NOWICKI WIESŁAW, aktor, reżyser

Wersja z 10:39, 25 lis 2022

Wiesław Nowicki i Tomira Kowalik w „Weselu”, 1976

WIESŁAW NOWICKI (13 XI 1946 Łódź – 24 V 2012 Gdańsk), aktor, sekretarz literacki, konsultant literacki, adaptator, asystent reżysera, reżyser, kierownik teatru, dziennikarz, propagator muzyki klasycznej, poeta. Syn aktora Zygmunta Nowickiego (7 IX 1909 Łódź – 23 XI 1977 Łódź) i Sabiny z domu Pawłowskiej (21 V 1914 Łódź – 14 V 2006 Łódź), współtwórczyni Opery Łódzkiej i dyrektorki Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi.

W 1968 ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej im. Leona Schillera w Łodzi. W tym samym roku razem z żoną wyjechał do Poznania, gdzie 19 X 1968 zadebiutował w Teatrze Nowym rolą Pazia Królowej w Don Carlosie Friedricha Schillera w reżyserii Izabelli Cywińskiej-Adamskiej. W Poznaniu zagrał też między innymi: Mak-Yksa w Pierścieniu wielkiej damy Cypriana Kamila Norwida w reżyserii Olgi Koszutskiej (1970), Hilariona i Diabła w Kuszeniu św. Antoniego Gustawa Flauberta w reżyserii Stanisława Hebanowskiego. Jerzy Zegalski obsadził go między innymi w rolach Jana i Kajetana w Fantazym Juliusza Słowackiego oraz Fortynbrasa w Hamlecie Williama Shakespeare’a. W 1971 założył Teatr Atelier II, działający w Poznaniu i Gorzowie Wielkopolskim, gdzie jako reżyser i aktor zrealizował między innymi Upadek Alberta Camusa i Proces Franza Kafki. W latach 1971–1973 występował razem z żoną w Teatrze Nowym w Łodzi.

Od 1973 do 1985 był aktorem Teatru Wybrzeże w Gdańsku, a w latach 1974–1977 także sekretarzem literackim tego teatru (za dyrekcji artystycznej Stanisława Hebanowskiego). W Teatrze Wybrzeże zadebiutował rolą Zielonego Pajaca, Który Powinien Wisieć na Lampie w Śnie Felicji Kruszewskiej w reżyserii Hebanowskiego (premiera 26 I 1974). Reżyser powierzył mu także wiele innych ról, na przykład Gregoire’a w Teatrze odwiecznej wojny Mikołaja Jewreinowa (26 VI 1976), Widma w jubileuszowym spektaklu Wesela Stanisława Wyspiańskiego (20 XI 1976), tytułową – Samuela Zborowskiego w sztuce Juliusza Słowackiego (21 VI 1977) i Śmigalskiego w Zemście Aleksandra Fredry (20 III 1982).

Występował w spektaklach reżyserowanych przez Ryszarda Majora, między innymi w Białym małżeństwie Tadeusza Różewicza (27 III 1976), będąc jednocześnie asystentem reżysera; zagrał Wołowskiego w sztuce Sto rąk, sto sztyletów Jerzego Żurka (1980), Bosiaka w Kniaziu Patiomkinie Tadeusza Micińskiego (1981), występował w Ślubie (1982) oraz Operetce (1984) Witolda Gombrowicza. Zagrał Chaumette’a i Mularza w Sprawie Dantona Stanisławy Przybyszewskiej w reżyserii Andrzeja Wajdy i Macieja Karpińskiego (1980). Krzysztof Gordon obsadził go w Niemcach Leona Kruczkowskiego (1982) oraz w Reportażu z pop-festiwalu Tibora Déryego (1983).

Jako sekretarz literacki Teatru Wybrzeże przez trzy sezony (1974–1977) redagował do wszystkich premier programy o rozbudowanej formule. Zawierały one nie tylko notę o sztuce i jej autorze, ale także oryginalne artykuły, specjalnie zamawiane lub przez niego pisane, na przykład Na temat sztuki aktorskiej XIX wieku. Ten cykl był związany z tematem jego pracy doktorskiej, pisanej w 1976 pod kierunkiem Stanisława Kaszyńskiego, profesora Uniwersytetu Łódzkiego i założyciela teatrologii na Uniwersytecie Gdańskim w 1973 roku. Publikował również felietony przedpremierowe w prasie wybrzeżowej, pisał artykuły na temat teatru i muzyki do prasy wybrzeżowej i ogólnopolskiej, między innymi do „Teatru”, „Sceny”, „Odry”, „Życia Literackiego”, „Kujaw i Pomorza”.

Razem z żoną założył Teatr Publicystyki na Przymorzu, który działał w latach 1977–1997, dając 18 premier. W pierwszym okresie działalności (1977–1980), skupionym na repertuarze dla dorosłych, zrealizował tu między innymi Świat się kończy, czyli historię Czesławy K. Aleksandra Rowińskiego – monodram z udziałem Wandy Neumann, Pannę Julię Augusta Strindberga, Głos człowieczy według Jeana Cocteau. W 1980 teatr zrezygnował z tematyki publicystycznej na rzecz sceny poetyckiej i repertuaru dla dzieci. W tym drugim okresie funkcjonowania Teatru na Przymorzu Nowicki wyreżyserował między innymi Małego księcia Antoine’a de Saint-Exupery’ego, Teatr Pana Brzechwy, Przygody koziołka Matołka Kornela Makuszyńskiego.

Reżyserował także w innych polskich teatrach. W Teatrze Dramatycznym w Elblągu przygotował Pannę Julię Augusta Strindberga i wystąpił w tym spektaklu jako Jean, grając u boku Wandy Neumann w roli tytułowej. W Bałtyckim Teatrze Dramatycznym im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie wyreżyserował Dwie opowieści Ksawerego Pruszyńskiego (1988), do których napisał scenariusz, oraz adaptował i reżyserował Teatr profesora Tutki Jerzego Szaniawskiego (1988). W Teatrze im. Julisza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim reżyserował (w swojej adaptacji) wywiad-rzekę Krzysztofa Kąkolewskiego i Melchiora Wańkowicza Wańkowicz krzepi (1980); był także aktorem w tym spektaklu. W jego adaptacji Teatr Wybrzeże wystawił tę sztukę w reżyserii Jana Sieradzińskiego. W Gorzowie Wielkopolskim wyreżyserował też (w swojej adaptacji) dwie sztuki Václava Havla: Audiencję (1990) i Protest (1990).

Był kierownikiem literackim Teatru Miniatura w Gdańsku. Pełnił funkcję doradcy literackiego w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu i konsultanta programowego Teatru Polskiego w Bydgoszczy (1988–1994), gdzie wyreżyserował Sztukę konwersacji Kazimierza Brandysa (1989) oraz Króla Maciusia na wyspie Janusza Korczaka (1990). W 2007 wraz z Towarzystwem Przyjaciół Łodzi ustanowił medal „Pro publico bono” im. Sabiny Nowickiej, przyznawany osobom zasłużonym kulturze polskiej i Łodzi. Brał udział w kilku spektaklach teatru telewizji, między innymi jako Maks w Eryku XIV Augusta Strindberga w reżyserii Macieja Prusa (1972), jako Bourdelot w Krystynie tego autora, wyreżyserowanej przez Ryszarda Majora (1980), oraz w roli Dostojnika w Ślubie Witolda Gombrowicza, zrealizowanym przez Majora (1983). Jako propagator muzyki klasycznej realizował dla telewizji programy: „Salon artystyczny Wiesława Nowickiego”, „Twarze” oraz „Musica noster amor”, w których prowadził wywiady z osobistościami sceny muzycznej (między innymi z Grażyną Wyszomirską i Konstantym Andrzejem Kulką).

Odznaczony między innymi Srebrnym Krzyżem Zasługi (1986) i Medalem Prezydenta Miasta Gdańska (1978). Był mężem aktorki Wandy Neumann, ojciec Eweliny Nowickiej. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym na Dołach w Łodzi. Pośmiertnie ukazały się dwa tomiki jego wierszy, zebrane i opracowane przez córkę: Wiersze gostomskie. Refleksje z kaszubskiej krainy (2013) oraz Wiersze łódzkie żartobliwe (2014). W Łodzi działa Fundacja Wiesława Nowickiego, która od 2013 corocznie przyznaje nagrody jego imienia dla młodych talentów w dziedzinie sztuki, teatru i filmu. W grudniu 2017 Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska zorganizowała poświęconą aktorowi wystawę Cóż powiem wam sójki i szpaki… (11 XII 2017 – 16 II 2018). HD