BRAMA SZEROKA
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:1_Brama_Szeroka.jpg|thumb|Brama Szeroka w systemie zachodnio-północnych obwarowań Głównego Miasta na tzw. „Planie sztokholmskim” (rysunku | + | [[File:1_Brama_Szeroka.jpg|thumb|Brama Szeroka w systemie zachodnio-północnych obwarowań Głównego Miasta na tzw. „Planie sztokholmskim” (rysunku aksonometrycznym wykonanym piórkiem) przypisywanym [[MÖLLER ANTON, malarz, rysownik, grafik| Antonowi Möllerowi]], około 1600: od lewej Brama Szeroka wychodząca na [[TARG DRZEWNY| Trag Drzewny]], [[BASZTA JACEK| Baszta Jacek]], Baszta Dominikańska, Baszta Klasztorna, Baszta Katowska, [[BRAMA ZAMKOWA| Brama Zamkowa]] nad fosą (obecnie ul. Podwale Staromiejskie), przed basztami [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA| kościół św. Mikołaja]] i klasztor [[DOMINIKANIE| dominikanów]], u góry [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ| kościół św. Katarzyny]], po prawej [[KOŚCIÓŁ ŚW. DUCHA| kościół św. Ducha]] i fragment [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]] (po prawej)]] |
| − | [[File:2_Brama_Szeroka456.jpg|thumb|Brama Szeroka od strony [[TARG DRZEWNY| Targu Drzewnego]], 1617 według [[DICKMANN AEGIDIUS| Aegidiusa Dickmanna]], w głębi [[BASZTA JACEK| Baszta Jacek]]]] | + | [[File:2_Brama_Szeroka456.jpg|thumb|Brama Szeroka od strony [[TARG DRZEWNY| Targu Drzewnego]], 1617 według [[DICKMANN AEGIDIUS, rysownik, rytownik| Aegidiusa Dickmanna]], w głębi [[BASZTA JACEK| Baszta Jacek]]]] |
[[File: Baszty.jpg |thumb| Od lewej: baszta Na Podmurzu (ul. Podmurze), baszta Bramy Szerokiej (ul. Latarniana 1, przy skrzyżowaniu z ul. Szeroką), baszta Latarniana, lata 50. XX wieku]] | [[File: Baszty.jpg |thumb| Od lewej: baszta Na Podmurzu (ul. Podmurze), baszta Bramy Szerokiej (ul. Latarniana 1, przy skrzyżowaniu z ul. Szeroką), baszta Latarniana, lata 50. XX wieku]] | ||
[[File: Baszta_Bramy_Szerokiej.JPG |thumb| Baszta Bramy Szerokiej, widok od strony zewnętrznej murów obronnych, 2021]] | [[File: Baszta_Bramy_Szerokiej.JPG |thumb| Baszta Bramy Szerokiej, widok od strony zewnętrznej murów obronnych, 2021]] | ||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
W 4. ćwierci XIV wieku wybudowano przed bramą wsparty na ceglanych arkadach most. W związku z przedłużeniem w tym czasie drugiej fosy wzdłuż zachodniego ciągu [[MURY OBRONNE | murów obronnych]] Głównego Miasta, na powstałym w ten sposób wąskim pasie gruntu pomiędzy fosami wzniesiono dwie okrągłe baszty, pomiędzy którymi znalazła się nowa, z nadwieszoną u góry hurdycją i nakryta niewysokim stromym dachem. Baszta północna, większa, miała około 14 m średnicy, zakończona była szachulcową hurdycją nakrytą wysokim stożkowym dachem. Baszta południowa, mniejsza (średnica nie przekraczała 4 m), mieściła w sobie jedynie klatkę schodową prowadzącą na piętro bramy. Po zewnętrznej stronie nowej fosy znajdowała się niska brama. Wszystkie elementy przedbramia połączone były z właściwą bramą murami szyi. {{author: GS}} <br/><br/> | W 4. ćwierci XIV wieku wybudowano przed bramą wsparty na ceglanych arkadach most. W związku z przedłużeniem w tym czasie drugiej fosy wzdłuż zachodniego ciągu [[MURY OBRONNE | murów obronnych]] Głównego Miasta, na powstałym w ten sposób wąskim pasie gruntu pomiędzy fosami wzniesiono dwie okrągłe baszty, pomiędzy którymi znalazła się nowa, z nadwieszoną u góry hurdycją i nakryta niewysokim stromym dachem. Baszta północna, większa, miała około 14 m średnicy, zakończona była szachulcową hurdycją nakrytą wysokim stożkowym dachem. Baszta południowa, mniejsza (średnica nie przekraczała 4 m), mieściła w sobie jedynie klatkę schodową prowadzącą na piętro bramy. Po zewnętrznej stronie nowej fosy znajdowała się niska brama. Wszystkie elementy przedbramia połączone były z właściwą bramą murami szyi. {{author: GS}} <br/><br/> | ||
W 1. połowie XVII wieku, w związku z budową nowożytnych [[FORTYFIKACJE | fortyfikacji]], brama straciła znaczenie militarne. Rozebrano mury szyi przedbramia, główny budynek bramny w 1741 starano się zaadaptować na potrzeby [[KATEDRA ANATOMII GIMNAZJUM AKADEMICKIEGO | Katedry Anatomii Gimnazjum Akademickiego]], następnie przeznaczono go na cele mieszkaniowe i handlowe. <br/><br/> | W 1. połowie XVII wieku, w związku z budową nowożytnych [[FORTYFIKACJE | fortyfikacji]], brama straciła znaczenie militarne. Rozebrano mury szyi przedbramia, główny budynek bramny w 1741 starano się zaadaptować na potrzeby [[KATEDRA ANATOMII GIMNAZJUM AKADEMICKIEGO | Katedry Anatomii Gimnazjum Akademickiego]], następnie przeznaczono go na cele mieszkaniowe i handlowe. <br/><br/> | ||
| − | W latach 1747–1849 działała w budynku bramnym firma [[FEYERABENDT, firma| Feyerabendtów]], po 1814 także wytwórnia mydła i świec [[GAMM JOHANN CARL BENIAMIN| Johanna Carla Beniamina Gamma]]. W 1826 rozebrano bramę łączącą obie wieże przedbramia, bramę główną rozebrano w 1831 (posesje po niej otrzymały numery: po prawe stronie Breitgasse 1936/1937 (po 1854 nr 1), po lewej Breitgasse 1932 (po 1854 nr 132)). Pozostawiono jednak, zachowaną i obecnie, przylegającą do bramy głównej basztę na rogu obecnych ul. Szerokiej i ul. Latarnianej (z adresem | + | W latach 1747–1849 działała w budynku bramnym firma [[FEYERABENDT, firma| Feyerabendtów]], po 1814 także wytwórnia mydła i świec [[GAMM JOHANN CARL BENIAMIN| Johanna Carla Beniamina Gamma]]. W 1826 rozebrano bramę łączącą obie wieże przedbramia, bramę główną rozebrano w 1831 (posesje po niej otrzymały numery: po prawe stronie Breitgasse 1936/1937 (po 1854 nr 1), po lewej Breitgasse 1932 (po 1854 nr 132)). Pozostawiono jednak, zachowaną i obecnie, przylegającą do bramy głównej basztę na rogu obecnych ul. Szerokiej i ul. Latarnianej (z adresem Latarniana 1). Do 1851 w baszcie tej mieściła się siedziba [[BRACTWA STRZELECKIE | Bractwa Strzeleckiego św. Erazma, następnie Bractwa Strzeleckiego Fryderyka Wilhelma]]. W 2. połowie XIX wieku rozebrano obie wieże przedbramia. Teren po bramie do 1945 pozostawał w posiadaniu firmy Gammów (stanowiąc cześć należącej do niej posesji Breitgasse nr 130-132, zob. [[GAMM JOHANN EDUARD GUSTAV, kupiec, radny | Johann Eduard Gustav Gamm]] i dalsze biogramy członków tej rodziny). {{author: MrGl}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] |
Wersja z 08:32, 3 lis 2022
BRAMA SZEROKA (Breites Tor) zamykała od zachodu ul. Szeroką. Jedna z najstarszych bram lądowych Gdańsku, po raz pierwszy wzmiankowana w 1363 jako superior valva, później – Bredes Doer, Breitentor. Pierwotnie była furtą w murze obronnym, chronioną przez znajdujący się na południe od niej niski prostokątny występ w murze, rozbudowany do rozmiarów baszty. Pod koniec XIV wieku wzniesiono ceglany, piętrowy budynek bramny z jednym przejazdem i z przyległym od strony północnej pomieszczeniem dla straży. Szerokość bramy nawiązywała do szerokości baszty, do której przylegała, a którą wówczas podwyższono. Być może w tym czasie rozpoczęto wznoszenie charakterystycznego dla bram lądowych Gdańska przedbramia w formie szyi, zakończonej od strony przedpola prostą ścianą z otworem bramnym.
W 4. ćwierci XIV wieku wybudowano przed bramą wsparty na ceglanych arkadach most. W związku z przedłużeniem w tym czasie drugiej fosy wzdłuż zachodniego ciągu murów obronnych Głównego Miasta, na powstałym w ten sposób wąskim pasie gruntu pomiędzy fosami wzniesiono dwie okrągłe baszty, pomiędzy którymi znalazła się nowa, z nadwieszoną u góry hurdycją i nakryta niewysokim stromym dachem. Baszta północna, większa, miała około 14 m średnicy, zakończona była szachulcową hurdycją nakrytą wysokim stożkowym dachem. Baszta południowa, mniejsza (średnica nie przekraczała 4 m), mieściła w sobie jedynie klatkę schodową prowadzącą na piętro bramy. Po zewnętrznej stronie nowej fosy znajdowała się niska brama. Wszystkie elementy przedbramia połączone były z właściwą bramą murami szyi.
W 1. połowie XVII wieku, w związku z budową nowożytnych fortyfikacji, brama straciła znaczenie militarne. Rozebrano mury szyi przedbramia, główny budynek bramny w 1741 starano się zaadaptować na potrzeby Katedry Anatomii Gimnazjum Akademickiego, następnie przeznaczono go na cele mieszkaniowe i handlowe.
W latach 1747–1849 działała w budynku bramnym firma Feyerabendtów, po 1814 także wytwórnia mydła i świec Johanna Carla Beniamina Gamma. W 1826 rozebrano bramę łączącą obie wieże przedbramia, bramę główną rozebrano w 1831 (posesje po niej otrzymały numery: po prawe stronie Breitgasse 1936/1937 (po 1854 nr 1), po lewej Breitgasse 1932 (po 1854 nr 132)). Pozostawiono jednak, zachowaną i obecnie, przylegającą do bramy głównej basztę na rogu obecnych ul. Szerokiej i ul. Latarnianej (z adresem Latarniana 1). Do 1851 w baszcie tej mieściła się siedziba Bractwa Strzeleckiego św. Erazma, następnie Bractwa Strzeleckiego Fryderyka Wilhelma. W 2. połowie XIX wieku rozebrano obie wieże przedbramia. Teren po bramie do 1945 pozostawał w posiadaniu firmy Gammów (stanowiąc cześć należącej do niej posesji Breitgasse nr 130-132, zob. Johann Eduard Gustav Gamm i dalsze biogramy członków tej rodziny).
