> | ||
| + | Stępniak Henryk, ''Adam Marian Czartkowski'', w: ''Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku'', Gdańsk 1974, s. 51-57.<br/> | ||
| + | Stępniak Henryk, ''Czartkowski Adam Marian'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1993, s. 274-275. | ||
Wersja z 14:33, 22 gru 2021
ADAM MARCIN CZARTKOWSKI (29 VIII 1881 Czarnomin, Podole – 29 V 1958 Warszawa), botanik, literat, nauczyciel Gimnazjum Polskiego w Gdańsku. Syn Juliana i Maryli z domu Nowickiej. W 1899 absolwent gimnazjum w Białej Cerkwi, w 1904 Wydziału Przyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego (UW), uzyskał stopień kandydata nauk przyrodniczych, specjalista od anatomii i fizjologii roślin. Odbył dodatkowe studia w Pradze i w Wiedniu, w latach 1902–1910 głównie na łamach czasopisma przyrodniczego "Wszechświata" publikował własne artykuły, sprawozdania z badań i tłumaczenia. Od 1905 do 1908 pracował w prywatnych szkołach w Warszawie, od 1909 do 1915 jako asystent w Katedrze Anatomii i Fizjologii UW. Jednocześnie od 1911 pracował na stanowisku profesora w Wolnej Wszechnicy Polskiej i Wyższej Szkoły Ogrodniczej w Warszawie. W latach 1910–1912 był autorem podręczników Doświadczenia z fizjologii roślin (dwa wydania) i Ćwiczenia z anatomii roślin z atlasem (trzy wydania). Wspólnie z żoną przetłumaczył z języka niemieckiego pracę Materlincka Życie mrówek i Owady Rostanda, z francuskiego Mechanizm ewolucji Teissiera i Darwin Prenonta. W 1927 przyczynił się wznowienia wydawania czasopisma "Wszechświat", organu Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika. Od 1 VIII 1919 nauczyciel Państwowego Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana w Warszawie, skąd urlopowany został do pracy Gimnazjum Polskim w Gdańsku.
W gdańskim Gimnazjum Polskim od 1 II 1928 do 29 VIII 1939 nauczyciel biologii. Sekretarz generalny (1929–1937) i pierwszy wiceprezes (1937–1939), przewodniczący Komisji Sztuki (od 1929) Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, od 1937 także członek honorowy. Kierowana przez niego Komisja Sztuki już w 1929 doprowadziła do wystawienia w Gdańsku sztuk Grube ryby Bałuckiego, Pan Damazy Blizińskiego, Spadkobiercy Grzymały-Siedleckiego. Był inicjatorem zorganizowania w gdańskim Muzeum Miejskim w 1930 wystawy "Polski krajobraz i lud". W tym samym roku w odpowiedzi na niemiecką wystawę "Gothe i Wschód" zorganizował polską odpowiedź: "Gothe i Polska". Był inicjatorem zorganizowania od 2 do 28 II 1935 w siedzibie Dyrekcji Kolei wystawy obrazów Wojciecha Kossaka z udziałem autora.
W latach 1927–1939 wchodził w skład Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Gdańskiego”, na 12 wydanych numerów, 11 wydano pod jego redakcją. Z jego inicjatywy dokonano spisu niefigurujących w bibliografii Estreichera druków z XV–XVIII wieku, które znajdowały się w gdańskiej Bibliotece Miejskiej. W 1930 inicjator serii „Biblioteka Gdańsko-Pomorska” i serii „Studia Gdańskie”, współinicjator serii wydawnictw źródłowych „Monumenta Maritima. (Pomniki Spraw Morskich Polski)”. Od 1931 pod pseudonimem publikował artykuły o sytuacji w Gdańsku w „Kurierze Warszawskim”.
Opuścił Gdańsk w nocy z 30 na 31 VIII 1939; ukrywał się początkowo w Warszawie u córki Zofii Jeżewskiej, następnie w Kazimierzu nad Wisłą, Piotrkowie Trybunalskim i Częstochowie. Od 1945 w Łodzi, organizator Wydziału Farmaceutycznego tamtejszego uniwersytetu, pracował również w łódzkiej Akademii Medycznej. Odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II Klasy, odznaką Zasłużonego Popularyzatora Wiedzy. Pochowany w Łodzi.
Bibliografia:
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976, s. 149-152.
Sroczyńska-Wyczańska Krystyna, Nauczyciele Gimnazjum, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1989, s. 305.
Stępniak Henryk, Adam Marian Czartkowski, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 51-57.
Stępniak Henryk, Czartkowski Adam Marian, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1993, s. 274-275.
