RASZEJA STEFAN, rektor Akademii Medycznej w Gdańsku

Wersja z 18:24, 12 sty 2023

STEFAN BOLESŁAW RASZEJA ( 24 XII 1922 Starogard Gdański – 10 III 2021 Gdańsk), lekarz, rektor gdańskiej Akademii Medycznej (AMG). Urodził się w rodzinie nauczycielskiej Bolesława Kajetana (7 VIII 1882 Zelgoszcz, powiat starogardzki – 31 V 1950 Starogard) i poślubionej mu w 1907 Antoniny z domu Richter, młodszy brat Pawła (27 VI 1908 – 14 I 1941), Brunona, Małgorzaty (4 VI 1911 – 22 V 1986), po mężu Masiak (wszyscy z wykształceniem pedagogicznym), Jana (lekarza), Alfonsa (prawnika) i Jadwigi. Ukończył w Starogardzie Gdańskim szkołę podstawową i w 1939 Gimnazjum Ogólnokształcące.

W czasie okupacji, z uwagi na represje które spotkały rodzeństwo (aresztowanie brata Pawła i siostry Małgorzaty), od listopada 1939 do stycznia 1940 ukrywał się u krewnych w Rajkowach, od 1 II 1940 pracował jako robotnik w tartaku firmy Fritz Matthau w Starogardzie, od kwietnia 1941 jako robotnik w składzie żelaza w firmie Ewald Wiebe. Od 8 VI 1943 członek (pseudonim "Jaguar", "Major") Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski” (w oddziale Alfonsa Kwiczora „Czarnego”), podczas wymiany ognia z patrolem żandarmerii niemieckiej 20 listopada ranny w kolano, leczony w leśnym bunkrze. W listopadzie 1944 podporządkował się ze swoim oddziałem Armii Krajowej.

Od 1 maja do 14 września 1945 starszy referent Milicji Obywatelskiej w Starogardzie Gdańskim. Ukończył maturą 18 IX 1945 Liceum Humanistyczne w Starogardzie Gdańskim i podjął studia lekarskie na uniwersytecie w Poznaniu. W maju 1946 aresztowany na kilka tygodni za udział w demonstracji studenckiej (domagającej się uwolnienia studentów z Krakowa manifestujących z okazji święta 3 Maja). Pobierał lekcje śpiewu, w ramach Akademickiego Koła Pomorzan w Poznaniu należał do zespołu rewelersów (kwartet męski). W 1951 ukończył Akademię Medyczną w Poznaniu, gdzie w latach 1947-1964 był asystentem (początkowo bez dyplomu) w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej. Od 1953 specjalista anatomopatologii, od 1954 specjalista w dziedzinie medycyny sądowej, od 1959 doktor, od 1963 doktor habilitowany. W Gdańsku od 1964, w drodze konkursu 1 listopada objął stanowisko kierownika Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej AMG. Od 1969 profesor nadzwyczajny (tytularny), od 1976 profesor zwyczajny. Przyczynił się do rozbudowy bazy naukowej Zakładu, uzyskując pomieszczenia prosektoryjne, nowy budynek i nowoczesną aparaturę. W latach 1966–1969 dziekan Wydziału Lekarskiego AMG, 1969–1972 prorektor do spraw nauki, 1972–1975 rektor. Jako prorektor był współorganizatorem filii AMG w Bydgoszczy (obecnie Akademia Medyczna w Bydgoszczy). W sierpniu 1982, w stanie wojennym, nie przyjął od Ministra Zdrowia nominacji na rektora AMG. Od 1993 na emeryturze.

Specjalista w zakresie biologii medycznej, deontologii lekarskiej i medycyny sądowej, twórca gdańskiej szkoły medycyny sądowej. Zajmował się genetyką populacyjną, identyfikacją biologicznych śladów na potrzeby śledztw, biochemicznymi procesami umierania i rozpoznania śmierci mózgu do celów przeszczepu narządów. W latach 1974–1988 członek Rady Naukowej Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, 1975–1991 wiceprzewodniczący Zespołu Krajowych Specjalistów do spraw Medycyny Sądowej, 1984–1990 członek Komitetu Podstawowych Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk, 1979–1989 wiceprzewodniczący Rady Naukowej przy Instytucie Ekspertyz Sądowych w Krakowie, 1985–1991 w Instytucie Problematyki Przestępczości w Warszawie. W latach 1976–1990 członek sekcji medycznej Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do spraw Kadr Naukowych.

W 1950, po powołaniu do wojska i ukończeniu kursu oficerskiego dla lekarzy, zdegradowany za przynależność do „Gryfa Pomorskiego” i AK, w 1957 przywrócono mu stopień porucznika, po odbyciu dwóch ćwiczeń wojskowych awansowany do stopnia kapitana i majora rezerwy. Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii, wiceprzewodniczący Międzynarodowego Stowarzyszenia Nauk Sądowych (Wichita, USA) i Międzynarodowej Akademii Medycyny Prawnej i Społecznej (Lyon), inicjator powstania i redaktor ukazujących się od 1971 „Annales Academiae Medicae Gedanensis” (następnie Naczelny Redaktor Honorowy). Członek kierownictwa Zespołu Transplantacyjnego, który w 1980 rozpoczął w gdańskiej uczelni program przeszczepu nerek. Zainicjował działania pierwszego w Polsce Zespołu do spraw Oceny Deontologicznej Badań Naukowych (1978), następnie Ogólnopolskiej Komisji do spraw Badań na Ludziach (1982). Kierował w AMG, później Gdańskim Uniwersytecie Medycznym (GUMed), Niezależną Komisją Bioetyczną do spraw Badań Naukowych. Od 1975 należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, pracował społecznie w Komisji Zdrowia.

Od 1999 doktor honoris causa Akademii Medycznej w Bydgoszczy, od 2014 – GUMedu. Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim (1973) i Krzyżem Komandorskim (1988) Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Partyzanckim (1972), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976), Medalem im. Mikołaja Kopernika 1473-1973 PAN (1974), Medalem „Zasłużonemu Akademii Medycznej w Gdańsku” (1975), Medalem 30-lecia (1975), 40-lecia (1985) i 50-lecia (1996) Akademii Medycznej w Gdańsku, Medalem „Pro Merito” Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu (Univerzita Palackého v Olomouci) (1984), Medalem 40-lecia PRL (1985), Medalem "Rodła" (1989), Medalem 1000-lecia miasta Gdańska (1997), Medalem Pro Memoria Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (2011), brązowym (1973) i złotym (1979) Medalem „Za Zasługi Dla Porządku Publicznego”, odznakami „Za Zasługi dla Gdańska” (1973), „Za szczególne zasługi dla rozwoju województwa bydgoskiego” (1975), „Za Zasługi dla województwa słupskiego” (1979), „Za zasługi dla miasta Bydgoszczy” (1984), złotą odznaką Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia (1975), złotą odznaką Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego (1975), „Zasłużonemu dla Szczecina” (1976), odznaką „Weterana Walk o Niepodległość” (1995), „Zasłużonemu – Polskie Towarzystwo Lekarskie” (2011). Otrzymał honorowy tytuł „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1979). W 2018 otrzymał Medal Stulecia Niepodległości.

Od 5 VIII 1950 żonaty był z Wandą Janiną z domu Wojdon (21 VII 1923 – 15 IV 2021 Gdańsk), doktorem nauk farmaceutycznych, w latach 1966-1983 adiunkt w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji AMG. Ojciec Anny Raszei-Specht (ur. 1951), doktora nauk medycznych, do emerytury diagnosty Zakładu Medycyny Laboratoryjnej Katedry Biochemii Klinicznej GUMed, i Adama (1 XI 1952 – 13 V 2018), magistra inżyniera budownictwa w Poznaniu. Pochowany z żoną na cmentarzu Srebrzysko. 12 I 2023 jego imię otrzymała sala wykładowa w budynku Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej GUMed. BŚ