WIERZBOWSKI LUDWIK, profesor Uniwersytetu Gdańskiego

Wersja z 16:28, 4 cze 2024

LUDWIK WIERZBOWSKI (26 III 1925 Skrwilno, pow. Rypin – 17 XII 1996 Gdańsk), profesor Uniwersytetu Gdańskiego (UG). Wnuk Aleksandra Józefa (1840–1918), powstańca styczniowego, zesłańca na Sybir, zarządcy dóbr Skrwilno. Syn urzędnika Antoniego Adama i Joanny z domu Jankowskiej. Brat Stanisława, oficera Marynarki Wojennej, wykładowcy fizyki na uniwersytecie w Toronto, Zygmunta (zginął w 1945 w Niemczech) oraz Stefanii, księgowej w szpitalu w Rypinie.

Ukończył w Rypinie szkołę powszechną i do wybuchu II wojny światowej dwie klasy tamtejszego gimnazjum ogólnokształcącego. W czasie okupacji pracował jako sprzedawca gazet i w firmie zbożowej, naukę kontynuował w domu. Po zakończeniu działań wojennych zdał egzamin z zakresu szkoły średniej przed Komisją Weryfikacyjno-Kwalifikacyjną. W 1951 absolwent studiów na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK), magister filologii polskiej, pracę o nazwach miejscowych na Mazowszu do końca XIII w. pisał pod kierunkiem prof. Stefana Hrabca (zasłużonego w ustalaniu powojennych nazw w Gdańsku). W 1949, jeszcze w czasie studiów, został asystentem w Katedrze Filologii Słowiańskiej UMK, jednocześnie w roku szkolnym 1949/1950 był nauczycielem języka polskiego w liceum ogólnokształcącym w Sępólnie Krajeńskim.

Od 1952 w Gdańsku, zatrudniony został w Wyższej Szkole Pedagogicznej, w latach 1952–1956 na stanowisku adiunkta, od 1956 do 1963 zastępcy profesora, od 1963 starszego wykładowcy. W latach 1954–1960 był kierownikiem Katedry Języka Polskiego. Od 1966 doktor na podstawie rozprawy Nazwy osobowe polskie w Gdańsku do końca XVI wieku (przewód na WSP w Opolu, promotor prof. Stanisław Rospond). Od 1970 pracownik UG na stanowisku starszego wykładowcy, od 1983 doktor habilitowany w oparciu o dorobek i rozprawę Algorytmiczny opis fleksji współczesnej polszczyzny pisanej (przewód na Wydziale Humanistycznym UG) i docent. W latach 1984–1990 był kierownikiem Zakładu Metodyki w Instytucie Filologii Polskiej UG. Od 1991 profesor nadzwyczajny (uczelniany) UG. Od 1995 na emeryturze.

Autor prac z dziedziny antroponimii i – jako jeden z pierwszych w Polsce – językoznawstwa komputerowego. Rozprawę doktorską opublikował w postaci artykułu Nazwy osobowe polskie w Gdańsku do końca XVI w. („Gdańskie Studia Językoznawcze” 1975, t. 1). Z dziedziny onomastyki ogłosił m.in. artykuł Imię ostatniego księcia panującego w Gdańsku („Poradnik Językowy” 1959, nr 8, s. 1–5), na łamach którego starał się rozstrzygnąć pisownię i znaczenie imienia księcia Mściwoja II (Mściwuj, Mściwoj, Mestwin), co wywołało niezakończoną dyskusję wśród badaczy. W pracy o nazwisku Leczkow, noszonym przez gdańskiego burmistrza Conrada Letzkaua ( „Rocznik Gdański” 1965, t. 24), ugruntował ostatecznie tezę o jego pochodzeniu ze wsi Letzkau (Leszkowy) na Żuławach Gdańskich. Zajmował się lingwistyką komputerową – badał możliwości przekładu maszynowego języka polskiego na język angielski, początkowo w zakresie fleksji nominalnej, następnie werbalnej. Szczególne uznanie przyniósł mu artykuł (w języku niemieckim) dotyczący formantu zerowego w języku naturalnym („Lingua Posnaniensis” 1977, t. 20). Autor podręcznika Gramatyka języka polskiego dla klas VIII–IX, w latach 1961–1971 osiem razy wznawianego. Współautor (z Bronisławem Rocławskim) Elementów informatyki dla humanistów (Gdańsk 1976, 1982).

W latach 1972–1996 był przewodniczącym Okręgowego (do 1975 Wojewódzkiego) Komitetu Olimpiady Literatury i Języka w Gdańsku. Od 1983 członek Towarzystwa Językoznawstwa Komputerowego (Association for Computional Linguistics – ACL). Był także członkiem kolegiów redakcyjnych „Gdańskich Zeszytów Humanistycznych” i „Rocznika Gdańskiego”. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1973), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, odznaką „Za zasługi dla Gdańska”.

Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy Natalią z domu Piotrowską, absolwentką studiów wychowania przedszkolnego. Jako wdowiec ożenił się powtórnie z Haliną z domu Troka (ur. 23 VIII 1922), absolwentką (na uczelniach w Warszawie) studiów historycznych i wychowania fizycznego, w Gdańsku od 1953, nauczycielką w Technikum Przemysłu Spożywczego i Chemicznego przy ul. Lastadii, w 2022, z udziałem przedstawicieli władz miasta Gdańska, obchodzącą setną rocznica urodzin. Ojciec Haliny, po mężu Andruszkiewicz.

Zmarł na zawał serca w autobusie w drodze na zajęcia w Kolegium Polonistycznym w Suwałkach, gdzie pracował także po przejściu na emeryturę. Pochowany 21 XII 1996 na cmentarzu św. Franciszka. BŚ

Bibliografia:
Breza Edward, Rocławski Bronisław, Życie i prace prof. dra hab. Ludwika Wierzbowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Prace Językoznawcze”, nr. 16, Gdańsk 1992, s. 9–18 (z wykazem publikacji).
Edward Breza, Wierzbowski Ludwik (1925–1996), w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 339–340.
Breza Edward, Ludwik Wierzbowski (26 III 1925 – 17 XII 1996), w: Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), red. Joanna Maćkiewicz, Ewa Rogowska-Cybulska, Jerzy Treder, Gdańsk 2006, s. 365–369.
Krajewski Mirosław, Wierzbowski Aleksander i Wierzbowski Ludwik, w: Nowy Słownik Biograficzny Ziemi Dobrzyńskiej, t. 2, Rypin 2014, s. 469, 471–472.