ZNACZKI POCZTOWE II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA

Wersja z 19:57, 7 sie 2021

Znaczek okolicznościowy (z prawej) oraz znaczki obiegowe II Wolnego Miasta Gdańska

Seria znaczków pocztowych II Wolnego Miasta Gdańska, 1937

„Wymarsz armii napoleońskiej z Gdańska 2 I 1814”, jeden z czterech znaczków serii wypuszczonej w styczniu 1939

Konrad Roentgen na znaczku wprowadzonym 29 IV 1939

ZNACZKI POCZTOWE II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA (WMG). Emisje poczty II WMG. Do 13 VI 1920 w Gdańsku używane były wyłącznie znaczki Rzeszy Niemieckiej. 14 VI 1920 pojawiło się tzw. berlińskie wydanie znaczków gdańskich (niemieckie z czarnym nadrukiem „Danzig”). 31 I 1921 ukazały się pierwsze oryginalne znaczki gdańskie z wyobrażeniami kogi, upamiętniające uchwalenie 15 XI 1920 konstytucji II WMG ( Ernst Petersen). 10 III 1921 pojawiły się lotnicze znaczki z samolotem lecącym nad sylwetką miasta. 3 VI 1921 wypuszczono serię znaczków z herbem Gdańska w ośmiokątnym obramowaniu, a 1 VIII 1921 ukazała się niewielka seria z herbem podtrzymywanym przez lwy. 16 X 1921 pojawiła się trzyznaczkowa seria poświęcona walce z gruźlicą. 10 III 1922 wypuszczono kolejną serię z herbem Gdańska podtrzymywanym przez patrzące na siebie lwy oraz uzupełniano na bieżąco serie poprzednie nowymi nominałami. W 1923 roku wyemitowano znaczki lotnicze nawiązujące do wydanych 10 III 1921 oraz znaczki z herbami Gdańska wzorowane na znaczkach z roku 1922. 18 X 1923 wypuszczono kolejne znaczki lotnicze, na których przedstawiono wizerunek samolotu lecącego wewnątrz trąbki pocztowej.

W marcu 1923 roku pojawiła się też dwuznaczkowa seria związana z dobroczynnością: z wizerunkiem starca na tle panoramy miasta. Znaczki te były ważne tylko do 30 IV 1923. W styczniu 1924 wyemitowano bardzo popularne, niewielkich rozmiarów znaczki z herbem Gdańska w owalnym obramowaniu. W czerwcu ukazały się kolejne znaczki lotnicze w dwóch formatach. Na przełomie września i października pojawiła się pierwsza (pięcioznaczkowa) seria krajobrazowa z widokiem Oliwy, nabrzeża Motławy z Żurawiem, ul. Piwnej, kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), Sopotu oraz Długiego Targu.

1 I 1925 wprowadzono dwie wersje kolorystyczne z widokiem Oliwy i nabrzeża Motławy oraz dwa nowe znaczki z herbem Gdańska według projektu ze stycznia 1924. 24 II 1927 pojawił się znaczek za 3 fenigi z herbem Gdańska. 7 VII 1929 pojawiła się trzynastkowa seria na pamiątkę międzynarodowej wystawy filatelistycznej (7–14 lipca) z wizerunkiem fontanny Neptuna na tle Dworu Artusa. 15 XI 1930 ukazało się wydanie jubileuszowe z okazji 10. rocznicy powstania II WMG. Na znaczkach obiegowych z herbem miasta umieszczono nadruk: 1920 15 November 1930. W 1932 roku, w czerwcu, wyemitowano z okazji wystawy poczty lotniczej (Luftpost) serię z krajobrazami z 1924 z nadrukiem Luftpost-Ausstellung 1932. W roku 1933 pojawił się znaczek o nominale 7 fenigów, stanowiący uzupełnienie znaczków z herbem miasta. W 1934 z małych znaczków z herbem Gdańska sporządzono dwie serie znaczków z nadrukami. Pierwsza związana była z akcją pomocy zimowej i dopłatą 5 fenigów. Na znaczkach ważnych od 15 stycznia do maja 1935 roku umieszczono czarny nadruk 5/W.H.W. (Winterhilfswerk). Druga seria ważna do 31 I 1938 była także związaną z akcja dobroczynną (Aushilfsausgabe). Na znaczkach wprowadzono czerwone, ciemnoniebieskie i zielone nadruki eliminujące stare nominały i podające nowe wartości. W 1935 wydano dwie emisje uzupełnień do znaczków obiegowych z herbem miasta w owalnym obramowaniu. 25 października pojawiła się czteroznaczkowa seria znaczków lotniczych. 16 grudnia wyemitowano serię związaną z akcją pomocy zimowej, która ukazywała różne dzieła architektury dawnego Gdańska.

23 VI 1936 ukazało się pamiątkowe wydanie 3 znaczków z okazji 125-lecia kąpieliska w Brzeźnie. W tym samym roku wydano jeszcze pięcioznaczkową serię z wizerunkami 5 bram: Stągwi Mlecznych, Bramy Mariackiej, Żurawia, Bramy Żuławskiej, Bramy Wyżynnej. 27 III 1937 wyemitowano 2 znaczki w związku z akcją pomocy dla gdańskiej obrony przeciwlotniczej – z inicjałami DLB i z panoramą Gdańska. W kwietniu pojawił się nowy nominał z herbem miasta. W związku z pierwszą wystawą znaczków pocztowych w Gdańsku, tzw. DAPOSTA, ukazały się dwa bloczki: ze znaczkiem opłatnym i ze znaczkiem lotniczym. Na obu znajdowały się wizerunki kościoła NMP. 24 czerwca i 14 sierpnia ukazały się kolejne wersje z herbem Gdańska. 30 X wyemitowano wydanie specjalne znaczka Danziger Dorf in Magdeburg. 2 znaczki z wizerunkiem „Gdańskiej Wsi” ukazały się w serii i na bloku z napisem: Danziger Leistungsschau. 13 XII 1937 wyszła kolejna pięcioznaczkowa seria z pomocą zimową. Znaczki oznaczone były wizerunkami 5 słynnych posągów. W roku 1938 dodrukowano znaczki lotnicze oraz znaczki z herbem miasta ze znakiem wodnym w postaci 2 swastyk, oraz 2 nowe serie. Pierwszą wyemitowano 22 lutego z okazji 150. rocznicy urodzin Arthura Schopenhauera. Na trzech seriach zaprezentowano podobizny wielkiego filozofa urodzonego w Gdańsku. Znaczek o nominale 15 fenigów, przedstawiał Schopenhauera w podeszłym wieku, znaczek o nominale 25 fenigów był wypełniony podobizną 30-latka, a znaczek o nominale 40 fenigów ukazywał portret starca. A. Schopenhauer był jedynym gdańszczaninem umieszczonym na znaczkach II WMG. Druga pięcioznaczkowa seria związana z doroczną pomocą zimową stanowiła przegląd jednostek morskich związanych z Gdańskiem.

W 1939 ukazały się dwie ostatnie serie znaczków związanych z II WMG. 7 stycznia pojawiło się pamiątkowe wydanie w związku z dniem znaczka (9 I 1939) oraz 125. rocznicy „zjednoczenia” I WMG z Prusami. Cztery znaczki wypełniono scenami z dziejów Gdańska: „Turniej grafa majowego w 1500 roku”; „Układ między Gdańskiem a Szwecją w 1630”; „Wymarsz armii napoleońskiej z Gdańska 2 I 1814”; „Odparcie szturmu wojsk Stefana Batorego na Wisłoujście w 1577”. Była to odpowiedź na wydanie 11 XI 1938 serii czterech polskich znaczków (zob. niżej). Po wycofaniu z obiegu serii polskiej w marcu 1939, wycofano 30 VI 1939 i serię gdańską. 29 kwietnia wprowadzono do obiegu pamiątkową trzyznaczkową serię poświęconą niemieckim lekarzom i przyrodnikom: Johanowi Gregorowi Mendlowi o nominale 10 fenigów, Robertowi Kochowi o nominale 15 fenigów oraz Konradowi Roentgenowi o nominale 25 fenigów. Wybuch II wojny światowej zakończył działalność emisyjną poczty II WMG.

Znaczki urzędowe, dopłaty. W latach 1921–1923 funkcjonowały znaczki urzędowe ze specjalnym nadrukiem DM (Dienstmarke), rzadziej (1924 i 1925) całego wyrazu Dienstmarke. Znaczki dopłaty II WMG były wydrukowane w 2 oryginalnych wersjach. Od 1921 do 1923 roku używane były znaczki z herbem Gdańska. 24 XI 1923 wprowadzono znaczki z dużym owalnym polem służącym do umieszczania wartości nominału (w zwieńczeniu znaczka był niewielki herb Gdańska podtrzymywany przez lwy). Dodatkowo oznaczone były napisem: vom Empfänger Einzuziehen (tj. „ściągnąć od odbiorcy”). Ogółem znaczki opłaty doczekały się w Gdańsku 65 emisji, urzędowe 8 emisji, a dopłaty 8 emisji.

Emisje Polskiego Urzędu Pocztowo-Telekomunikacyjnego. Od 5 I 1925 w II WMG były używane znaczki polskie z nadrukiem Port Gdański, od 1937 dopuszczone także do obiegu na terenie Polski. 11 XI 1938 roku polskie Ministerstwo Poczt i Telegrafów wydało serię czterech znaczków o różnych kolorach i nominałach, z napisem Poczta Polska / Port Gdański, przedstawiające fragment portu gdańskiego z widokiem na Żuraw i żaglowiec, ze sceną dobijania targu o przywiezione zboże między kupcem gdańskim a dwoma szlachcicami. Wydanie serii spowodowało protest Senatu WMG o obrazę uczuć gdańszczan. MB