BUDYNEK PREZYDIUM POLICJI

Wersja z 09:02, 13 kwi 2021

Widok z Biskupiej Górki po niwelacji wałów, przed budową budynku Banku Rzeszy (miejsce po lewej, przy Bramie Wyżynnej) i budynku Prezydium Policji (miejsce po prawej, przed synagogą), 1900

Budynek Prezydium Policji (na tle kościoła Najświętszej Marii Panny) po wybudowaniu, widok z Biskupiej Górki

Plam sytuacyjny budynku Prezydium Policji: u dołu Karrenwall (ul. Okopowa), u góry An der Reitbahn (ul. Bogusławskiego), z prawej u góry budynek aresztu śledczego połączony łącznikiem z budynkiem głównym, z lewej willa z mieszkaniem naczelnika

Budynek główny Prezydium Policji, widok od zachodu, od Karrenwall (ul. Okopowa), 1905

Budynek główny Prezydium Policji i synagoga, widok od zachodu, od Karrenwall (ul. Okopowa), 1910

Budynek główny Prezydium Policji, widok od zachodu, od Karrenwall (ul. Okopowa), 1914

Budynek główny Prezydium Policji i willa z mieszkaniem naczelnika (po lewej), widok od północnego-zachodu, 1905

Budynek Prezydium Policji, widok od strony południowej

Wejście do budynku głównego Prezydium Policji

Portal wejścia głównego do budynku Prezydium Policji, 1905

Budynek Prezydium Policji (po lewej) i synagoga (po prawej), widok od południowego-wschodu, od strony obecnej ul. Podwale Przedmiejskie: po prawej willa z mieszkaniem naczelnika, po prawej budynek aresztu śledczego, w głębi budynek głównych, 1922

Budynek Prezydium Policji, skrzydło więzienne, 1905

Willa z mieszkaniem naczelnika i łącznik z budynkiem głównym, 1905

Klatka schodowa w budynku głównym Prezydium Policji, 1905

Budynek Prezydium Policji w początkach lat 50. XX wieku jako siedziba Służby Bezpieczeństwa; za budynkiem Targ Sienny, w prawo: miejsce zajęte od 1966 przez Centromor i budynek Banku Gospodarki Żywnościowej, po lewej wylot ul. Podwale Przedmiejskie, od 1971 w tym miejscu estakada

BUDYNEK PREZYDIUM POLICJI (Polizeipraesidium), Karrenwall 6 (ul. Okopowa 9), od 2002 siedziba Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Delegatura w Gdańsku.

Kompleks wzniesiony w latach 1902–1905, kosztem około 700 000 marek, składał się z trzech budynków (budynek główny, areszt śledczy i willa naczelnika), zgrupowanych wokół wewnętrznego dziedzińca, i zajmował kwartał w kształcie trapezu między nowo wyznaczoną na terenach pofortyfikacyjnych ulicą Karrenwall (Okopową) a An der Reitbahn (ul. Bogusławskiego). Projekt wstępny opracowano w berlińskim Ministerstwie Robót Publicznych, za ostateczne opracowanie (w tym projekt fasad) oraz realizację odpowiadał Otto Ferdinand Julius Kloeppel, pod kierownictwem okręgowego inspektora Alfreda Muttraya. Nadzór sprawował radca budowlany Heinrich Lehmbeck, a z ramienia ministerstwa – nadradca Oskar Launer. W marcu 1905 rozpoczęto przeprowadzkę do nowego obiektu, choć kompleks oficjalnie ukończono 1 IV, a oddano do użytku 6 V.

Symetrycznie zaprojektowany, podłużny budynek główny – pełniący funkcje administracyjne – zaplanowano w układzie korytarzowym, z pomieszczeniami biurowymi od strony ulicy. W przyziemiu znalazła siedzibę policja kryminalna, urząd meldunkowy, biuro paszportowe i mieszkanie służbowe, następną kondygnację zajmowała kasa oraz wydziały I i III policji, powyżej zaprojektowano salę posiedzeń, gabinet naczelnika, wydziały II, IV, V i VI. Ostatnie piętro zajmowały kancelaria, biura inspekcji policyjnej i policji budowlanej. Wnętrza urządzono skromnie, wyjątek stanowił dwukondygnacyjny sklepiony hall wejściowy i sala posiedzeń, ozdobiona portretem cesarza Wilhelma II autorstwa Konrada Wiederholda. O wyrazie szerokiej, ceglanej fasady od strony Karrenwall decydowało siedem szczytów zdobionych ornamentem okuciowym. Największy z nich wieńczył flankowany wieżyczkami środkowy ryzalit mieszczący wejście. Elementy dekoracyjne – portal, obramienia okien, gzymsy i boniowane narożniki – wyraźnie wyróżniały się na tle czerwieni cegły. Część detali wykonano z piaskowca, resztę – ze sztucznego kamienia.

Pięciokondygnacyjny budynek aresztu śledczego spięto łącznikiem z budynkiem głównym na wysokości pierwszego piętra. Tu znajdował się pokój przesłuchań, biuro policji obyczajowej, gabinet lekarski, szatnia i łazienka. Wyższe kondygnacje zajmowały cele więzienne, umieszczone po obu stronach korytarza. Na drugim i trzecim piętrze przetrzymywano mężczyzn, na czwartym – kobiety, piętra dysponowały osobną klatką schodową. Na parterze urządzono kuchnię i mieszkanie nadzorcy, w piwnicach kotłownię oraz cele dla nietrzeźwych i bezdomnych, na poddaszu – zakład fotograficzny. Elewacje utrzymano w prostych gotycyzujących formach.

Ostatni budynek kompleksu stanowiła piętrowa willa mieszczącą dziewięciopokojowe mieszkanie naczelnika. Na poziomie piętra umieszczono łącznik z budynkiem głównym, prowadzący do gabinetu i sali posiedzeń. Asymetrię rozczłonkowanej malowniczo bryły podkreślały zastosowane materiały wykończeniowe – cegła, piaskowiec i fachwerk w partii szczytowej. Na obszernym dziedzińcu, stanowiącym zaplecze pod przyszłe rozbudowy, urządzono ogród naczelnika i spacerniak.

Po II wojnie budynki przejął Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (1945–1956), następnie Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej na siedzibę Służby Bezpieczeństwa (1956–1983), Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (1983–1990), delegatura Urzędu Ochrony Państwa (1990–2002), Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Delegatura w Gdańsku. APE