SOBIESŁAWICE, rodzina książąt gdańskich
(wstawienie ilustracji (e-mail z 2.11.2018)) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Sobiesławice.JPG|thumb|Grobowiec | + | [[File:Sobiesławice.JPG|thumb|Grobowiec Sobiesławiców z 1615 w [[KOŚCIÓŁ TRÓJCY ŚWIĘTEJ| kościele (archikatedrze) Trójcy Świętej w Oliwie]]]] |
| − | '''SOBIESŁAWICE.''' Dynastia książąt gdańskich, rządząca w XIII wieku. Pochodzenie w nauce dyskusyjne. Mogli wywodzić się z polskiego możnowładztwa, będąc namiestnikami książąt polskich (od czasów księcia Bolesława Krzywoustego poczynając) albo z rodzimych książąt, którzy uznali władzę Piastów. Nazwa pochodzi od imienia legendarnego protoplasty [[SOBIESŁAW I | Sobiesława I]] z połowy XII wieku. Do 1227 roku używali tytułu ''princeps'', niższego niż ''dux'' – książę, który przyjął [[ŚWIĘTOPEŁK | Świętopełk]] po wypowiedzeniu posłuszeństwa księciu krakowskiemu. W linii męskiej wymarli w 1294 na [[MŚCIWOJ II | Mściwoju II]], w linii żeńskiej w 1317 – na jego córce [[EUFEMIA (II), księżniczka pomorska | Eufemii (II)]]. Używali różnych godeł (znaków własnościowych, poprzedzających pojawiające się od XIV wieku herby). Początkowo dominowała lilia. Kamienna tablica z tym znakiem zdobiła w XIII wieku jedną z budowli w gdańskim grodzie. Po przebudowaniu grodu na krzyżacki zamek (lata 40. XIV wieku) przekazana Gdańskowi, wykorzystana do ozdoby Bramy Chlebnickiej (od strony miasta), zniszczona w roku 1945 (obecna rekonstrukcja niewiele przypomina pierwowzór). Jako pierwszy godło odmienił książę tczewski Sambor II. Po wojnach ze starszym bratem Świętopełkiem, w 1251 przyjął znak gryfa, zapożyczony od rodziny żony, księżnej meklemburskiej Matyldy (do dziś w herbie lokowanego przez Sambora II Tczewa). Po politycznym zbliżeniu z książętami wielkopolskimi, od lat 70. XIII wieku, książę Mściwoj II przyjął używane przez nich znaki lwa i orła. Miejscem pochówków większości | + | '''SOBIESŁAWICE.''' Dynastia książąt gdańskich, rządząca w XIII wieku. Pochodzenie w nauce dyskusyjne. Mogli wywodzić się z polskiego możnowładztwa, będąc namiestnikami książąt polskich (od czasów księcia Bolesława Krzywoustego poczynając) albo z rodzimych książąt, którzy uznali władzę Piastów. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | Nazwa dynastii pochodzi od imienia legendarnego protoplasty [[SOBIESŁAW I | Sobiesława I]] z połowy XII wieku. Do 1227 roku jej przedstawiciele używali tytułu ''princeps'', niższego niż ''dux'' – książę, który przyjął dopiero [[ŚWIĘTOPEŁK | Świętopełk]] po wypowiedzeniu posłuszeństwa księciu krakowskiemu Leszkowi Białemu. W linii męskiej wymarli w 1294 na [[MŚCIWOJ II | Mściwoju II]], w linii żeńskiej w 1317 – na jego córce [[EUFEMIA (II), księżniczka pomorska | Eufemii (II)]].<br/><br/> | ||
| + | Używali różnych godeł (znaków własnościowych, poprzedzających pojawiające się od XIV wieku herby). Początkowo dominowała lilia. Kamienna tablica z tym znakiem zdobiła w XIII wieku jedną z budowli w gdańskim grodzie. Po przebudowaniu grodu na krzyżacki zamek (lata 40. XIV wieku) przekazana Gdańskowi, wykorzystana do ozdoby Bramy Chlebnickiej (od strony miasta), zniszczona w roku 1945 (obecna rekonstrukcja niewiele przypomina pierwowzór). Jako pierwszy godło odmienił książę tczewski Sambor II. Po wojnach ze starszym bratem Świętopełkiem, w 1251 przyjął znak gryfa, zapożyczony od rodziny żony, księżnej meklemburskiej Matyldy (do dziś w herbie lokowanego przez Sambora II Tczewa). Po politycznym zbliżeniu z książętami wielkopolskimi, od lat 70. XIII wieku, książę Mściwoj II przyjął używane przez nich znaki lwa i orła. <br/><br/> | ||
| + | Miejscem pochówków większości Sobiesławiców (w tym [[SAMBOR I | Sambora I]], Mściwoja I, Świętopełka i Mściwoja II) był fundowany w 1186 roku przez Sambora I [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztor cystersów w Oliwie]]. Od roku 1212 żeńską nekropolią dynastii (żon Sobiesławiców i przebywających na Pomorzu Wschodnim córek) był klasztor norbertanek (premonstratensek) w Żukowie pod Gdańskiem. Groby przedstawicieli dynastii w Oliwie uległy zniszczeniu w XV–XVI wieku, w 1615 roku opat Dawid Konarski ufundował w kościele (katedrze) symboliczny grobowiec z czarnego marmuru z łacińskim napisem: ''Grobowiec przesławnych książąt i princepsów Pomorza, fundatorów tej świątyni''. Grobowiec ozdobiono między innymi wizerunkiem gryfa – błędnie, bo gryf dopiero od XVI wieku uchodził za herb Pomorza, a w wieku XIII w rzeczywistości był godłem wrogów Sobiesławiców rządzących w Gdańsku (Świętopełka i Mściwoja II): Meklemburczyków i księcia tczewskiego Sambora II. Grobowiec początkowo znajdował się w prezbiterium kościoła klasztornego, po likwidacji klasztoru i przeznaczeniu go na użytek parafii oliwskiej został przeniesiony do ambitu. W 1984 roku wyeksponowano go w południowej części transeptu kościoła (co w 1986 upamiętniła płyta umieszczona obok sarkofagu, na ścianie klatki schodowej prowadzącej z kościoła do dawnego dormitorium klasztornego).<br/><br/> | ||
| + | W XVI wieku powstały w katedrze malowidła naścienne przedstawiające fundatorów i dobroczyńców klasztoru, w tym Sobiesława I, Świętopełka i Mściwoja II, zastąpione w początku XVII wieku portretami wykonanymi w pracowni Hermana Hana (obecnie w oliwskim Muzeum Archidiecezjalnym). {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | ||
Wersja z 18:19, 10 mar 2021
SOBIESŁAWICE. Dynastia książąt gdańskich, rządząca w XIII wieku. Pochodzenie w nauce dyskusyjne. Mogli wywodzić się z polskiego możnowładztwa, będąc namiestnikami książąt polskich (od czasów księcia Bolesława Krzywoustego poczynając) albo z rodzimych książąt, którzy uznali władzę Piastów.
Nazwa dynastii pochodzi od imienia legendarnego protoplasty Sobiesława I z połowy XII wieku. Do 1227 roku jej przedstawiciele używali tytułu princeps, niższego niż dux – książę, który przyjął dopiero Świętopełk po wypowiedzeniu posłuszeństwa księciu krakowskiemu Leszkowi Białemu. W linii męskiej wymarli w 1294 na Mściwoju II, w linii żeńskiej w 1317 – na jego córce Eufemii (II).
Używali różnych godeł (znaków własnościowych, poprzedzających pojawiające się od XIV wieku herby). Początkowo dominowała lilia. Kamienna tablica z tym znakiem zdobiła w XIII wieku jedną z budowli w gdańskim grodzie. Po przebudowaniu grodu na krzyżacki zamek (lata 40. XIV wieku) przekazana Gdańskowi, wykorzystana do ozdoby Bramy Chlebnickiej (od strony miasta), zniszczona w roku 1945 (obecna rekonstrukcja niewiele przypomina pierwowzór). Jako pierwszy godło odmienił książę tczewski Sambor II. Po wojnach ze starszym bratem Świętopełkiem, w 1251 przyjął znak gryfa, zapożyczony od rodziny żony, księżnej meklemburskiej Matyldy (do dziś w herbie lokowanego przez Sambora II Tczewa). Po politycznym zbliżeniu z książętami wielkopolskimi, od lat 70. XIII wieku, książę Mściwoj II przyjął używane przez nich znaki lwa i orła.
Miejscem pochówków większości Sobiesławiców (w tym Sambora I, Mściwoja I, Świętopełka i Mściwoja II) był fundowany w 1186 roku przez Sambora I klasztor cystersów w Oliwie. Od roku 1212 żeńską nekropolią dynastii (żon Sobiesławiców i przebywających na Pomorzu Wschodnim córek) był klasztor norbertanek (premonstratensek) w Żukowie pod Gdańskiem. Groby przedstawicieli dynastii w Oliwie uległy zniszczeniu w XV–XVI wieku, w 1615 roku opat Dawid Konarski ufundował w kościele (katedrze) symboliczny grobowiec z czarnego marmuru z łacińskim napisem: Grobowiec przesławnych książąt i princepsów Pomorza, fundatorów tej świątyni. Grobowiec ozdobiono między innymi wizerunkiem gryfa – błędnie, bo gryf dopiero od XVI wieku uchodził za herb Pomorza, a w wieku XIII w rzeczywistości był godłem wrogów Sobiesławiców rządzących w Gdańsku (Świętopełka i Mściwoja II): Meklemburczyków i księcia tczewskiego Sambora II. Grobowiec początkowo znajdował się w prezbiterium kościoła klasztornego, po likwidacji klasztoru i przeznaczeniu go na użytek parafii oliwskiej został przeniesiony do ambitu. W 1984 roku wyeksponowano go w południowej części transeptu kościoła (co w 1986 upamiętniła płyta umieszczona obok sarkofagu, na ścianie klatki schodowej prowadzącej z kościoła do dawnego dormitorium klasztornego).
W XVI wieku powstały w katedrze malowidła naścienne przedstawiające fundatorów i dobroczyńców klasztoru, w tym Sobiesława I, Świętopełka i Mściwoja II, zastąpione w początku XVII wieku portretami wykonanymi w pracowni Hermana Hana (obecnie w oliwskim Muzeum Archidiecezjalnym).
