RADIO SOLIDARNOŚĆ GDAŃSK

Wersja z 14:44, 21 cze 2016

RADIO SOLIDARNOŚĆ GDAŃSK. Działające w konspiracji radio powstało z inicjatywy Bogdana Borusewicza, który z nim współpracował do aresztowania w styczniu 1986 roku. Pierwszą audycję nadało 30 IV 1982 (jako drugą w Polsce – po audycji warszawskiego Radia Solidarność z 12 IV 1982). Działało siedem lat (ostatnią audycję nagrano w marcu 1989 roku), uniknąwszy rozpracowania przez Służbę Bezpieczeństwa (SB; zob. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i Służba Bezpieczeństwa). Redakcją radia kierowali: Marian Terlecki (1982–1983), który prowadził też podziemną telewizję Solidarności, Wojciech Nowicki (1983–1984), Maciej Pawlak (1984–1989). Lektorami byli: Hanna Terlecka (1982–1983), Tomasz Koliński (1982–1989), Krystyna Kaiser (1983–1984), Krystyna Romanowska (1985–1989), Maciej Radowicz (1988–1989). Poza stałą redakcją audycje nagrywali: Andrzej Ereciński (dwie pierwsze audycje w 1982 roku), Bogdan Olszewski (20 audycji w 1986), Maciej Grabski (pięć audycji w 1988), Andrzej Gelberg (sześć audycji w czasie sierpniowego strajku w 1988), Sławomir Majewski (pięć audycji w 1988); ponadto funkcjonowała redakcja tczewska Czesława Czyżewskiego (trzy audycje). Z radiem współpracowało (w różnych okresach) kilkaset osób. Oprócz redaktorów i lektorów byli to łącznicy, konstruktorzy i producenci nadajników, osoby nadające audycje, właściciele mieszkań, z których je emitowano.

Działalność prowadzono na kilka sposobów:
1) Na falach UKF nadawano trwające od 7 do 11 minut audycje, które zapowiadano w konspiracyjnej prasie i ulotkami. W latach 1982–1983 program był emitowany co tydzień, we wtorki; później – do grudnia 1986 roku – co miesiąc, piętnastego dnia miesiąca. Każdorazowo nadawało 8–15 małych nadajników (2,5–3W).
2) Od kwietnia 1983 roku do kwietnia 1989 nadawano audycje (o długości od 4 do 7 minut) na fonii telewizji. Nie było konieczności ich zapowiadania, gdyż nadajniki zagłuszały pasmo dźwiękowe telewizji. Audycje te nagrywano zwykle dwa–cztery razy w miesiącu. Były emitowane przez kilka, kilkanaście nadajników, wielokrotnie na obu istniejących w tamtym czasie programach TV, zazwyczaj w czasie „Dziennika Telewizyjnego” (w Programie I) i „Panoramy” (w Programie II).
3) Realizowano audycje uliczne, tzw. „gadały”, wykorzystując umieszczane na dachach i drzewach głośniki. Programy trwały od 10 do 30 minut. Czas audycji ograniczano ze względu na ryzyko namierzenia.

W czasie emisji programów SB usiłowała namierzyć nadajniki. Każdorazowo w akcjach przeciwko radiu brało udział kilkadziesiąt samochodów i kilkuset pracowników SB, Milicji Obywatelskiej, Państwowej Inspekcji Radiowej, radionamiaru wojskowego. Czasem wykorzystywano w tym celu również helikoptery. Nigdy jednak SB nie udało się dotrzeć do nadających, choć ci wielokrotnie widzieli poszukujące ich samochody namiaru radiowego.

W sumie na UKF i na fonii telewizji nadano 195 audycji (około 3500 emisji). Większość emisji przeprowadzano z mieszkań, ale nadawano też z klatek schodowych, dachów i z terenu. W czasie strajków w 1988 roku również ze Stoczni Gdańskiej i z wieży kościoła św. Brygidy. Poza Trójmiastem nadawano między innymi w Pucku, Rumii, Kościerzynie i Tczewie, gdzie swoje audycje realizowało również Radio Solidarność Tczew. W czasie strajków (październik 1982, maj i sierpień 1988) audycje nagrywano i emitowano codzienne. Poza audycjami radiowymi nagrano do kolportażu kilkanaście godzinnych programów Informacyjnego Magazynu Dźwiękowego Solidarność i audycji okolicznościowych.

W Trójmieście wyprodukowano około 70 nadajników na UKF (zasięg 1,5–10 km) i około 20 nadajników na fonię telewizyjną (zasięg kilkaset metrów). Gdańskie nadajniki trafiły również do podziemnych radiowców w Tczewie, Elblągu, Koninie, Krakowie, Olsztynie, Pile, Warszawie (były tu produkowane pod nazwą „Gienia”), Wrocławiu. W 1989 roku nadajniki przekazano też na Litwę.

W Trójmieście nadawały także inne podziemne radia: Radio BIT (radio III Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku; zob. też opozycja młodzieżowa w szkołach średnich Gdańska 1968–1989) i Radio Solidarności Walczącej. Własne audycje radiowe usiłowało nadawać również gdańskie środowisko Federacji Młodzieży Walczącej (znana jest tylko jedna, niezbyt udana emisja z września 1987 roku, przeprowadzona na paśmie Programu III Polskiego Radia). MPK