WIELKA WOJNA 1409–1411

Wersja z 11:15, 5 mar 2013

WIELKA WOJNA 1409–1411, między zak. krzyż. a Polską i Litwą, rozpoczęta 1409 przez Krzyżaków atakiem na Żmudź, ziemię dobrzyńską i płn. Kujawy. W 1410 do kontruderzenia przystąpiła strona pol.-litew. Spodziewając się ataku na Pomorze, siły krzyż., w tym z komturii gd., koncentrowały się w czerwcu w okolicach Świecia n. Wisłą. Po wkroczeniu wojsk pol.-litew. do państwa zakonnego od strony Mazowsza, w lipcu Krzyżacy przerzucili na prawy brzeg Wisły (nad Drwęcę) część sił z Pomorza, w tym oddziały gd. W bitwie pod Grunwaldem 15 lipca brały udział 3 chorągwie z Gd. Pierwszą, która skupiała braci-rycerzy z konwentu gd., szlachtę kaszubską i rycerzy zaciężnych, dowodził komtur gd. Johann von Schönfeld. Drugą – burmistrz Głównego Miasta Gd. (źródła nie podają jego nazwiska); składała się z konnych mieszczan gd., rycerstwa komturstwa i marynarzy, liczyła 100 kopii (ok. 300 ludzi). Trzecią dowodził komtur domowy gd. Konrad von Vest, jej skład nie jest znany. W sumie w chorągwiach gd. było 500–700 ludzi, z Gd. ok. 250–300 osób. Na prośbę Heinricha von Plauena – komtura ze Świecia, który bronił Malborka – Główne Miasto zdecydowało się wysłać jezdnych i 300 marynarzy. Grupę marynarzy wysłano także statkami Wisłą, do ochrony Żuławy Gd. (Steblewskiej) przed wypadami wojsk pol.-litew. spod Malborka. Z polecenia H. von Plauena do Gd. wysłano część zaciężnych, rannych lub zwolnionych przez króla pol. na słowo po bitwie grunwaldzkiej i niemogących brać udziału w walkach do czasu wypłaty okupu. Jednocześnie przybyli zaciężni z Nowej Marchii. Na potrzeby obronne Rada Głównego Miasta przejęła pieniądze z krzyż. udziału w cle funtowym, otrzymała też od H. von Plauena z Malborka tysiąc grzywien. Postępy strony pol.-litew. w Prusach, przechodzenie na jej stronę miast (np. Torunia i Elbląga), także biskupów z diecezji leżących w państwie zakonnym, powodowały w Gd. wybuchy paniki. Zbierano się pod zamkiem, zatrzymano orszak i przeszukano bagaż komtura domowego wracającego z Lęborka. Próbę ucieczki morzem do Niemiec podjął przełożony q szpitala św. Elżbiety, krzyż. kapłan Mikołaj z Pszczółek. Decyzją Rady Miejskiej zablokowano port, na statku przy Mikołaju znaleziono kosztowności szpitala. Wojska miejskie obsadziły q Wisłoujście. Zaciężnym przybyłym z Malborka polecono opuścić zamek. Plotka, że zaczęli rabować Stare Miasto, spowodowała atak pospólstwa. Padli zabici, rzeź powstrzymała interwencja Rady Miejskiej. Nocą z 1 na 2 sierpnia burmistrz Głównego Miasta q Conrad Letzkau odbył naradę w Subkowach z bp. włocławskim Janem Kropidło, 2 sierpnia obaj udali się pod Malbork, do obozu wojsk pol. W wyniku pertraktacji przybyli z Gd. dalsi delegaci Rady Głównego Miasta, którzy 4 (lub 5) sierpnia złożyli hołd Władysławowi Jagielle. 5 sierpnia król wystawił dla „swojego” Głównego Miasta Gd. przywilej, nadający mu terytorium w promieniu mili od granic miasta (z wyłączeniem dóbr kościelnych, pryw. i świeckich oraz łąk zamkowych), 6 wsi komturstwa gd.: Pruszcz Gd., Rokitnicę, q Orunię, q Ujeścisko, Wiślinę i Bogatkę, prawo połowu ryb na wsch. od portu gd. w promieniu 2 mil, wspólnie z zamkiem prawo wyrębu drzew na tym brzegu (z wyłączeniem drewna na naprawę portu), połowę dochodów z q Wielkiego Młyna, prawo patronatu nad q kośc. NMP wraz ze szkołą parafialną. 6 sierpnia, w odpowiedzi na list gratulacyjny q brygidek gd., Władysław Jagiełło zapowiedział wystawienie i dla nich przywileju z nowymi nadaniami (czego jednak nie zdążył uczynić). 8 sierpnia przybył do Gd. kasztelan kaliski Janusz z Tuliszkowa, mianowany przez Władysława Jagiełłę starostą gd., w którego imieniu dzień później odebrał od gdańszczan hołd i przysięgę wierności dla króla pol. 10 sierpnia przebywający nadal pod Malborkiem król przyznał Głównemu Miastu Gd. prawo bicia monety, kontrolowania (wspólnie ze starostą) wywozu zboża, wolnego handlu z Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim, powoływania przez Radę Miejską plebanów kościołów miejskich; oddał miastu prawo czuwania nad żeglugą u ujścia Wisły (czyli sankcjonował zajęcie krzyż. twierdzy Wisłoujście), zapowiadał późn. rozpatrzenie prośby o nadanie miastu spichlerzy szafarza malborskiego. Przywileje Jagiełły nie weszły jednak w życie. Zmiana ogólnej sytuacji polit., zwinięcie oblężenia Malborka (18–19 września) i wycofanie się strony pol.-litew. z Prus spowodowało w październiku zawieszenie broni między władzami Głównego Miasta a załogą zamku (wzmocnioną 5 października wojskami zaciężnymi z Człuchowa) na zasadzie neutralności miasta w dalszym konflikcie pol.-krzyż. W listopadzie wzmocniono siły krzyż. w zamku gd., nowym komturem został brat wybranego 9 listopada wielkiego mistrza H. von Plauena, także Heinrich. Jeszcze w końcu grudnia 1410 Główne Miasto odmówiło Krzyżakom przysłania posiłków do walki z Polską, motywując to niezwolnieniem miasta przez Jagiełłę ze złożonej przysięgi. Zwolnienie z przysięgi królewskiej nastąpiło podczas rokowań pokojowych pol.-krzyż. w Toruniu 1 lutego 1411. Do rozprawy Krzyżaków z władzami Głównego Miasta doszło kilka miesięcy później (q bunt 1411). BM