RHETE PHILIPP CHRISTIAN, drukarz, wydawca

Wersja z 18:29, 27 gru 2022

PHILIPP CHRISTIAN RHETE (około 1632 Gdańsk – luty 1668 Gdańsk), drukarz i wydawca. Syn Georga Rhetego i Anny z domu Richter. Brat między innymi Davida Friedricha. Od stycznia 1648 uczeń gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, po jego ukończeniu pracował w drukarni ojca przy Fleischergasse (ówczesna ulica Rzeźnicka, obecnie ulica Żabi Kruk 3). 14 VI 1651 wpisany został do metryki uniwersytetu w Królewcu.

Po powrocie do Gdańska wraz z bratem Davidem Friedrichem pomagał matce wdowie w prowadzeniu oficyny. W 1651 otrzymał od niej nieformalnie część drukarni (do prawnego i oficjalnego podziału doszło w 1655) ze zobowiązaniem nieszkodzenia i niekonkurowania z bratem. W 1652 zainwestował w wyposażenie swojego przedsiębiorstwa, odkupując część materiałów typograficznych od likwidującego swoją oficynę Andreasa Hünefelda. Początkowo na drukach wychodzących z jego oficyny umieszczano napis praelio Rhetiano, pełnym imieniem i nazwiskiem zaczął je podpisywać później. W 1658 za nieprzestrzeganie miejskiej cenzury został aresztowany i spędził 10 dni w celi, rok później za podobne wykroczenie otrzymał od władz miasta naganę.

Zajmował się przede wszystkim wydawaniem publikacji szkolnych, dzieł naukowych oraz dokumentów historycznych. Współpracował z nakładcą Jacobem Weissem i księgarzem gdańskim Georgiem Försterem. W jego oficynie wydrukowano między innymi dzieła prawnicze Johanna Nixdorffa, np. Regni Poloniae terrarumque Prussiae regalis proces sus iudiciarii kompendium (1654), Compendium Processus iudiciarii Regni Poloniae, terrarumque Prussiae Regalis in duas partes distributum (1655) oraz druga część tego dzieła De tribunalitio Regni Poloniae iudicio eiusdemque iudici regestris brevis et thematica commentatio (1655), jak również druki opisujące zawarcie pokoju oliwskiego w 1660. Za przyzwoleniem króla Jana Kazimierza, w nakładzie Jacoba Weissa, wydrukował Instrumentum pacis perpetua Inter S. Regiam Majestatem et Rempubl. Poloniae … et Inter S. Regiam Majestatem Regnumque Sueciae ex altera parte, gdzie określił się mianem królewskiego topografa. Nie wiadomo jednak, czy była to tylko chwilowo pełniona funkcja związana z pobytem króla w klasztorze cystersów w Oliwie, czy tytułem tym mógł posługiwać się dłużej.

Pomimo wcześniejszych próśb matki wszczął spór z bratem, między innymi o prawo druku popularnych awizów (Avisen) i nowin (Nouvellen), które przynosiły olbrzymie dochody. W 1664 spór o to rozstrzygnęła gdańska Rada Miejska – zezwolono mu jedynie na drukowanie wydań nadzwyczajnych (extraordynaryjnych), a jego brat mógł wydawać publikowane periodycznie pisma ulotne.

20 XI 1651 ożenił się z Marią z domu Fircanin, co uczciły liczne utwory panegiryczne, między innymi: Oswalda Endlera, Epithalamium in fest. nupt. Philippi Christiani Retii cum Maria Firiana [!] conscriptum; Johanna Berga, Freudensanstimmung, als dem Ph. Chr. Rheten die Jungfrau Maria Fircanin … ehelich anvertrawet ward; Georga Bucheima, Auff den Freudentag Ph. Chr. Rheten und Jungfrau Maria Fircanin; A. Beuthnerusa, Hertzliche Glückwünschung, als Ph. Chr. Rhete mit Jungfrau Maria Fircanin sein Hochzeit Ehrenfest Begieng; Bartholomaeusa Manhardta, Christlicher Herzenwunsch auf die Hochzeit des Ph. Chr. Rheten und Marie Firians; Johanna Georga Moeresiusa, Ehrengedichte auf den hochzeitlichen Freudentag Ph. Chr. Rheten und Maria Firians; Michaela Roethera, Virtutum elogium, quo Philippi Christiani Rhetii cum Maria Firiani festivitatem nuptiarum condecorare voluit.

Po jego śmierci drukarnię przejął brat Davida Friedricha, część materiałów odkupionych od Andreasa Hünefelda znalazła się w toruńskiej drukarni Jana Coepseliusa. PP AKP

Bibliografia:
Nowak Zbigniew, Rhete Filip Chrystian, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1994, s. 60–61.
Rhete Filip Chrystian, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4: Pomorze, oprac. Alodia Kawecka-Gryczowa oraz Krystyna Korotajowa, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962, s. 354–356.