RACZYNIEWSKI HENRYK, architekt, konserwator zabytków

Wersja z 13:10, 17 paź 2022

Wizerunek Henryka Raczyniewskiego na medalu 50-lecia Muzeum Zamkowego w Malborku, 2011

HENRYK RACZYNIEWSKI (26 I 1923 Grudziądz – 26 I 1992 Lohmar, Niemcy), architekt, muzealnik, konserwator zabytków. Syn Aleksandra, prawnika (zm. 1959), i Marii z domu Laskowskiej (zm. 1967). W Grudziądzu uczęszczał do szkoły powszechnej, naukę w grudziądzkim gimnazjum przerwała mu II wojna światowa. W latach 1939–1945 pracował jako robotnik w rodzinnym mieście, początkowo w ogrodnictwie, później w drogerii.

Po wojnie w Gdańsku, zatrudniony jako pracownik techniczny w Przedsiębiorstwie Budowlanym „Wybrzeże”. W 1947 zdał maturę w Liceum Handlowym w Sopocie, w latach 1947–1951 studiował na Wydziale Architektury Wnętrz gdańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Pracował jednocześnie dorywczo w różnych firmach, między innymi w 1949 jako projektant w Spółdzielni Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w Sopocie. W ramach obowiązującej wówczas praktyki zawodowej uczestniczył (pod kierunkiem prof. Bohdana Pniewskiego) w odbudowie sali obrad plenarnych Sejmu w Warszawie. Dyplom architekta wnętrz uzyskał na PWSSP w 1953.

W okresie 1951–1953 referent w Oddziale Planowania Zabudowy Miasta Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku, łącząc tę funkcję ze stanowiskiem miejskiego konserwatora zabytków, aktywnie uczestnicząc w odbudowie gdańskiego Starego Miasta i społecznie jako sekretarz Komitetu Obchodów Jubileuszu 500-lecia Powrotu Gdańska do Macierzy. W 1953–1955 kierownik Miejskiego Wydziału Kultury w Gdańsku, 1956–1958 kierownik Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku.

W 1958–1961 wojewódzki konserwator zabytków w Gdańsku, zajmował się między innymi zabezpieczeniem zamku w Malborku po pożarze latem 1959 dachów na Zamku Średnim. Skutki pożaru, a także niedostatek eksponatów muzealnych, starał się wyrównać między innymi wystawami czasowymi, jak np. fotografii (cztery edycje Biennale Fotografii Artystycznej Krajów Nadbałtyckich), pokonkursowymi ogólnopolskimi wystawami grafiki o tematyce marynistycznej i lotniczej itp. Sukcesywnie organizując Muzeum Zamkowego w Malborku, w latach 1961–1973 jego dyrektor. Wspólnie z Bronisławem Mieszkowskim autor programu odbudowy i zagospodarowania zamku malborskiego, pozytywnie ocenionego przez Radę Naukową kierowaną przez prof. Bohdana Guerquina. Do 1973 zrealizowano pierwszy etap programu, scalając bryły Zamku Wysokiego i Średniego oraz przywracając pierwotny wygląd zamku od strony miasta. W tym czasie powstały zręby wszystkich kolekcji Muzeum Zamkowego, z kolekcją artystycznych wyrobów z bursztynu na czele. W latach 1968-1976 oszklono wszystkie okna witrażowe Zamku przy udziale Pracowni Witrażownictwa Pracowni Konserwacji Zabytków Oddziału w Toruniu, kierowanej przez Władysława Kozioła. W 1973 zmuszony przez wojewódzkie władze partyjne do złożenia rezygnacji ze stanowiska dyrektora.

W latach 1974–1976 główny specjalista tego muzeum do spraw odbudowy zamków w Malborku i Kwidzynie. W latach 1976–1979 kustosz, następnie kurator Centralnego Muzeum Morskiego, kłopoty zdrowotne zmusiły go do przejścia na rentę.

Prywatnie malarz, tworzył pejzaże i martwe natury. Zgromadził też znaczącą kolekcję widoków zamku malborskiego, przede wszystkim z XIX wieku. W 1963 ogłosił konkurs na znak książkowy dla biblioteki Muzeum Zamkowego, na który wpłynęło 881 prac 18 polskich i 13 obcych artystów, co stało się impulsem do zorganizowania większej wystawy pokonkursowej. Przekształciła się ona w Międzynarodowe Biennale Ekslibrisu Współczesnego. Z biegiem lat do Muzeum Zamkowego dołączył jako współorganizator Społeczny Komitet Odbudowy Zamku i na XXVII Międzynarodowym Biennale Ekslibrisu Współczesnego – Malbork 2020 zaprezentowano ponad 300 najlepszych wybranych przez Jury współczesnych ekslibrisów, przesłanych na konkurs z państw Europy, Azji, Afryki oraz Ameryki Łacińskiej i Południowej.

Odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, złotą odznaką „Za Opiekę nad Zabytkami”, odznaką „Za Zasługi dla Gdańska” oraz odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Był żonaty z Haliną Wiesławą z domu Gwizdała, pochowany na cmentarzu w Grudziądzu. Jego portret pojawił się na rewersie medalu wybitego z okazji 50-lecia Muzeum Zamkowego w Malborku (2011, projekt Roberta Kotowicza). CzB







Bibliografia:
Haftka Mieczysław, Henryk Raczyniewski (1923-1992), „Studia Zamkowe”, t. 3, Malbork 2009, s. 125-13.
Mierzwiński Mirosław, Henryk Raczyniewski (1923-1992), „Zdarzenia Muzealne”, 1992, nr 4, s. 68.
Mierzwiński Mirosław, Raczyniewski Henryk, w: Polski Słownik Biograficzny Konserwatorów Zabytków, z. 5, Warszawa 2016, s. 78-79.