ŻYTO HENRYK, żużlowiec, trener

Wersja z 08:00, 26 mar 2021

Henryk Żyto

HENRYK ŻYTO (1 XI 1936 Poniec – 7 III 2018), sportowiec, żużlowiec, trener z wykształceniem zawodowym. Zawodnik Unii Leszno (1953–1964) i GKS Wybrzeże Gdańsk (1965–1980), w 1960 (przez sześć miesięcy) zawodnik Coventry Bees (Anglia, zdobywca w 1959 brązowego medalu mistrzostw Anglii).

Z zespołem Unii Leszno w 1958 i 1962 roku zdobył brązowe medale Mistrzostw Polski na żużlu. W indywidualnych Mistrzostwach Polski w 1961 zdobył brązowy medal, w 1962 srebrny, w 1963 został mistrzem. Był sześciokrotnym zwycięzcą i dwukrotnym zdobywcą przechodniego kryształowego pucharu (fundowanego przez „Express Poznański”) Memoriału im. Alfreda Smoczyka (1957, 1958, 1959, 1962, 1963, 1964), zwycięzcą Łańcucha Herbowego Miasta Ostrowa Wielkopolskiego (1959), zdobywcą Srebrnej Ostrogi „Ilustrowanego Kuriera Polskiego” (1959). Zajął trzecie miejsce w Criterium Asów w Bydgoszczy (1959), był drugi w Memoriale im. Zbigniewa Raniszewskiego w Bydgoszczy (1961), w turniejach finałowych o Złoty Kask zajął drugie (1961), piąte (1962) i trzecie miejsce (1963).

Od 1957 roku występował w reprezentacji Polski. W 1961 roku na torze we Wrocławiu został drużynowym mistrzem świata (pierwszy taki tytuł dla polskiego zespołu, zdobył 7 punktów), w 1962 w Wiedniu wraz z zespołem uplasował się na czwartej pozycji. W zawodach indywidualnych w 1958 roku w eliminacjach do Mistrzostw Świata doszedł do finału kontynentalnego (europejskiego), zajmując w nim jedenaste miejsce (Oberhausen, Niemcy), w 1959 odpadł w półfinałach kontynentalnych, w 1960 w finale kontynentalnym zajął piąte miejsce i po awansie do finału światowego zajął na Wembley (Londyn) trzynaste miejsce (zdobywając 4 punkty). W 1962 roku w finale kontynentalnym w Oslo zajął dziewiąte miejsce, dzięki czemu został rezerwowym podczas finału światowego (na Wembley). Jako zawodnik Unii Leszno 10 IX 1957 na torze żużlowym stadionu Polonii Gdańsk zajął drugie miejsce w zawodach o Puchar Miasta Gdańska. Jako reprezentant Polski wystąpił między innymi 13 X 1963 w trójmeczu Czechosłowacja (37 punktów) – Polska (33) – ZSRR (20), zdobywając 12 punktów (najwięcej w polskiej ekipie).

Wiosną 1963 roku został zawieszony przez Unię Leszno w prawach zawodnika na rok (z powodu zaległości finansowych klubu odmówił startów). Przywrócony w sierpniu tego roku, jednak po zakończeniu sezonu przeniósł się do Gdańska. W latach 1965–1971 i 1975–1980 występował z GKS Wybrzeże w I lidze, w 1972–1974 w II lidze. W zespole w I lidze debiutował 4 IV 1965 w spotkaniu w Nowej Hucie ze Śląskiem Świętochłowice (36:42, zdobył 10 punktów). Z zespołem zdobył liczne medale: brązowy (1965, zdobył 105 punktów, trzeci pod tym względem w zespole) oraz dwukrotnie srebrne (w 1967 – 119 punktów, drugi w zespole, i w 1978 – 111 punktów, czwarty w zespole).

W Mistrzostwach Polski par klubowych w 1976 roku zajął czwarte miejsce, w indywidualnych finałach zajmował miejsca szesnaste (1965), dwunaste (1970) i dziewiąte (1971). W turniejach finałowych o Złoty Kask zajmował miejsca dziesiąte (1965), trzynaste (1970), jedenaste (1971 i 1973) oraz osiemnaste (1977). Brał udział w wielu turniejach, między innymi w 1965 roku zajął trzecie miejsce w rozgrywanym w Gdańsku konkursie indywidualnym o Puchar 20-lecia GKS Wybrzeże, w 1966 był trzeci w turnieju jazdy klubowych par o Puchar 1000-lecia Polski, w 1967 także trzeci w gdańskich zawodach o Puchar Bałtyku, w 1968 zajął drugie miejsce w turnieju o puchar Marinotexu, w 1969 wygrał gdański Międzynarodowy Turniej o Puchar Komendanta Wojewódzkiego MO, w 1970 Międzynarodowy Turniej o Puchar Wyzwolenia Gdańska, w 1975 klubowy Turniej Par w Grudziądzu, w 1978 wraz z drużyną zajął drugie miejsce w Pucharze Polski. Jako reprezentant GKS Wybrzeże brał udział w spotkaniach reprezentacji Polski, między innymi z Wielką Brytanią 22 V 1971 (w Gdańsku, 81:26, zdobył 16 punktów) i 23 maja (71:37, zdobył 10 punktów), 12 X 1972 ze Szwecją (w Gdańsku, 43:64, zdobył 13 punktów), 17 VI 1973 z Anglią (75:33, zdobył 6 punktów). W 1973 roku był wyznaczony do startu w finale indywidualnych Mistrzostw Świata w Chorzowie (2 IX 1973), jednak nie wystąpił z powodu kontuzji (złamany obojczyk) odniesionej w sierpniowym meczu ligowym ze Stalą Rzeszów.

Po raz ostatni w barwach GKS Wybrzeże wystartował w I lidze 7 X 1979 (w spotkaniu ze Śląskiem Świętochłowice 83:25, zdobył 3 punkty). Karierę zakończył w 1980, a uroczyście został pożegnany w październiku 1981 roku.

Jeszcze w trakcie kariery zawodniczej w latach 1961–1963 szkolił młodzież w Unii Leszno, od 1969 roku był instruktorem młodzieży w GKS Wybrzeże, w 1978–1980 był trenerem i współtrenerem pierwszoligowego zespołu seniorów. Po zakończeniu kariery był trenerem zespołu żużlowego Borsodi Építők Volán Miskolc (Miszkolc, Węgry), Startu Gniezno, GKM Grudziądz, Sparty Wrocław, dwukrotnie Kolejarza Opole (między innymi w 1987 w plebiscycie na najlepszego trenera ziemi opolskiej uplasował się na piątym miejscu).

Od 1992 roku, po groźnym upadku podczas turnieju oldboyów w Lesznie, przebywał na rencie.

Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. Z żoną Teresą miał synów: Pawła i Piotra (ur. 29 VI 1962 Leszno), absolwenta Akademii Wychowania Fizycznego, także żużlowca GKS Wybrzeże (1980–1986), w 1982 roku wicemistrza Polski młodzieżowców, w 1983 wicemistrza Polski młodzieżowców w Mistrzostwach Polski par klubowych, z młodzieżowym zespołem Wybrzeża zdobywcy srebra, złota i brązu w Mistrzostwach Polski, z drużyną seniorów wicemistrza Polski (1985), następnie zawodnika drugoligowego Kolejarza Opole (1987–1990), po zakończeniu kariery trenera między innymi w tym klubie, a także w Falubazie Zielona Góra (zdobył z zespołem tytuł mistrza i wicemistrza Polski w 2009 i 2010), Włókniarzu Częstochowa, Kolejarzu Rawicz, ROW Rybnik, Hammarby Sztokholm, Vargarny Speedway Norrköping. BŚ