ZNACZKI POCZTOWE II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA

Wersja z 15:51, 7 maj 2021

Znaczek okolicznościowy (z prawej) oraz znaczki obiegowe II Wolnego Miasta Gdańska

Seria znaczków pocztowych II Wolnego Miasta Gdańska, 1937

ZNACZKI POCZTOWE II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA (WMG). Emisje poczty II WMG. Do 13 VI 1920 w Gdańsku używane były wyłącznie znaczki Rzeszy Niemieckiej. 14 VI 1920 pojawiło się tzw. berlińskie wydanie znaczków gdańskich (niemieckie z czarnym nadrukiem „Danzig”). 31 I 1921 ukazały się pierwsze oryginalne znaczki gdańskie z wyobrażeniami kogi, upamiętniające uchwalenie 15 XI 1920 konstytucji II WMG ( Ernst Petersen). 10 III 1921 pojawiły się lotnicze znaczki z samolotem lecącym nad sylwetką miasta. 3 VI 1921 wypuszczono serię znaczków z herbem Gdańska w ośmiokątnym obramowaniu, a 1 VIII 1921 ukazała się niewielka seria z herbem podtrzymywanym przez lwy. 16 X 1921 pojawiła się trzyznaczkowa seria poświęcona walce z gruźlicą. 10 III 1922 wypuszczono kolejną serię z herbem Gdańska podtrzymywanym przez patrzące na siebie lwy oraz uzupełniano na bieżąco serie poprzednie nowymi nominałami. W 1923 roku wyemitowano znaczki lotnicze nawiązujące do wydanych 10 III 1921 oraz znaczki z herbami Gdańska wzorowane na znaczkach z roku 1922. 18 X 1923 wypuszczono kolejne znaczki lotnicze, na których przedstawiono wizerunek samolotu lecącego wewnątrz trąbki pocztowej.

W marcu 1923 roku pojawiła się też dwuznaczkowa seria związana z dobroczynnością: z wizerunkiem starca na tle panoramy miasta. Znaczki te były ważne tylko do 30 IV 1923. W styczniu 1924 wyemitowano bardzo popularne, niewielkich rozmiarów znaczki z herbem Gdańska w owalnym obramowaniu. W czerwcu ukazały się kolejne znaczki lotnicze w dwóch formatach. Na przełomie września i października pojawiła się pierwsza (pięcioznaczkowa) seria krajobrazowa z widokiem Oliwy, nabrzeża Motławy z Żurawiem, ul. Piwnej, kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), Sopotu oraz Długiego Targu.

1 I 1925 wprowadzono dwie wersje kolorystyczne z widokiem Oliwy i nabrzeża Motławy oraz dwa nowe znaczki z herbem Gdańska według projektu ze stycznia 1924. 24 II 1927 pojawił się znaczek za 3 fenigi z herbem Gdańska. 7 VII 1929 pojawiła się trzynastkowa seria na pamiątkę międzynarodowej wystawy filatelistycznej (7–14 lipca) z wizerunkiem fontanny Neptuna na tle Dworu Artusa. 15 XI 1930 ukazało się wydanie jubileuszowe z okazji 10. rocznicy powstania II WMG. Na znaczkach obiegowych z herbem miasta umieszczono nadruk: 1920 15 November 1930. W 1932 roku, w czerwcu, wyemitowano z okazji wystawy poczty lotniczej (Luftpost) serię z krajobrazami z 1924 z nadrukiem Luftpost-Ausstellung 1932. W roku 1933 pojawił się znaczek o nominale 7 fenigów, stanowiący uzupełnienie znaczków z herbem miasta. W 1934 z małych znaczków z herbem Gdańska sporządzono dwie serie znaczków z nadrukami. Pierwsza związana była z akcją pomocy zimowej i dopłatą 5 fenigów. Na znaczkach ważnych od 15 stycznia do maja 1935 roku umieszczono czarny nadruk 5/W.H.W. (Winterhilfswerk). Druga seria ważna do 31 I 1938 była także związaną z akcja dobroczynną (Aushilfsausgabe). Na znaczkach wprowadzono czerwone, ciemnoniebieskie i zielone nadruki eliminujące stare nominały i podające nowe wartości. W 1935 wydano dwie emisje uzupełnień do znaczków obiegowych z herbem miasta w owalnym obramowaniu. 25 października pojawiła się czteroznaczkowa seria znaczków lotniczych. 16 grudnia wyemitowano serię związaną z akcją pomocy zimowej, która ukazywała różne dzieła architektury dawnego Gdańska.

23 VI 1936 ukazało się pamiątkowe wydanie 3 znaczków z okazji 125-lecia kąpieliska w Brzeźnie. W tym samym roku wydano jeszcze pięcioznaczkową serię z wizerunkami 5 bram: Stągwi Mlecznych, Bramy Mariackiej, Żurawia, Bramy Żuławskiej, Bramy Wyżynnej. 27 III 1937 wyemitowano 2 znaczki w związku z akcją pomocy dla gdańskiej obrony przeciwlotniczej – z inicjałami DLB i z panoramą Gdańska. W kwietniu pojawił się nowy nominał z herbem miasta. W związku z pierwszą wystawą znaczków pocztowych w Gdańsku, tzw. DAPOSTA, ukazały się dwa bloczki: ze znaczkiem opłatnym i ze znaczkiem lotniczym. Na obu znajdowały się wizerunki kościoła NMP. 24 czerwca i 14 sierpnia ukazały się kolejne wersje z herbem Gdańska. 30 X wyemitowano wydanie specjalne znaczka Danziger Dorf in Magdeburg. 2 znaczki z wizerunkiem „Gdańskiej Wsi” ukazały się w serii i na bloku z napisem: Danziger Leistungsschau. 13 XII 1937 wyszła kolejna pięcioznaczkowa seria z pomocą zimową. Znaczki oznaczone były wizerunkami 5 słynnych posągów. W roku 1938 dodrukowano znaczki lotnicze oraz znaczki z herbem miasta ze znakiem wodnym w postaci 2 swastyk, oraz 2 nowe serie. Pierwszą wyemitowano 22 lutego z okazji 150. rocznicy urodzin Arthura Schopenhauera. Na trzech seriach zaprezentowano podobizny wielkiego filozofa urodzonego w Gdańsku. Znaczek o nominale 15 fenigów, przedstawiał Schopenhauera w podeszłym wieku, znaczek o nominale 25 fenigów był wypełniony podobizną 30-latka, a znaczek o nominale 40 fenigów ukazywał portret starca. A. Schopenhauer był jedynym gdańszczaninem umieszczonym na znaczkach II WMG. Druga pięcioznaczkowa seria związana z doroczną pomocą zimową stanowiła przegląd jednostek morskich związanych z Gdańskiem.

W 1939 ukazały się dwie ostatnie serie znaczków związanych z II WMG. 7 stycznia pojawiło się pamiątkowe wydanie w związku z dniem znaczka (9 I 1939) oraz 125. rocznicy „zjednoczenia” I WMG z Prusami. Cztery znaczki wypełniono scenami z dziejów Gdańska: „Turniej grafa majowego w 1500 roku”; „Układ między Gdańskiem a Szwecją w 1630”; „Wymarsz armii napoleońskiej z Gdańska 2 I 1814”; „Odparcie szturmu wojsk Stefana Batorego na Wisłoujście w 1577”. Była to odpowiedź na wydanie 11 XI 1938 serii czterech polskich znaczków (zob. niżej). Po wycofaniu z obiegu serii polskiej w marcu 1939, wycofano 30 VI 1939 i serię gdańską. 29 kwietnia wprowadzono do obiegu pamiątkową trzyznaczkową serię poświęconą niemieckim lekarzom i przyrodnikom: Johanowi Gregorowi Mendlowi o nominale 10 fenigów, Robertowi Kochowi o nominale 15 fenigów oraz Konradowi Roentgenowi o nominale 25 fenigów. Wybuch II wojny światowej zakończył działalność emisyjną poczty II WMG.

Znaczki urzędowe, dopłaty. W latach 1921–1923 funkcjonowały znaczki urzędowe ze specjalnym nadrukiem DM (Dienstmarke), rzadziej (1924 i 1925) całego wyrazu Dienstmarke. Znaczki dopłaty II WMG były wydrukowane w 2 oryginalnych wersjach. Od 1921 do 1923 roku używane były znaczki z herbem Gdańska. 24 XI 1923 wprowadzono znaczki z dużym owalnym polem służącym do umieszczania wartości nominału (w zwieńczeniu znaczka był niewielki herb Gdańska podtrzymywany przez lwy). Dodatkowo oznaczone były napisem: vom Empfänger Einzuziehen (tj. „ściągnąć od odbiorcy”). Ogółem znaczki opłaty doczekały się w Gdańsku 65 emisji, urzędowe 8 emisji, a dopłaty 8 emisji.

Emisje Polskiego Urzędu Pocztowo-Telekomunikacyjnego. Od 5 I 1925 w II WMG były używane znaczki polskie z nadrukiem Port Gdański, od 1937 dopuszczone także do obiegu na terenie Polski. 11 XI 1938 roku polskie Ministerstwo Poczt i Telegrafów wydało serię czterech znaczków o różnych kolorach i nominałach, z napisem Poczta Polska / Port Gdański, przedstawiające fragment portu gdańskiego z widokiem na Żuraw i żaglowiec, ze sceną dobijania targu o przywiezione zboże między kupcem gdańskim a dwoma szlachcicami. Wydanie serii spowodowało protest Senatu WMG o obrazę uczuć gdańszczan. MB