PIWEK ALEKSANDER, architekt, profesor Politechniki Gdańskiej

Wersja z 11:21, 16 paź 2024

ALEKSANDER RYSZARD PIWEK (ur. 16 X 1948 Gdańsk), architekt i konserwator zabytków, profesor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn Aleksandra i Czesławy. Ukończył Szkołę Podstawową nr 19 w Gdańsku-Nowym Porcie oraz tamże Technikum Elektryczno-Maszynowe. Po maturze podjął pracę w Biurze Projektów Budownictwa Ogólnego w Gdańsku, przystępując jednocześnie do egzaminów wstępnych na Wydziale Architektury (WA) PG, gdzie w latach 1969–1974 studiował kierunek architektura i urbanistyka. W 1974 obronił pracę dyplomową Studium nad kierunkami restauracji wnętrz katedry oliwskiej (promotor: profesor Jerzy Stankiewicz). Jako student ostatniego semestru studiów został zatrudniony na stanowisku inżynieryjno-technicznym w Zakładzie Historii Architektury WA PG. W lipcu 1981 przeszedł do grupy pracowników naukowo-dydaktycznych na stanowisko asystenta, otwierając jednocześnie przewód doktorski pod kierunkiem docenta Ryszarda Massalskiego.

W sierpniu 1982 usunięty z pracy, następnie przywrócony i zawieszony na okres pół roku w prawach pracownika PG, co stanowiło szykanę za wykroczenie przeciwko przepisom stanu wojennego (wraz z Jadwigą Habelą sprawował opiekę nad wyjazdem naukowym studentów WA PG na Dolny Śląsk, podczas którego na tylnej szybie autokaru dwie studentki namalowały szminką logo zlikwidowanego dekretem o stanie wojennym NSZZ Solidarności). Po utracie praw samodzielnego pracownika naukowego przez docenta Ryszarda Massalskiego (wskutek zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym w 1990), funkcji promotora podjął się Jerzy Stankiewicz, jednak jego choroba i śmierć spowodowała w 1994 konieczność wyznaczenia trzeciego już promotora w przewodzie doktorskim, profesora Wiesława Andersa. Stopień doktora nauk technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka otrzymał w 1996 na podstawie dysertacji Kościoły o układzie pośrednim między bazylikowym a halowym w Polsce. Teoria i przykłady. Zatrudniony na stanowisku adiunkta, habilitował się w 2009 na WA Politechniki Wrocławskiej, na podstawie dorobku i rozprawy Architektura kościoła pocysterskiego w Oliwie w XII–XX wieku. Świątynia zakonna białych mnichów (wydanej w 2006 jako efekt grantu Komitetu Badań Naukowych). Od 2015 profesor tytularny.

Specjalista w zakresie badań architektonicznych i ich metodologii. Autor m.in. trzech monografii, dotyczących przede wszystkim ponad 50 lat jego badań kościoła Trójcy Świętej (archikatedra oliwska) i całego zespołu pocysterskiego (w tym kościoła św. Jakuba w Oliwie i Domu Bramnego). Znaczną część jego dorobku stanowią niepublikowane ekspertyzy i opracowania wyników badań in situ. W 1997, wspólnie z zespołem Wiesława Gruszkowskiego (Wiesław Anders, Robert Hirsch, Jadwiga Kiernikiwicz-Wieczorkiewicz, Joanna Labenz, Roman Ruczyński i Radosław Stefańczyk), opracował dokumentację pierwszego zgłoszenia Gdańska na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Prowadził badania architektoniczne w najważniejszych zabytkach architektonicznych Gdańska: w Ratuszu Głównego Miasta, Dworze Artusa, Domu Uphagena, Bramie Zielonej, Bramie Wyżynnej, Kaplicy Królewskiej, w kościołach Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), św. Ducha, św. Jakuba, św. Józefa, św. Katarzyny oraz w Domu Dobroczynności.

Wykonywał także liczne badania poza Gdańskiem, obejmujące m.in. zespół cysterski w Pelplinie, Bramę Targową w Elblągu, zespół dworski w Waplewie Wielkim, zamek kapituły pomezańskiej w Kwidzynie, gotyckie kościoły w Bytowie, Darłowie, Iławie, Koszalinie, Lęborku, Mariance koło Pasłęka, Nowem nad Wisłą, Niedźwiedzicy i Sławnie. Konsultował i recenzował wiele badań jako rzeczoznawca Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, członek Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków i innych zespołów eksperckich (m.in. rady odbudowy kościoła farnego w Gubinie, czy Rady Fundacji dla Ratowania Klasztoru św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy).

Członek Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Pamięci ICOMOS, European Cathedrals Association, Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) i Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytów (w latach 2002–2008 i 2014–2018 prezes oddziału gdańskiego). W latach 2016–2023 był członkiem Komitetu Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk (PAN). Animator środowiska konserwatorskiego w Gdańsku, organizator wyjazdów studyjnych, pomysłodawca ustanowienia Nagrody im. prof. Jerzego Stankiewicza, redaktor „Biuletynu Konserwatorskiego Pomorza Gdańskiego” (trzech numerów z lat 2011–2013). W 1973 założyciel i opiekun Turystyczno-Naukowego Koło Studentów Architektury TXA (drugą najstarszą, nieprzerwanie działającą organizację studentów PG).

Uhonorowany m.in. Nagrodą im. ks. prof. Janusza Pasierba „Conservator Ecclasiae” (2011), brązowym (2011) i srebrnym (2018) medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” i Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2012). PS