WOLF NATHANAEL MATTHAEUS, astronom, lekarz
(Utworzył nową stronę „{{paper}} Nathanael Matthaeus Wolf, rycina Matthaeusa Deischa, 1785 [[File:2_Mathias_Nathaneal_Wolff.jpg|thumb|Nathaneal M...”) |
|||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
[[File:Medalion z podobizną Mathiasa Nathanaela Wolffa.jpg|thumb|Medalion z podobizną Nathanaela Matthaeusa Wolfa]] | [[File:Medalion z podobizną Mathiasa Nathanaela Wolffa.jpg|thumb|Medalion z podobizną Nathanaela Matthaeusa Wolfa]] | ||
[[File:Obserwatorium_Mathiasa_N._Wolffa.jpg |thumb| Obserwatorium na Biskupiej Gorce, plan i przekrój]] | [[File:Obserwatorium_Mathiasa_N._Wolffa.jpg |thumb| Obserwatorium na Biskupiej Gorce, plan i przekrój]] | ||
| − | [[File: Tablica_Mathiasa_N._Wolffa.jpg |thumb| Tablica z inskrypcją poświęconą Nathanielowi Matthaeusowi Wolfowi z 1786, umieszczona pierwotnie w obserwatorium na Biskupiej Górce, w okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | Wolnego Miasta Gdańska]] wisząca w małej Sali Posiedzeń Towarzystwa Przyrodniczego, odnaleziona w połowie | + | [[File: Tablica_Mathiasa_N._Wolffa.jpg |thumb| Tablica z inskrypcją poświęconą Nathanielowi Matthaeusowi Wolfowi z 1786, umieszczona pierwotnie w obserwatorium na Biskupiej Górce, w okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | Wolnego Miasta Gdańska]] wisząca w małej Sali Posiedzeń Towarzystwa Przyrodniczego, odnaleziona w połowie 2016 w składnicy konserwatorskiej Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Oliwie, ponownie zaginiona jesienią 2019]] |
''' NATHANAEL MATTHAEUS WOLF''' (26 I 1724 Chojnice – 15 XII 1784 Gdańsk), astronom, lekarz. Pochodził z rodziny aptekarzy, kształcił się w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], studiował dzięki poparciu stypendium biskupa włocławskiego Adama Grabowskiego na uniwersytetach w Halle, Jenie i Erfurcie. Po powrocie lekarz między innymi bp. poznańskiego Teodora Czartoryskiego, marszałka koronnego księcia Stanisława Lubomirskiego i księcia Adama Czartoryskiego. Od 1765 roku generalny lekarz wojska polskiego w Szkole Rycerskiej w Warszawie, założonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w 1766 otrzymał indygenat szlachecki. Postępująca choroba zmusiła go do rezygnacji z piastowanych stanowisk i przeniesienie się z Warszawy do Tczewa. Założył amatorskie obserwatorium astronomiczne, kontynuując podjęte w Warszawie badania nieba. <br/><br/> | ''' NATHANAEL MATTHAEUS WOLF''' (26 I 1724 Chojnice – 15 XII 1784 Gdańsk), astronom, lekarz. Pochodził z rodziny aptekarzy, kształcił się w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], studiował dzięki poparciu stypendium biskupa włocławskiego Adama Grabowskiego na uniwersytetach w Halle, Jenie i Erfurcie. Po powrocie lekarz między innymi bp. poznańskiego Teodora Czartoryskiego, marszałka koronnego księcia Stanisława Lubomirskiego i księcia Adama Czartoryskiego. Od 1765 roku generalny lekarz wojska polskiego w Szkole Rycerskiej w Warszawie, założonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w 1766 otrzymał indygenat szlachecki. Postępująca choroba zmusiła go do rezygnacji z piastowanych stanowisk i przeniesienie się z Warszawy do Tczewa. Założył amatorskie obserwatorium astronomiczne, kontynuując podjęte w Warszawie badania nieba. <br/><br/> | ||
Wersja z 12:22, 12 mar 2021
NATHANAEL MATTHAEUS WOLF (26 I 1724 Chojnice – 15 XII 1784 Gdańsk), astronom, lekarz. Pochodził z rodziny aptekarzy, kształcił się w Gimnazjum Akademickim, studiował dzięki poparciu stypendium biskupa włocławskiego Adama Grabowskiego na uniwersytetach w Halle, Jenie i Erfurcie. Po powrocie lekarz między innymi bp. poznańskiego Teodora Czartoryskiego, marszałka koronnego księcia Stanisława Lubomirskiego i księcia Adama Czartoryskiego. Od 1765 roku generalny lekarz wojska polskiego w Szkole Rycerskiej w Warszawie, założonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w 1766 otrzymał indygenat szlachecki. Postępująca choroba zmusiła go do rezygnacji z piastowanych stanowisk i przeniesienie się z Warszawy do Tczewa. Założył amatorskie obserwatorium astronomiczne, kontynuując podjęte w Warszawie badania nieba.
Po I rozbiorze, w roku 1772 przeniósł się do Gdańska i założył punkt obserwacyjny nieba w swym mieszkaniu przy Holzmarkt (Targ Drzewny). Jako pierwszy lekarz na Pomorzu w 1773 zaczął z powodzeniem stosować wariolizację przeciwko ospie prawdziwej, wcześniej – od 1767 – czynił to na mniejszą skalę w Warszawie. Od 1777 był członkiem londyńskiego towarzystwa Royal Society od 1776 gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego i jako jego członek doprowadził do kupna gruntów na Biskupiej Górce, gdzie urządził obserwatorium astronomiczne, zniszczone w czasie oblężenia Gdańska w roku 1813 i już nieodbudowane. (W 1781 miało ponad 10 instrumentów i najdokładniejsze ówczesne zegary). Wyznaczył, jak na owe czasy dokładną, szerokość geograficzną tego obiektu. Obserwatorium oraz swój majątek w wysokości około 4 tysięcy dukatów przekazał Towarzystwu Przyrodniczemu. Wraz z datkami rodzin Czartoryskich i Lubomirskich kwota ta stała się podstawą przyszłej fundacji Towarzystwa Przyrodniczego.
Za życia wydał Rozważania o sprawach dydydentów w Polsce (po niemiecku i francusku, 1767), systematykę różnych gatunków roślin: Genera plantarum Vocabulis… (1781) oraz wskazówki dla zachowania się ludzi podczas epidemii dżumy i ospy: Unterricht für Volk gegen die Pest (1770), po polsku Nauka dla ludu przeciwko morowey zarazie (1771) i Unterricht gegen die Kinder-Blattern, po polsku Nauka przeciwko ospie dziecinney za rozkazem ... Stanisława Lubomirskiego ... z niemieckiego na oyczysty przetłumaczona język (1774). W 1778 wydał niemiecki przekład rozprawy Johna Mudge’a: Untersuchung, warum geimpfte Blattern gelinder und sichrer sind... , dodając do tego obszerny opis własnych 69 szczepień przeciwko ospie. Po jego śmierci, w roku 1785, wydano: Observationes astronomicae…, zbiór zawierający podsumowanie jego obserwacji poczynionych w Warszawie, Tczewie i Gdańsku, między innymi zakrycia księżyców Jowisza, zakrycia gwiazd przez Księżyc, zaćmienia Słońca i Księżyca i szczegółowy opis obserwatorium. Pochowany obok obserwatorium na Biskupiej Górce; miejsce upamiętniono nagrobkiem, zniszczonym po 1951, płytę inskrypcją odkryto w 2019 roku.
Ze środków fundacji dr. Wolffa z roku 1784 i kwot uzyskanych od władz pruskich jako rekompensatę za zniszczone obserwatorium Towarzystwo Przyrodnicze zakupiło w 1845 roku za 24 tysiące talarów na swoją stałą siedzibę kamienicę przy Frauengasse 25 (ul. Mariacka).
